BIẾN ĐỘNG TỶ SUẤT SINH LỢI THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN, HIỆU QUẢ VÀ RỦI RO: BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM TỪ CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM NIÊM YẾT

• Tác giả: Nguyễn Thành Hưng
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Phú Quốc
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP.HCM
• Chuyên ngành: Tài Chính - Ngân Hàng
• Đề tài: Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Thị Trường Chứng Khoán, Hiệu Quả Và Rủi Ro: Bằng Chứng Thực Nghiệm Từ Các Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam Niêm Yết
• Loại tài liệu: Luận Án Tiến Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• TÓM TẮT LUẬN ÁN BẰNG TIẾNG VIỆT
• 1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
• 1.1. Bối cảnh nghiên cứu
• 1.2. Động cơ nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Mục tiêu tổng quát
• 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.5.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.5.2. Phạm vi nội dung
• 1.5.3. Phạm vi không gian
• 1.5.4. Phạm vi thời gian
• 1.6. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6.1. Nghĩa học và thực tiễn
• 1.7. Kết cấu của luận án
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THUẬT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM
• 2.1. Tổng quan các khái niệm nghiên cứu
• 2.2. Biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán
• 2.3. Hiệu quả hoạt động ngân hàng
• 2.4. Rủi ro ngân hàng
• 2.5. Quy mô ngân hàng
• 2.6. Lý thuyết và thực nghiệm tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro
• 2.6.1. Lý thuyết tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 2.6.2. Lược khảo nghiên cứu thực nghiệm
• 2.6.3. Lý thuyết và thực nghiệm tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 2.6.4. Lược khảo nghiên cứu thực nghiệm
• 2.6.5. Lý thuyết và vai trò của quy mô
• 2.6.6. Lược khảo các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.6.7. Khoảng trống nghiên cứu
• 2.6.8. Giá thuyết nghiên cứu chính
• 2.6.8.1. Giá thuyết tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 2.6.8.2. Giá thuyết tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 2.6.8.3. Giá thuyết tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro trong điều kiện thay đổi quy mô ngân hàng
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mô hình nghiên cứu
• 3.1.1. Mô hình tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 3.1.2. Mô hình tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 3.1.3. Mô hình tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả trong điều kiện thay đổi quy mô ngân hàng
• 3.1.4. Mô hình tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro trong điều kiện thay đổi quy mô ngân hàng
• 3.2. Mô tả cách đo lường các biến nghiên cứu chính
• 3.2.1. Biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán
• 3.2.2. Hiệu quả hoạt động ngân hàng
• 3.2.3. Rủi ro ngân hàng
• 3.3. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu
• 3.3.1. Dữ liệu nghiên cứu
• 3.3.2. Phương pháp nghiên cứu
• 3.3.2.1. Hồi quy tuyến tính cổ điển, mô hình tác động cố định và mô hình tác động ngẫu nhiên
• 3.3.2.2. Phương pháp hồi quy tổng quát hóa thời điểm hệ thống (S-GMM)
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Thống kê mô tả biến nghiên cứu
• 4.2. Tương quan giữa các biến nghiên cứu
• 4.3. Kết quả nghiên cứu
• 4.3.1. Kết quả ảnh hưởng của biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 4.3.2. Kết quả tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 4.3.3. Kết quả tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro trong điều kiện thay đổi quy mô của ngân hàng
• 4.4. Kiểm tra tính vững
• 4.4.1. Kiểm tra tính vững tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 4.4.2. Kiểm tra tính vững tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 4.4.3. Kiểm tra tính vững tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro trong điều kiện thay đổi quy mô ngân hàng
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 5.1. Đóng góp của luận án
• 5.1.1. Đóng góp về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 5.1.2. Đóng góp về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 5.1.3. Đóng góp về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro xem xét theo quy mô ngân hàng
• 5.2. Hàm ý của luận án
• 5.2.1. Hàm ý về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả
• 5.2.2. Hàm ý về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên rủi ro
• 5.2.3. Hàm ý về tác động biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán lên hiệu quả và rủi ro trong điều kiện thay đổi quy mô ngân hàng
• 5.3. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu tiếp theo
• 5.3.1. Hạn chế của luận án
• 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Chứng Khoán Là Gì

Thị trường chứng khoán và hệ thống ngân hàng đóng vai trò then chốt trong việc điều phối vốn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam còn non trẻ, hệ thống ngân hàng lại đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn cho doanh nghiệp và hộ gia đình. Sự ổn định và hiệu quả của hệ thống ngân hàng có mối tương quan mật thiết với sự lành mạnh của thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, hệ thống ngân hàng Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm nợ xấu, quy mô vốn còn hạn chế và các vấn đề về quản trị doanh nghiệp. Các cơ quan quản lý đang nỗ lực tái cấu trúc hệ thống ngân hàng để giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả hoạt động, góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Thị Trường Chứng Khoán Với Ngân Hàng

Thị trường chứng khoán là kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế, cung cấp nguồn vốn cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Sự phát triển của thị trường chứng khoán tạo điều kiện cho các ngân hàng mở rộng hoạt động, cung cấp các dịch vụ tài chính đa dạng và tăng cường khả năng huy động vốn. Levine (1996) nhấn mạnh vai trò quan trọng của thị trường chứng khoán trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua việc điều phối vốn hiệu quả. Bằng cách dẫn truyền vốn giữa các chủ thể dư vốn đến các chủ thể thiếu vốn, thị trường chứng khoán thúc đẩy đầu tư và tăng năng suất.

1.2. Rủi Ro Và Thách Thức Đối Với Hệ Thống Ngân Hàng Việt Nam

Hệ thống ngân hàng Việt Nam đối mặt với nhiều rủi ro, bao gồm nợ xấu, biến động tỷ giá hối đoái và rủi ro tín dụng. Theo Batten và Vo (2019), các vấn đề về quản trị doanh nghiệp, chuẩn mực kế toán và tính minh bạch cũng là những thách thức đối với hệ thống ngân hàng Việt Nam. Những rủi ro này có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, làm giảm lợi nhuận và tăng khả năng phá sản.

II. Cách Đo Lường Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Mô Hình Ước Tính

Đo lường biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán là một bước quan trọng để đánh giá rủi ro và hiệu quả đầu tư. Các mô hình thống kê như GARCH (Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity) và EGARCH (Exponential GARCH) thường được sử dụng để ước tính biến động. Các mô hình này cho phép nắm bắt các đặc điểm quan trọng của chuỗi thời gian tài chính, như sự tập trung biến động (volatility clustering) và tác động bất đối xứng (asymmetric effects). Việc lựa chọn mô hình phù hợp phụ thuộc vào đặc điểm của dữ liệu và mục tiêu nghiên cứu.

2.1. Sử Dụng Mô Hình GARCH Trong Phân Tích Chứng Khoán

Mô hình GARCH là một công cụ mạnh mẽ để ước tính biến động tỷ suất sinh lợi. Mô hình này cho phép biến động thay đổi theo thời gian và phụ thuộc vào các giá trị quá khứ của chính nó. Điều này giúp mô hình nắm bắt được sự tập trung biến động, một đặc điểm phổ biến của thị trường chứng khoán. Mô hình GARCH có nhiều biến thể, như GARCH(1,1), GARCH(p,q), cho phép linh hoạt trong việc mô tả biến động.

2.2. Ưu Điểm Của Mô Hình EGARCH So Với GARCH Truyền Thống

Mô hình EGARCH là một cải tiến của mô hình GARCH, cho phép nắm bắt tác động bất đối xứng của tin tức tốt và tin tức xấu đến biến động. EGARCH giả định rằng tin tức xấu có tác động lớn hơn đến biến động so với tin tức tốt có cùng độ lớn. Điều này phù hợp với thực tế là thị trường chứng khoán thường phản ứng mạnh hơn với tin tức tiêu cực. Zivot (2009) cho thấy EGARCH có thể dự báo biến động tốt hơn so với GARCH truyền thống trong một số trường hợp.

2.3. Dữ Liệu Cần Thiết Để Ước Tính Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi

Để ước tính biến động tỷ suất sinh lợi, cần có dữ liệu về giá chứng khoán hoặc tỷ suất sinh lợi trong một khoảng thời gian đủ dài. Dữ liệu thường được thu thập hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng. Độ chính xác của ước tính biến động phụ thuộc vào chất lượng và tần suất của dữ liệu. Campbell et al. (1997) khuyên nên sử dụng dữ liệu có tần suất cao để ước tính biến động chính xác hơn.

III. Ảnh Hưởng Biến Động Tỷ Suất Đến Hiệu Quả Ngân Hàng Bằng Chứng

Nghiên cứu thực nghiệm cho thấy rằng biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán có thể ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Một số nghiên cứu cho thấy biến động cao có thể làm giảm hiệu quả do tăng rủi ro và chi phí hoạt động. Tuy nhiên, một số nghiên cứu khác lại cho thấy biến động có thể tạo ra cơ hội cho các ngân hàng tăng lợi nhuận thông qua các hoạt động giao dịch và quản lý rủi ro. Tác động thực tế phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm đặc điểm của ngân hàng, môi trường kinh tế và quy định pháp luật.

3.1. Tác Động Tích Cực Của Biến Động Lên Lợi Nhuận Ngân Hàng

Biến động tỷ suất sinh lợi có thể tạo ra cơ hội cho các ngân hàng tăng lợi nhuận thông qua các hoạt động giao dịch và quản lý rủi ro. Ví dụ, ngân hàng có thể sử dụng các công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro hoặc tận dụng biến động giá để kiếm lợi nhuận. Demirguc-Kunt và Huizinga (1999) cho thấy các ngân hàng ở các nước có thị trường chứng khoán phát triển có xu hướng hoạt động hiệu quả hơn.

3.2. Tác Động Tiêu Cực Của Biến Động Lên Chi Phí Hoạt Động Ngân Hàng

Biến động cao có thể làm tăng chi phí hoạt động của ngân hàng do tăng rủi ro và yêu cầu về vốn. Ngân hàng có thể phải tăng cường quản lý rủi ro, trích lập dự phòng và tăng vốn để đối phó với biến động. Berger và DeYoung (1997) cho thấy các ngân hàng có rủi ro cao thường có chi phí hoạt động cao hơn.

3.3. Vai Trò Của Quy Định Pháp Luật Trong Giảm Thiểu Tác Động

Quy định pháp luật có vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực của biến động tỷ suất sinh lợi lên hiệu quả ngân hàng. Các quy định về quản lý rủi ro, yêu cầu về vốn và giám sát hoạt động có thể giúp ngân hàng hoạt động an toàn và hiệu quả hơn trong môi trường biến động. Barth et al. (2006) cho thấy các nước có quy định pháp luật chặt chẽ hơn thường có hệ thống ngân hàng ổn định hơn.

IV. Rủi Ro Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Phân Tích Từ Ngân Hàng Việt Nam

Biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán có thể làm gia tăng rủi ro cho các ngân hàng, đặc biệt là các ngân hàng có hoạt động liên kết chặt chẽ với thị trường chứng khoán. Rủi ro có thể phát sinh từ các hoạt động giao dịch chứng khoán, đầu tư vào các công ty niêm yết và cho vay đối với các nhà đầu tư chứng khoán. Ngoài ra, biến động tỷ suất sinh lợi có thể ảnh hưởng đến giá trị tài sản thế chấp và khả năng trả nợ của khách hàng vay, làm tăng rủi ro tín dụng cho ngân hàng.

4.1. Mối Liên Hệ Giữa Biến Động Và Rủi Ro Tín Dụng Ngân Hàng

Biến động tỷ suất sinh lợi có thể ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của khách hàng vay, làm tăng rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Khi thị trường chứng khoán biến động mạnh, giá trị tài sản của khách hàng vay có thể giảm sút, làm giảm khả năng trả nợ. Carey (1998) cho thấy rủi ro tín dụng của ngân hàng có xu hướng tăng lên trong thời kỳ thị trường chứng khoán biến động.

4.2. Tác Động Của Biến Động Đến Hoạt Động Giao Dịch Chứng Khoán

Các ngân hàng có hoạt động giao dịch chứng khoán có thể chịu rủi ro lớn khi thị trường biến động mạnh. Biến động giá có thể dẫn đến thua lỗ trong các hoạt động giao dịch và làm giảm lợi nhuận của ngân hàng. Allen và Santomero (1998) cho rằng các ngân hàng cần có hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả để đối phó với rủi ro từ hoạt động giao dịch chứng khoán.

4.3. Quản Lý Rủi Ro Trong Môi Trường Biến Động Cao Kinh Nghiệm

Các ngân hàng cần có hệ thống quản lý rủi ro hiệu quả để đối phó với rủi ro từ biến động tỷ suất sinh lợi. Hệ thống quản lý rủi ro cần bao gồm các biện pháp đo lường, giám sát và kiểm soát rủi ro. Ngoài ra, ngân hàng cần đa dạng hóa hoạt động, giảm sự phụ thuộc vào thị trường chứng khoán và tăng cường quản lý vốn để đối phó với rủi ro. Bessis (2015) cung cấp một cái nhìn tổng quan về các kỹ thuật quản lý rủi ro cho ngân hàng.

V. Ngân Hàng Việt Nam Ứng Phó Biến Động Chính Sách Giải Pháp

Trước những biến động của thị trường chứng khoán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) có vai trò quan trọng trong việc ổn định hệ thống tài chính và giảm thiểu rủi ro cho các ngân hàng. NHNN có thể sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ, như điều chỉnh lãi suất và tỷ giá hối đoái, để ổn định thị trường và hỗ trợ các ngân hàng. Ngoài ra, NHNN cần tăng cường giám sát hoạt động của các ngân hàng, đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn vốn và quản lý rủi ro.

5.1. Vai Trò Của Ngân Hàng Nhà Nước Trong Ổn Định Thị Trường

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có vai trò quan trọng trong việc ổn định thị trường tài chính và giảm thiểu rủi ro cho các ngân hàng. NHNN có thể sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ để kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá hối đoái và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Goodfriend và King (1997) phân tích vai trò của ngân hàng trung ương trong việc ổn định nền kinh tế vĩ mô.

5.2. Các Công Cụ Chính Sách Tiền Tệ Để Kiểm Soát Biến Động

Ngân hàng Nhà nước có thể sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ, như điều chỉnh lãi suất và tỷ giá hối đoái, để kiểm soát biến động tỷ suất sinh lợi và ổn định thị trường tài chính. Tăng lãi suất có thể làm giảm biến động bằng cách làm giảm nhu cầu đầu tư và đầu cơ. Điều chỉnh tỷ giá hối đoái có thể giúp ổn định giá trị đồng tiền và giảm rủi ro cho các nhà đầu tư. Mishkin (2015) cung cấp một cái nhìn tổng quan về các công cụ chính sách tiền tệ.

5.3. Tăng Cường Giám Sát Hoạt Động Ngân Hàng Giải Pháp Quan Trọng

Ngân hàng Nhà nước cần tăng cường giám sát hoạt động của các ngân hàng, đảm bảo tuân thủ các quy định về an toàn vốn và quản lý rủi ro. Giám sát chặt chẽ có thể giúp phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn và ngăn chặn các rủi ro lan rộng. De Gregorio và Guidotti (1995) nhấn mạnh tầm quan trọng của giám sát ngân hàng trong việc đảm bảo ổn định tài chính.

VI. Dự Báo Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Xu Hướng Và Cơ Hội

Dự báo biến động tỷ suất sinh lợi thị trường chứng khoán là một nhiệm vụ khó khăn nhưng rất quan trọng đối với các nhà đầu tư và các nhà quản lý rủi ro. Các mô hình dự báo có thể giúp các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư thông minh hơn và giúp các nhà quản lý rủi ro quản lý rủi ro hiệu quả hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các mô hình dự báo chỉ là ước tính và có thể không chính xác hoàn toàn.

6.1. Các Phương Pháp Dự Báo Biến Động Tỷ Suất Sinh Lợi Chính Xác

Có nhiều phương pháp dự báo biến động tỷ suất sinh lợi, bao gồm các mô hình thống kê, các mô hình kinh tế lượng và các mô hình học máy. Các mô hình thống kê, như GARCH và EGARCH, thường được sử dụng để dự báo biến động dựa trên dữ liệu quá khứ. Các mô hình kinh tế lượng sử dụng các biến kinh tế vĩ mô để dự báo biến động. Các mô hình học máy, như mạng nơ-ron và máy học hỗ trợ véc-tơ, có thể học từ dữ liệu và dự báo biến động một cách chính xác hơn. Poon và Granger (2003) so sánh hiệu quả của các phương pháp dự báo biến động khác nhau.

6.2. Ứng Dụng Học Máy Trong Dự Báo Tiềm Năng Và Hạn Chế

Học máy có tiềm năng lớn trong việc dự báo biến động tỷ suất sinh lợi. Các mô hình học máy có thể học từ dữ liệu phức tạp và phi tuyến tính và đưa ra các dự báo chính xác hơn so với các mô hình truyền thống. Tuy nhiên, các mô hình học máy cũng có những hạn chế, như yêu cầu dữ liệu lớn và khả năng bị quá khớp (overfitting). Chakraborty (2019) cung cấp một cái nhìn tổng quan về ứng dụng của học máy trong tài chính.

6.3. Biến Động Tỷ Suất Rủi Ro Cơ Hội Và Lời Khuyên Đầu Tư

Biến động tỷ suất sinh lợi tạo ra cả rủi ro và cơ hội cho các nhà đầu tư. Rủi ro là khả năng thua lỗ do giá chứng khoán giảm. Cơ hội là khả năng kiếm lợi nhuận từ biến động giá. Các nhà đầu tư cần đánh giá rủi ro và cơ hội một cách cẩn thận trước khi đưa ra quyết định đầu tư. Malkiel (2003) cung cấp lời khuyên đầu tư cho các nhà đầu tư cá nhân.