Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đặc biệt khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), vai trò của ngoại ngữ, nhất là tiếng Anh chuyên ngành, trở nên vô cùng quan trọng trong giáo dục và phát triển nguồn nhân lực. Trường Đại học Lao động – Xã hội (ĐH LĐ-XH) là một trong những cơ sở đào tạo trọng điểm, chịu trách nhiệm cung cấp nhân lực chất lượng cao cho ngành Lao động – Thương binh và Xã hội cũng như các ngành kinh tế khác. Tuy nhiên, thực trạng dạy và học tiếng Anh chuyên ngành tại trường còn nhiều hạn chế, như số lượng sinh viên đông, trình độ ngoại ngữ không đồng đều, và phương pháp giảng dạy chưa thực sự hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh chuyên ngành nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tại trường ĐH LĐ-XH. Nghiên cứu tập trung vào hệ đại học khóa 3, với phạm vi khảo sát bao gồm giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên của trường. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện hiệu quả quản lý, nâng cao năng lực ngoại ngữ chuyên ngành cho sinh viên, góp phần đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển kinh tế xã hội.

Theo số liệu thống kê, quy mô đào tạo của trường tăng gấp 5 lần trong vòng 5 năm, từ 1025 sinh viên năm 2001 lên 5110 sinh viên năm 2007, với đa dạng các ngành như Công tác xã hội, Kế toán, Quản lý lao động, Bảo hiểm xã hội. Đội ngũ giảng viên tiếng Anh chuyên ngành có trình độ thạc sĩ trở lên chiếm khoảng 60%, tuy nhiên phần lớn giảng viên còn trẻ và kinh nghiệm giảng dạy hạn chế. Đây là những yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học ngoại ngữ chuyên ngành tại trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu phát triển nhân cách và năng lực người học. Quản lý nhà trường là một phần quan trọng của quản lý giáo dục, tập trung vào việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động dạy học.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động dạy học: Quản lý hoạt động dạy học bao gồm quản lý quá trình dạy học trên lớp và ngoài giờ, với các chức năng cơ bản như lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Hoạt động dạy học là sự phối hợp giữa giáo viên và người học nhằm truyền đạt kiến thức, hình thành kỹ năng và phát triển nhân cách.

  • Khái niệm tiếng Anh chuyên ngành (TACN): TACN là tiếng Anh dùng trong các lĩnh vực nghề nghiệp cụ thể, có tính chính xác, rõ ràng và đặc thù văn hóa. TACN giúp sinh viên không chỉ củng cố kiến thức chuyên ngành mà còn phát triển kỹ năng giao tiếp và nghiên cứu khoa học bằng tiếng Anh.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, tiếng Anh chuyên ngành, chức năng quản lý (kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra), và phương pháp dạy học tích cực.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phối hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nghiên cứu lý luận: Thu thập, phân tích và tổng hợp các tài liệu, sách báo liên quan đến quản lý giáo dục, quản lý dạy học và dạy học tiếng Anh chuyên ngành nhằm xây dựng cơ sở lý luận vững chắc cho đề tài.

  • Nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học với bảng hỏi khảo sát đối với 19 giảng viên, 10 cán bộ quản lý và 100 sinh viên nhằm thu thập thông tin về thực trạng dạy học tiếng Anh chuyên ngành, các thuận lợi, khó khăn và mức độ sử dụng tiếng Anh chuyên ngành trong học tập và công việc.

  • Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến từ các chuyên gia giáo dục và quản lý nhằm đánh giá và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.

  • Phân tích thống kê: Xử lý số liệu khảo sát bằng các công cụ thống kê để đánh giá thực trạng và hiệu quả các biện pháp quản lý hiện hành.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 19 giảng viên, 10 cán bộ quản lý và 100 sinh viên đại diện cho các khoa đào tạo tiếng Anh chuyên ngành. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và khả năng tổng quát hóa kết quả. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong năm học 2007-2008.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mục tiêu giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành chưa rõ ràng và chưa đạt yêu cầu: Qua khảo sát, 70% cán bộ quản lý và 52,6% giảng viên cho rằng việc xác định mục tiêu môn học chưa đạt yêu cầu, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của sinh viên.

  2. Nội dung giảng dạy chưa phù hợp và chưa chuyên sâu theo từng ngành: Nội dung tiếng Anh chuyên ngành được thiết kế chung cho các khoa Kế toán, Quản lý lao động và Bảo hiểm, trong khi sinh viên phải học thêm nhiều thuật ngữ chuyên ngành không thuộc lĩnh vực của mình, gây lãng phí thời gian và giảm hiệu quả học tập.

  3. Phương pháp giảng dạy chủ yếu là truyền thống, chưa phát huy hết kỹ năng giao tiếp: 82,6% sinh viên cho biết giảng viên vẫn áp dụng phương pháp ngữ pháp – dịch, trong khi các phương pháp tích cực như đóng vai, thảo luận nhóm chỉ được áp dụng hạn chế do lớp học quá đông (70-80 sinh viên/lớp).

  4. Khó khăn về đội ngũ giảng viên và điều kiện giảng dạy: Đội ngũ giảng viên trẻ, kinh nghiệm giảng dạy dưới 5 năm chiếm đa số, nhiều giảng viên nữ đang trong độ tuổi sinh con và nuôi con nhỏ, ảnh hưởng đến thời gian và chất lượng giảng dạy. Cơ sở vật chất tuy được trang bị hiện đại nhưng chưa đủ để đáp ứng nhu cầu học tập cá nhân của sinh viên.

  5. Sinh viên thiếu động cơ tự học và thực hành tiếng Anh chuyên ngành: Chỉ 18,4% sinh viên cho rằng học trong giáo trình là đủ, phần lớn mong muốn có thêm bài tập và tài liệu bổ sung để tự học tại nhà. Tuy nhiên, ý thức tự giác học tập còn thấp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập chung.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh chuyên ngành tại trường ĐH LĐ-XH còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong việc xác định mục tiêu giảng dạy và xây dựng nội dung phù hợp với từng ngành học. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trong ngành giáo dục đại học không chuyên ngữ, nơi mà việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực còn hạn chế do quy mô lớp học lớn và trình độ sinh viên không đồng đều.

Việc sử dụng phương pháp ngữ pháp – dịch truyền thống chiếm ưu thế là do đặc thù lớp học đông và trình độ sinh viên đa dạng, tuy nhiên điều này làm giảm khả năng phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy bằng tiếng Anh chuyên ngành. Các hoạt động như đóng vai, thảo luận nhóm tuy có hiệu quả trong việc nâng cao kỹ năng thực hành nhưng gặp khó khăn trong kiểm soát và đánh giá do số lượng sinh viên lớn.

Đội ngũ giảng viên trẻ và thiếu kinh nghiệm cũng là một thách thức lớn, đòi hỏi nhà trường cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng và hỗ trợ phù hợp để nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm. Đồng thời, việc xây dựng động cơ học tập tích cực cho sinh viên là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả học tập, nhất là trong môi trường không có nhiều cơ hội giao tiếp thực tế bằng tiếng Anh.

Các biểu đồ và bảng số liệu trong nghiên cứu minh họa rõ ràng sự phân bố ý kiến về mục tiêu giảng dạy, phương pháp dạy học và thái độ học tập của sinh viên, giúp nhà quản lý có cơ sở để điều chỉnh chính sách và phương pháp quản lý phù hợp hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và cụ thể hóa mục tiêu giảng dạy tiếng Anh chuyên ngành theo từng ngành học

    • Định hướng rõ ràng về kiến thức, kỹ năng và thái độ cần đạt được sau mỗi học phần.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp Bộ môn Ngoại ngữ và các khoa chuyên ngành.

  2. Phát triển nội dung chương trình giảng dạy phù hợp, chuyên sâu theo từng ngành

    • Biên soạn giáo trình và tài liệu tham khảo riêng biệt cho từng chuyên ngành như Công tác xã hội, Kế toán, Bảo hiểm, Quản lý lao động.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Ngoại ngữ phối hợp với các chuyên gia chuyên ngành.

  3. Đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường áp dụng các phương pháp tích cực và công nghệ giáo dục

    • Tăng cường sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, đóng vai, học tập dựa trên dự án và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy.
    • Giảm sĩ số lớp học hoặc tổ chức lớp học phân nhóm để nâng cao hiệu quả tương tác.
    • Thời gian thực hiện: 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Ngoại ngữ, phòng Đào tạo.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm và chuyên môn tiếng Anh chuyên ngành.
    • Hỗ trợ giảng viên trong việc nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế để nâng cao trình độ.
    • Thời gian thực hiện: liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, phòng Tổ chức cán bộ.

  5. Tăng cường quản lý và khuyến khích sinh viên tự học, tự rèn luyện

    • Xây dựng hệ thống bài tập, tài liệu học tập bổ sung và tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành.
    • Tạo môi trường giao tiếp tiếng Anh thực tế thông qua các hoạt động ngoại khóa, giao lưu với chuyên gia nước ngoài.
    • Thời gian thực hiện: 6 tháng đến 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Bộ môn Ngoại ngữ, phòng Công tác sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và cán bộ quản lý các trường đại học không chuyên ngữ

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học tiếng Anh chuyên ngành, từ đó nâng cao chất lượng đào tạo ngoại ngữ trong trường.

  2. Giảng viên và bộ môn ngoại ngữ tại các trường đại học, cao đẳng

    • Lợi ích: Áp dụng các phương pháp giảng dạy tích cực, xây dựng nội dung phù hợp với từng chuyên ngành, nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.

  3. Sinh viên ngành quản lý giáo dục và sư phạm ngoại ngữ

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức về quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ chuyên ngành, phục vụ cho nghiên cứu và thực tiễn công tác sau này.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục và đào tạo

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển ngoại ngữ chuyên ngành trong hệ thống giáo dục đại học, góp phần nâng cao năng lực hội nhập quốc tế.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao việc quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh chuyên ngành lại quan trọng?
    Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo mục tiêu đào tạo được thực hiện đúng, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, từ đó sinh viên có thể sử dụng tiếng Anh chuyên ngành thành thạo trong công việc và nghiên cứu.

  2. Những khó khăn chính trong dạy học tiếng Anh chuyên ngành tại trường ĐH LĐ-XH là gì?
    Khó khăn gồm lớp học quá đông, trình độ sinh viên không đồng đều, phương pháp giảng dạy truyền thống chiếm ưu thế, đội ngũ giảng viên trẻ và thiếu kinh nghiệm, cũng như thiếu tài liệu chuyên ngành phù hợp.

  3. Phương pháp giảng dạy nào được khuyến khích áp dụng để nâng cao hiệu quả?
    Các phương pháp tích cực như thảo luận nhóm, đóng vai, học tập dựa trên dự án và ứng dụng công nghệ thông tin được khuyến khích nhằm phát triển kỹ năng giao tiếp và tư duy tiếng Anh chuyên ngành.

  4. Làm thế nào để sinh viên nâng cao động cơ tự học tiếng Anh chuyên ngành?
    Cần xây dựng môi trường học tập tích cực, cung cấp tài liệu bổ sung, tổ chức các câu lạc bộ tiếng Anh chuyên ngành và tạo cơ hội giao tiếp thực tế để sinh viên nhận thức rõ lợi ích và trách nhiệm học tập.

  5. Đội ngũ giảng viên cần được hỗ trợ như thế nào để nâng cao chất lượng giảng dạy?
    Nhà trường nên tổ chức các khóa đào tạo nâng cao nghiệp vụ sư phạm, chuyên môn tiếng Anh chuyên ngành, khuyến khích nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế để giảng viên cập nhật kiến thức và phương pháp mới.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh chuyên ngành tại trường ĐH LĐ-XH còn nhiều hạn chế về mục tiêu, nội dung, phương pháp và đội ngũ giảng viên.
  • Việc xác định mục tiêu giảng dạy chưa rõ ràng, nội dung chưa chuyên sâu theo từng ngành, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của sinh viên.
  • Phương pháp giảng dạy truyền thống chiếm ưu thế, trong khi lớp học đông và trình độ sinh viên không đồng đều gây khó khăn trong việc áp dụng phương pháp tích cực.
  • Đội ngũ giảng viên trẻ, kinh nghiệm hạn chế và điều kiện giảng dạy chưa tối ưu là những thách thức cần giải quyết.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh chuyên ngành, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội.

Next steps: Triển khai xây dựng mục tiêu và nội dung chương trình mới, tổ chức đào tạo giảng viên, đổi mới phương pháp giảng dạy và tăng cường động lực học tập cho sinh viên trong vòng 1-2 năm tới.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và giảng viên cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá và cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh chuyên ngành trong bối cảnh hội nhập quốc tế.