Các Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Tính Hữu Hiệu Của Hệ Thống Kiểm Soát Nội Bộ Trong Doanh Nghiệp Bảo Hiểm Phi Nhân Thọ Tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

TÓM TẮT

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1.1. Tính cấp thiết của đề tài

1.2. Mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1.5. Đóng góp mới của đề tài

1.6. Kết cấu của Luận văn

2. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

2.1. Các nghiên cứu công bố ở nước ngoài

2.2. Các nghiên cứu công bố ở trong nước

2.3. Nhận xét về các công trình nghiên cứu

2.3.1. Đối với các công trình nghiên cứu nước ngoài

2.3.2. Đối với các công trình nghiên cứu trong nước

2.4. Khe hổng nghiên cứu và định hướng của tác giả

3. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HTKSNB

3.1. Một số vấn đề chung về HTKSNB và sự hữu hiệu của HTKSNB

3.2. Hệ thống kiểm soát nội bộ

3.3. Sự hữu hiệu của HTKSNB

3.4. Cơ sở lý thuyết liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB

3.4.1. Lý thuyết về KSNB theo COSO 2013

3.4.2. Lý thuyết thông tin hữu ích

3.4.3. Lý thuyết quản trị

3.4.4. Lý thuyết đại diện

3.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB trong DN

3.5.1. Môi trường kiểm soát

3.5.2. Đánh giá rủi ro

3.5.3. Hoạt động kiểm soát

3.5.4. Thông tin và truyền thông

3.5.5. Công nghệ thông tin

3.6. Mô hình nghiên cứu đề xuất

3.6.1. Mô hình nghiên cứu

3.6.2. Giả thuyết nghiên cứu

4. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

4.1. Khung nghiên cứu của đề tài

4.2. Quy trình nghiên cứu hỗn hợp và chi tiết

4.3. Các bước thực hiện

4.4. Thiết kế nghiên cứu định tính

4.4.1. Nguồn dữ liệu

4.4.2. Đối tượng khảo sát và mẫu khảo sát trong nghiên cứu định tính

4.4.3. Quy trình thu thập và phân tích dữ liệu định tính

4.5. Thiết kế nghiên cứu định lượng

4.5.1. Nguồn dữ liệu

4.5.2. Đối tượng khảo sát và mẫu khảo sát trong nghiên cứu định lượng

4.5.3. Quy trình thu thập và phân tích dữ liệu định lượng

4.6. Phương trình hồi quy tổng quát

5. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN

5.1. Thực trạng về HTKSNB của các DNBH PNT tại Việt Nam

5.2. Kết quả nghiên cứu định tính xác định các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của HTKSNB trong DNBH PNT tại Việt Nam

5.2.1. Quy trình thực hiện

5.2.2. Kết quả nghiên cứu định tính

5.3. Kết quả nghiên cứu định lượng và bàn luận

5.3.1. Quy trình thực hiện

5.3.2. Kết quả đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự hữu hiệu của HTKSNB trong DNBH PNT tại Việt Nam

6. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ

6.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự hữu hiệu của HTKSNB trong các DNBH PNT tại Việt Nam

6.2. Mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến sự hữu hiệu của HTKSNB trong các DNBH PNT tại Việt Nam

6.3. Hàm ý quản trị

6.3.1. Đối với các DNBH PNT

6.3.2. Đối với các cơ quan quản lý

6.4. Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về HTKSNB Trong Doanh Nghiệp Bảo Hiểm Bắt Đầu

Trong bối cảnh kinh tế hiện nay, ngành bảo hiểm phi nhân thọ đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định và phát triển kinh tế xã hội. Tuy nhiên, sự phát triển này đi kèm với những rủi ro tiềm ẩn, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có một hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) hiệu quả. HTKSNB không chỉ giúp doanh nghiệp bảo vệ tài sản, mà còn đảm bảo tính tuân thủ, nâng cao hiệu quả hoạt động và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho việc ra quyết định. Nghiên cứu về HTKSNB trong lĩnh vực bảo hiểm phi nhân thọ tại Việt Nam là vô cùng cần thiết để xác định các nhân tố ảnh hưởng và đưa ra các giải pháp cải thiện.

1.1. Tầm quan trọng của HTKSNB đối với DNBH phi nhân thọ

Hệ thống kiểm soát nội bộ đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững của các DNBH phi nhân thọ. Nó giúp quản lý rủi ro hiệu quả, ngăn ngừa gian lận và sai sót, đồng thời đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật. Một HTKSNB mạnh mẽ không chỉ bảo vệ tài sản của doanh nghiệp mà còn nâng cao uy tín và niềm tin của khách hàng và các bên liên quan.

1.2. Thực trạng HTKSNB tại các DNBH phi nhân thọ Việt Nam

Thị trường bảo hiểm Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ, nhưng HTKSNB tại nhiều DNBH phi nhân thọ vẫn còn nhiều hạn chế. Các vấn đề thường gặp bao gồm: thiếu quy trình kiểm soát rõ ràng, thiếu nhân sự có trình độ chuyên môn, và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế. Điều này làm tăng nguy cơ rủi ro và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

1.3. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu về HTKSNB

Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB trong các DNBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu bao gồm việc khảo sát thực trạng HTKSNB tại các doanh nghiệp, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, và đề xuất các giải pháp cải thiện.

II. Thách Thức Của HTKSNB Rủi Ro và Gian Lận Bảo Hiểm

Các DNBH phi nhân thọ đối mặt với nhiều thách thức trong việc xây dựng và duy trì một HTKSNB hiệu quả. Rủi ro trong hoạt động bảo hiểm, gian lận, và sự thay đổi liên tục của môi trường kinh doanh là những yếu tố gây khó khăn. Theo Trương Khánh Phương (2019), năng lực quản lý rủi ro của doanh nghiệp bảo hiểm (DNBH) còn yếu; tình trạng trục lợi bảo hiểm ngày càng gia tăng. Việc xác định và đánh giá rủi ro một cách chính xác là bước quan trọng để xây dựng các biện pháp kiểm soát phù hợp.

2.1. Rủi ro hoạt động và rủi ro tài chính trong DNBH

Các DNBH phi nhân thọ phải đối mặt với cả rủi ro hoạt động (sai sót trong quy trình, gian lận, thiếu tuân thủ) và rủi ro tài chính (rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro thanh khoản). HTKSNB cần phải được thiết kế để quản lý hiệu quả cả hai loại rủi ro này.

2.2. Gian lận bảo hiểm Nguyên nhân và hậu quả

Gian lận bảo hiểm là một vấn đề nghiêm trọng gây thiệt hại lớn cho các DNBH phi nhân thọ. Nguyên nhân của gian lận có thể là do thông tin không đầy đủ, hệ thống kiểm soát lỏng lẻo, hoặc đạo đức nghề nghiệp kém. Hậu quả của gian lận không chỉ là thiệt hại về tài chính mà còn ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp.

2.3. Ảnh hưởng của môi trường kinh doanh đến HTKSNB

Sự thay đổi của môi trường kinh doanh (thay đổi pháp luật, cạnh tranh, công nghệ) có thể làm cho HTKSNB hiện tại trở nên lỗi thời. Doanh nghiệp cần phải liên tục đánh giá và điều chỉnh HTKSNB để đáp ứng với những thay đổi này.

III. Cách Xây Dựng HTKSNB Hiệu Quả Áp Dụng Khung COSO

Khung kiểm soát nội bộ COSO (Committee of Sponsoring Organizations) là một khuôn khổ được công nhận rộng rãi để thiết kế và đánh giá HTKSNB. COSO bao gồm năm thành phần chính: Môi trường kiểm soát, Đánh giá rủi ro, Hoạt động kiểm soát, Thông tin và truyền thông, và Giám sát. Việc áp dụng khung COSO giúp DNBH phi nhân thọ xây dựng một HTKSNB toàn diện và hiệu quả.

3.1. Môi trường kiểm soát Nền tảng của HTKSNB

Môi trường kiểm soát là nền tảng của mọi HTKSNB. Nó bao gồm các yếu tố như đạo đức, tính chính trực, năng lực của nhân viên, và phong cách quản lý. Một môi trường kiểm soát mạnh mẽ tạo ra một nền tảng vững chắc cho các hoạt động kiểm soát khác.

3.2. Đánh giá rủi ro Xác định và quản lý rủi ro tiềm ẩn

Đánh giá rủi ro là quá trình xác định, phân tích và đánh giá các rủi ro có thể ảnh hưởng đến việc đạt được mục tiêu của doanh nghiệp. Quá trình này giúp doanh nghiệp tập trung vào các rủi ro quan trọng nhất và xây dựng các biện pháp kiểm soát phù hợp.

3.3. Hoạt động kiểm soát Thực hiện các biện pháp kiểm soát

Hoạt động kiểm soát là các chính sách và thủ tục được thiết lập để đảm bảo rằng các chỉ thị của quản lý được thực hiện. Các hoạt động này bao gồm phê duyệt, ủy quyền, đối chiếu, và kiểm tra hiệu năng.

IV. Tối Ưu HTKSNB Vai Trò Của Thông Tin và Truyền Thông

Thông tin và truyền thông đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo rằng tất cả các thành viên trong tổ chức đều hiểu rõ vai trò và trách nhiệm của mình trong HTKSNB. Thông tin phải được truyền đạt kịp thời, chính xác, và đầy đủ đến tất cả các bên liên quan. Việc sử dụng công nghệ thông tin giúp cải thiện hiệu quả của quá trình này.

4.1. Vai trò của thông tin trong việc ra quyết định

Thông tin chính xác và kịp thời là yếu tố then chốt để đưa ra các quyết định đúng đắn. HTKSNB phải đảm bảo rằng thông tin cần thiết được cung cấp cho các nhà quản lý để họ có thể giám sát và điều chỉnh hoạt động kinh doanh.

4.2. Truyền thông hiệu quả trong tổ chức

Truyền thông hiệu quả giúp đảm bảo rằng tất cả các thành viên trong tổ chức đều hiểu rõ mục tiêu, chính sách, và thủ tục của HTKSNB. Nó cũng giúp tạo ra một văn hóa kiểm soát mạnh mẽ.

4.3. Ứng dụng công nghệ thông tin để cải thiện thông tin

Công nghệ thông tin có thể được sử dụng để tự động hóa quá trình thu thập, xử lý, và phân tích thông tin. Điều này giúp cải thiện tính chính xác, kịp thời, và hiệu quả của thông tin, từ đó nâng cao hiệu quả của HTKSNB.

V. Giám Sát và Đánh Giá HTKSNB Đảm Bảo Tính Hiệu Quả

Giám sát và đánh giá là quá trình liên tục theo dõi và đánh giá hiệu quả của HTKSNB. Quá trình này giúp doanh nghiệp xác định các điểm yếu và thực hiện các biện pháp cải thiện. Giám sát có thể được thực hiện thông qua các hoạt động nội bộ (kiểm toán nội bộ) hoặc bên ngoài (kiểm toán độc lập).

5.1. Kiểm toán nội bộ Vai trò và trách nhiệm

Kiểm toán nội bộ là một chức năng độc lập trong tổ chức, chịu trách nhiệm đánh giá và cải thiện hiệu quả của HTKSNB. Kiểm toán viên nội bộ phải có trình độ chuyên môn cao và tính độc lập để đảm bảo tính khách quan.

5.2. Đánh giá độc lập Tính khách quan và uy tín

Đánh giá độc lập được thực hiện bởi các chuyên gia bên ngoài tổ chức, giúp đảm bảo tính khách quan và uy tín của quá trình đánh giá. Kết quả đánh giá độc lập cung cấp thông tin quan trọng cho các bên liên quan.

5.3. Cải thiện liên tục Chu trình PDCA trong HTKSNB

Việc cải thiện HTKSNB phải là một quá trình liên tục, áp dụng chu trình PDCA (Plan-Do-Check-Act). Doanh nghiệp cần phải liên tục lập kế hoạch, thực hiện, kiểm tra, và điều chỉnh để đảm bảo rằng HTKSNB luôn đáp ứng được yêu cầu.

VI. Kết Luận Nâng Cao HTKSNB Phát Triển Bền Vững

Việc xây dựng và duy trì một HTKSNB hiệu quả là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của các DNBH phi nhân thọ tại Việt Nam. Bằng cách áp dụng khung COSO, tập trung vào thông tin và truyền thông, và thực hiện giám sát và đánh giá liên tục, các doanh nghiệp có thể nâng cao hiệu quả hoạt động, giảm thiểu rủi ro, và tạo dựng uy tín với khách hàng và các bên liên quan. Nghiên cứu này cung cấp một nền tảng để các doanh nghiệp tiếp tục cải thiện và hoàn thiện HTKSNB của mình.

6.1. Tổng kết các nhân tố ảnh hưởng đến HTKSNB

Các nhân tố ảnh hưởng đến tính hữu hiệu của HTKSNB bao gồm: môi trường kiểm soát, đánh giá rủi ro, hoạt động kiểm soát, thông tin và truyền thông, và giám sát. Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố có thể khác nhau tùy thuộc vào đặc điểm của từng doanh nghiệp.

6.2. Hàm ý quản trị cho DNBH phi nhân thọ

Các DNBH phi nhân thọ cần tập trung vào việc xây dựng một môi trường kiểm soát mạnh mẽ, đánh giá rủi ro một cách toàn diện, thiết lập các hoạt động kiểm soát hiệu quả, cải thiện thông tin và truyền thông, và thực hiện giám sát liên tục.

6.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo về HTKSNB

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá tác động của công nghệ thông tin đến hiệu quả của HTKSNB, hoặc nghiên cứu các yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến HTKSNB trong từng loại hình DNBH phi nhân thọ.