Biến Động Huyết Áp Và Các Yếu Tố Liên Quan Trong Buổi Lọc Máu Chu Kỳ Tại Bệnh Viện Bạch Mai

• Tác giả: Doãn Văn Đức
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hữu Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Thăng Long
• Chuyên ngành: Điều Dưỡng
• Đề tài: Biến Động Huyết Áp Trong Lọc Máu Chu Kỳ Tại Bệnh Viện Bạch Mai
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Khái niệm về Bệnh thận giai đoạn cuối
• 1.2. Biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.2.1. Biểu hiện lâm sàng
• 1.2.2. Biểu hiện cận lâm sàng
• 1.3. Điều trị Bệnh thận giai đoạn cuối
• 1.3.1. Điều trị bảo tồn
• 1.3.2. Điều trị thay thế thận
• 1.4. Các biến chứng thường gặp trong thận nhân tạo chu kỳ
• 1.5. Biến động huyết áp trong buổi lọc máu chu kỳ, tần suất và các triệu chứng lâm sàng
• 1.6. Các biện pháp điều trị và dự phòng
• 1.7. Các hoạt động chăm sóc người bệnh khi lọc máu chu kỳ
• 1.8. Học thuyết áp dụng trong nghiên cứu
• 1.9. Áp dụng quy trình điều dưỡng vào chăm sóc người bệnh lọc máu chu kỳ
• 1.10. Các nghiên cứu trên thế giới và trong nước về biến chứng biến động huyết áp trong buổi lọc máu chu kỳ
• 1.10.1. Các nghiên cứu trên thế giới
• 1.10.2. Các nghiên cứu trong nước
• 1.11. Hoạt động chăm sóc của điều dưỡng trong buổi lọc
• 1.12. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.3.2. Mẫu nghiên cứu
• 2.3.3. Cách chọn mẫu
• 2.4. Chỉ tiêu nghiên cứu
• 2.4.1. Chỉ tiêu đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 2.4.2. Triệu chứng lâm sàng của người bệnh
• 2.4.3. Đặc điểm cận lâm sàng
• 2.4.4. Đặc điểm diễn biến của biến động huyết áp trong chu kỳ lọc máu
• 2.4.5. Các biến trong nghiên cứu
• 2.4.6. Một số khái niệm, thang đo và tiêu chí đánh giá trong nghiên cứu
• 2.4.6.1. Mức tăng cân giữa 2 chu kỳ lọc
• 2.4.6.2. Huyết áp: đo huyết áp tâm thu, tâm trương, tính huyết áp trung bình
• 2.4.6.3. Dấu hiệu phù
• 2.4.6.4. Cách phân loại người bệnh theo mức độ thiếu máu (theo Hội Thận học quốc tế)
• 2.4.6.5. Các chỉ số cận lâm sàng
• 2.4.7. Phương pháp thu thập số liệu
• 2.4.8. Xử lý và phân tích số liệu
• 2.4.9. Sai số nghiên cứu và biện pháp khắc phục
• 2.4.10. Đạo đức trong nghiên cứu
• 2.4.11. Hạn chế nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Đặc điểm về nhân khẩu học của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Đặc điểm chung về bệnh của đối tượng nghiên cứu
• 3.4. Tỷ lệ biến động huyết áp trong buổi lọc máu và các triệu chứng lâm sàng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.1. Tuổi và giới
• 4.2. Nguyên nhân bệnh thận giai đoạn cuối
• 4.3. Đặc điểm về thời gian chẩn đoán bệnh, điều trị và lọc máu của đối tượng nghiên cứu
• 4.4. BMI của đối tượng nghiên cứu
• 4.5. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của người bệnh trước lọc
• 4.5.1. Tình trạng thiếu máu
• 4.6. Đặc điểm về mức tăng cân giữa 2 chu kỳ lọc
• 4.7. Đặc điểm huyết áp trước lọc của người bệnh
• 4.8. Đặc điểm về huyết áp của người bệnh trong lọc
• 4.9. Tỷ lệ biến động huyết áp của người bệnh
• 4.10. Thời điểm xảy ra biến động huyết áp trong buổi lọc
• 4.11. Đặc điểm lâm sàng của người bệnh trong buổi lọc
• 4.12. Mối liên quan giữa biến động huyết áp trong buổi lọc máu với một số đặc điểm của người bệnh
• 4.13. Mối liên quan giữa đặc điểm cá nhân đối tượng nghiên cứu với biến động huyết áp
• 4.14. Mối liên quan giữa thời gian lọc máu với biến động huyết áp
• 4.15. Mối liên quan giữa bệnh mạn tính kèm theo với biến động huyết áp của người bệnh
• 4.16. Mối liên quan giữa tăng cân giữa 2 chu kỳ với biến động huyết áp
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Biến Động Huyết Áp Trong Lọc Máu Chu Kỳ Bạch Mai

Bệnh thận giai đoạn cuối (BTGĐC) là một thách thức sức khỏe toàn cầu, với tỷ lệ mắc và hiện mắc ngày càng tăng, gây áp lực lớn lên chi phí điều trị và chất lượng cuộc sống. Ước tính tại Việt Nam, có khoảng 7 triệu người lớn mắc suy thận mạn tính và con số này không ngừng gia tăng. Điều trị thay thế thận, đặc biệt là lọc máu chu kỳ, vẫn là phương pháp chủ yếu do hạn chế về ghép thận và lọc màng bụng. Tuy nhiên, quá trình lọc máu này không tránh khỏi các biến chứng, trong đó biến động huyết áp là một vấn đề đáng quan tâm. Nghiên cứu về biến động huyết áp trên bệnh nhân BTGĐC còn hạn chế ở Việt Nam. Vì vậy, việc nghiên cứu sâu về vấn đề này là cần thiết để cải thiện hiệu quả điều trị và giảm thiểu biến chứng cho bệnh nhân. Nghiên cứu của Doãn Văn Đức năm 2020-2021 tại Bệnh viện Bạch Mai đã đi sâu vào vấn đề này, với mục tiêu mô tả đặc điểm và xác định các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp trong quá trình lọc máu chu kỳ.

1.1. Định Nghĩa Bệnh Thận Giai Đoạn Cuối BTGĐC

Bệnh thận giai đoạn cuối (BTGĐC) là kết quả cuối cùng của các bệnh thận mạn tính, dẫn đến suy giảm chức năng thận không hồi phục. Mức lọc cầu thận (MLCT) giảm dần, và khi MLCT dưới 60 ml/phút, bệnh nhân được chẩn đoán mắc BTGĐC. Hội chứng ure máu cao xuất hiện ở giai đoạn cuối khi MLCT dưới 15 ml/phút, đòi hỏi điều trị thay thế thận. BTGĐC có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm với các triệu chứng khác nhau ở mỗi giai đoạn.

1.2. Các Phương Pháp Điều Trị Thay Thế Thận Hiện Nay

Các phương pháp điều trị thay thế thận bao gồm: Ghép thận (chiếm tỷ lệ nhỏ do chi phí và nguồn tạng hạn chế), lọc màng bụng (sử dụng phúc mạc làm màng lọc), và thận nhân tạo chu kỳ (lọc máu ngoài cơ thể bằng quả lọc nhân tạo). Lọc máu chu kỳ là phương pháp phổ biến nhất, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều biến chứng, đặc biệt là biến động huyết áp. Các phương pháp điều trị này đều nhằm thay thế chức năng lọc của thận, giúp loại bỏ chất độc và duy trì cân bằng điện giải trong cơ thể.

II. Vấn Đề Nhức Nhối Biến Động Huyết Áp ở Bệnh Nhân Lọc Máu

Biến động huyết áp là một trong những biến chứng thường gặp nhất trong quá trình lọc máu chu kỳ. Các triệu chứng đi kèm có thể gây khó chịu, ảnh hưởng đến sức khỏe và thậm chí đe dọa tính mạng người bệnh. Tình trạng này trở thành mối quan tâm hàng đầu của các chuyên gia. Nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2020-2021, Doãn Văn Đức nhấn mạnh sự cần thiết phải hiểu rõ hơn về biến động huyết áp ở bệnh nhân BTGĐC, đặc biệt là trong quá trình lọc máu. Việc xác định các yếu tố liên quan có thể giúp đưa ra các biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả hơn, cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Huyết áp không ổn định có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim.

2.1. Tỷ Lệ Và Triệu Chứng Lâm Sàng Của Biến Động Huyết Áp

Tỷ lệ biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ dao động từ 10% đến 50% tùy theo nghiên cứu. Các triệu chứng thường gặp bao gồm buồn nôn, nôn, chuột rút, vã mồ hôi, và đau đầu. Tụt huyết áp được chẩn đoán khi huyết áp tâm thu giảm ≥ 20 mmHg hoặc huyết áp trung bình giảm ≥ 10 mmHg. Các triệu chứng này gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được kiểm soát kịp thời.

2.2. Nguyên Nhân Và Cơ Chế Sinh Lý Của Tụt Huyết Áp Trong Lọc Máu

Nguyên nhân chính của tụt huyết áp trong lọc máu là giảm thể tích máu do rút dịch (siêu lọc) quá nhanh. Khả năng bù trừ của cơ thể không đủ để duy trì huyết áp ổn định. Các yếu tố khác bao gồm tăng cân quá mức giữa các lần lọc máu, thời gian lọc máu ngắn, trọng lượng khô mục tiêu quá thấp, và nồng độ natri trong dịch lọc thấp. Việc duy trì thể tích máu trong quá trình chạy thận phụ thuộc vào sự tái làm đầy lòng mạch từ mô kẽ, tốc độ của quá trình này khác nhau ở mỗi bệnh nhân.

III. Nghiên Cứu Bạch Mai Phương Pháp Theo Dõi Huyết Áp Lọc Máu Chu Kỳ

Nghiên cứu của Doãn Văn Đức tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2020-2021 đã sử dụng phương pháp nghiên cứu mô tả cắt ngang để đánh giá biến động huyết áp và các yếu tố liên quan ở bệnh nhân lọc máu chu kỳ. Đối tượng nghiên cứu là những bệnh nhân BTGĐC đang được lọc máu chu kỳ tại trung tâm thận niệu và lọc máu của bệnh viện. Nghiên cứu thu thập thông tin về đặc điểm nhân khẩu học, bệnh sử, lâm sàng, và cận lâm sàng của bệnh nhân. Các chỉ số huyết áp được theo dõi chặt chẽ trước, trong và sau quá trình lọc máu để đánh giá sự thay đổi và xác định các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp.

3.1. Đối Tượng Và Thời Gian Nghiên Cứu Về Huyết Áp Lọc Máu

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung Tâm Thận Niệu và Lọc Máu - Bệnh viện Bạch Mai trong năm 2020 và 2021. Đối tượng nghiên cứu là những bệnh nhân có suy thận mạn giai đoạn cuối đang điều trị bằng phương pháp lọc máu chu kỳ. Mẫu nghiên cứu được chọn theo phương pháp thuận tiện, đảm bảo tính đại diện cho quần thể bệnh nhân tại bệnh viện.

3.2. Phương Pháp Thu Thập Và Phân Tích Dữ Liệu Về Huyết Áp

Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn bệnh nhân, xem xét hồ sơ bệnh án, và theo dõi các chỉ số lâm sàng và cận lâm sàng. Các chỉ số huyết áp được đo và ghi lại trước, trong và sau mỗi buổi lọc máu. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm thống kê để xác định tỷ lệ biến động huyết áp và các yếu tố liên quan. Các phương pháp thống kê mô tả và phân tích hồi quy được sử dụng để đánh giá mối liên quan giữa các biến số.

IV. Kết Quả Nghiên Cứu Tình Hình Biến Động HA Tại Bệnh Viện Bạch Mai

Nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai đã chỉ ra rằng tỷ lệ biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ là đáng kể. Các yếu tố như tuổi tác, giới tính, bệnh nền (đái tháo đường, tăng huyết áp), thời gian lọc máu, mức tăng cân giữa các lần lọc máu, và nồng độ albumin máu có liên quan đến biến động huyết áp. Kết quả này cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng các biện pháp phòng ngừa và điều trị biến động huyết áp hiệu quả hơn cho bệnh nhân BTGĐC. Các biện pháp này có thể bao gồm điều chỉnh chế độ ăn uống, kiểm soát cân nặng, tối ưu hóa quá trình lọc máu, và sử dụng thuốc điều trị huyết áp.

4.1. Đặc Điểm Chung Của Đối Tượng Nghiên Cứu Về Huyết Áp

Đối tượng nghiên cứu có độ tuổi trung bình là [Số liệu cụ thể]. Tỷ lệ nam giới và nữ giới tương đương nhau. Các bệnh nền thường gặp bao gồm đái tháo đường, tăng huyết áp, và bệnh tim mạch. Thời gian lọc máu trung bình là [Số liệu cụ thể]. Mức tăng cân giữa các lần lọc máu dao động từ [Số liệu cụ thể] đến [Số liệu cụ thể]. Nồng độ albumin máu trung bình là [Số liệu cụ thể].

4.2. Tỷ Lệ Biến Động HA Và Các Triệu Chứng Đi Kèm

Tỷ lệ biến động huyết áp trong buổi lọc máu là [Số liệu cụ thể]%. Các triệu chứng thường gặp bao gồm [Liệt kê các triệu chứng phổ biến]. Tụt huyết áp là biến chứng thường gặp nhất, chiếm [Số liệu cụ thể]% các trường hợp. Các triệu chứng này gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

V. Bàn Luận Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Biến Động Huyết Áp Lọc Máu

Kết quả nghiên cứu của Doãn Văn Đức tại Bệnh viện Bạch Mai đã cung cấp những thông tin quan trọng về các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ. Các yếu tố này bao gồm đặc điểm nhân khẩu học, bệnh sử, tình trạng dinh dưỡng, và các thông số lọc máu. Việc hiểu rõ các yếu tố này giúp các bác sĩ và điều dưỡng có thể đưa ra các biện pháp can thiệp phù hợp để giảm thiểu biến động huyết áp và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Nghiên cứu này cũng góp phần vào việc nâng cao kiến thức về quản lý huyết áp ở bệnh nhân BTGĐC.

5.1. Mối Liên Quan Giữa Đặc Điểm Cá Nhân Và Biến Động Huyết Áp

Nghiên cứu cho thấy có mối liên quan giữa tuổi tác, giới tính, và bệnh nền với biến động huyết áp. Bệnh nhân lớn tuổi và bệnh nhân có bệnh nền đái tháo đường hoặc tăng huyết áp có nguy cơ biến động huyết áp cao hơn. Điều này cho thấy cần có các biện pháp can thiệp đặc biệt cho các nhóm bệnh nhân này để kiểm soát huyết áp tốt hơn.

5.2. Ảnh Hưởng Của Tăng Cân Giữa Các Chu Kỳ Lọc Máu Đến HA

Mức tăng cân giữa các chu kỳ lọc máu có ảnh hưởng đáng kể đến biến động huyết áp. Bệnh nhân tăng cân quá mức có nguy cơ tăng huyết áp hoặc tụt huyết áp cao hơn trong quá trình lọc máu. Điều này cho thấy việc kiểm soát cân nặng và tuân thủ chế độ ăn uống là rất quan trọng để duy trì huyết áp ổn định.

VI. Kết Luận Hướng Đi Mới Trong Kiểm Soát HA Cho Bệnh Nhân Lọc Máu

Nghiên cứu về biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ tại Bệnh viện Bạch Mai năm 2020-2021 đã cung cấp những bằng chứng khoa học quan trọng để cải thiện công tác chăm sóc và điều trị cho bệnh nhân BTGĐC. Việc theo dõi chặt chẽ huyết áp và điều chỉnh các yếu tố liên quan có thể giúp giảm thiểu biến động huyết áp và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Các nghiên cứu tiếp theo nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và xây dựng các hướng dẫn thực hành dựa trên bằng chứng để quản lý huyết áp ở bệnh nhân lọc máu chu kỳ.

6.1. Tầm Quan Trọng Của Việc Cá Thể Hóa Điều Trị Huyết Áp

Việc cá thể hóa điều trị huyết áp là rất quan trọng để đạt được hiệu quả tối ưu. Mỗi bệnh nhân có các đặc điểm và yếu tố nguy cơ khác nhau, do đó cần có các phác đồ điều trị riêng biệt. Việc theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh phác đồ điều trị dựa trên đáp ứng của bệnh nhân là cần thiết để kiểm soát huyết áp hiệu quả.

6.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về HA Và Lọc Máu Chu Kỳ

Các nghiên cứu tương lai nên tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp, chẳng hạn như điều chỉnh chế độ ăn uống, tập luyện thể lực, và sử dụng thuốc điều trị huyết áp. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu để xác định các yếu tố di truyền và phân tử liên quan đến biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ. Các nghiên cứu này sẽ góp phần vào việc phát triển các phương pháp điều trị huyết áp tiên tiến và hiệu quả hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh thận giai đoạn cuối (BTGĐC) là một vấn đề sức khỏe toàn cầu với tỷ lệ mắc ngày càng gia tăng, gây gánh nặng lớn về chi phí điều trị và giảm chất lượng cuộc sống. Theo ước tính, trên thế giới có khoảng 3 triệu người mắc bệnh thận mạn tính giai đoạn cuối, trong đó Việt Nam có khoảng 7 triệu người lớn bị suy thận mạn tính. Phương pháp lọc máu chu kỳ (LMCK) là phương pháp điều trị thay thế thận chủ yếu, chiếm khoảng 70% trong các phương pháp điều trị thay thế thận, do hạn chế về nguồn ghép thận và chi phí cao của phương pháp ghép thận. Tuy nhiên, LMCK cũng gây ra nhiều biến chứng, trong đó biến động huyết áp (HA) trong buổi lọc máu là một trong những biến chứng phổ biến và nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người bệnh.

Nghiên cứu được thực hiện tại Trung tâm Thận niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai trong giai đoạn 2020-2021 nhằm mô tả đặc điểm biến động huyết áp trong buổi lọc máu chu kỳ và phân tích các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp ở người bệnh BTGĐC. Mục tiêu cụ thể là đánh giá tỷ lệ biến động HA, các triệu chứng lâm sàng đi kèm và xác định các yếu tố cá nhân, lâm sàng, cận lâm sàng ảnh hưởng đến biến động HA. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chăm sóc điều dưỡng, giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh lọc máu chu kỳ.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai học thuyết chính trong chăm sóc người bệnh:

• Học thuyết Dorothea Orem nhấn mạnh vai trò tự chăm sóc của người bệnh. Theo đó, người bệnh cần được hướng dẫn và hỗ trợ để có thể tự chăm sóc bản thân, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và giảm sự phụ thuộc vào người khác. Trong bối cảnh lọc máu chu kỳ, việc tự theo dõi cân nặng, huyết áp và tuân thủ chế độ ăn uống, dùng thuốc là rất quan trọng.

• Học thuyết Betty Newman tập trung vào chăm sóc toàn diện và phòng ngừa bệnh ở ba cấp độ: phòng ngừa ban đầu, phòng ngừa cấp II và phòng ngừa cấp III. Áp dụng học thuyết này giúp tăng cường khả năng dự phòng biến chứng huyết áp thông qua giáo dục sức khỏe, tuân thủ điều trị và chế độ ăn uống hợp lý.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: biến động huyết áp (giảm hoặc tăng HA trong buổi lọc máu), mức tăng cân giữa hai kỳ lọc (IDWG), thiếu máu (được phân loại theo nồng độ hemoglobin), và các chỉ số cận lâm sàng như albumin, ure, creatinin, điện giải máu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thiết kế theo phương pháp mô tả cắt ngang, tiến hành tại Trung tâm Thận niệu và Lọc máu, Bệnh viện Bạch Mai từ tháng 10/2020 đến tháng 5/2021. Tổng số mẫu nghiên cứu là 256 người bệnh BTGĐC đang lọc máu chu kỳ, được chọn theo tiêu chí thuận tiện và đáp ứng các tiêu chuẩn bao gồm: tuổi từ 16 trở lên, thời gian lọc máu từ 3 tháng trở lên, đồng ý tham gia nghiên cứu.

Dữ liệu thu thập bao gồm thông tin nhân khẩu học, đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng, diễn biến huyết áp trước, trong và sau buổi lọc máu, cùng các triệu chứng lâm sàng liên quan. Huyết áp được đo định kỳ mỗi giờ trong buổi lọc máu và theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, triệu chứng biến động huyết áp. Các xét nghiệm máu như công thức máu, sinh hóa máu, điện giải và albumin được thực hiện để đánh giá tình trạng người bệnh.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm SPSS 20 với các phương pháp thống kê mô tả, kiểm định Chi-square và hồi quy đơn biến để xác định các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp. Mức ý nghĩa thống kê được đặt ở p < 0,05. Các biện pháp kiểm soát sai số bao gồm đo huyết áp nhiều lần, nhập liệu đôi và kiểm tra chéo dữ liệu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm nhân khẩu học: Trong 256 người bệnh, nữ chiếm 59%, nam 41%. Nhóm tuổi chủ yếu từ 41-59 tuổi chiếm 39,5%, tiếp theo là nhóm ≥60 tuổi chiếm 35,5%. Chỉ số BMI trung bình là 20,01 ± 2,92, với 53,1% người bệnh có BMI trong giới hạn bình thường.

2. Tỷ lệ biến động huyết áp: Tỷ lệ tụt huyết áp trong buổi lọc máu dao động từ 15-54,5% theo các nghiên cứu trong và ngoài nước. Nghiên cứu tại Bệnh viện Bạch Mai cho thấy tỷ lệ biến động huyết áp cao, với các triệu chứng đi kèm như buồn nôn, chuột rút, vã mồ hôi. Thời điểm biến động huyết áp thường xảy ra vào giờ thứ 3 của buổi lọc máu.

3. Các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp: Tăng cân giữa hai kỳ lọc (IDWG) có mối liên quan chặt chẽ với biến động huyết áp, đặc biệt là tụt huyết áp do tăng thể tích tuần hoàn. Thời gian lọc máu chu kỳ cũng ảnh hưởng đến biến động huyết áp, với thời gian lọc dài hơn làm tăng nguy cơ biến động. Ngoài ra, các bệnh kèm theo như tăng huyết áp (chiếm 73,4%) và đái tháo đường (14,1%) cũng góp phần làm tăng nguy cơ biến động huyết áp.

4. Tình trạng thiếu máu: 37,9% người bệnh có thiếu máu từ nhẹ đến nặng, ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng huyết động trong quá trình lọc máu.

Thảo luận kết quả

Biến động huyết áp trong buổi lọc máu là một biến chứng phổ biến và nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và chất lượng cuộc sống của người bệnh BTGĐC. Tỷ lệ biến động huyết áp trong nghiên cứu phù hợp với các báo cáo quốc tế, cho thấy đây là vấn đề toàn cầu. Nguyên nhân chính là do sự thay đổi thể tích tuần hoàn, tốc độ siêu lọc, và các yếu tố bệnh lý kèm theo như tăng huyết áp và thiếu máu.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ diễn biến huyết áp theo thời gian trong buổi lọc, bảng phân tích mối liên quan giữa IDWG và biến động huyết áp, cũng như bảng phân loại mức độ thiếu máu và tỷ lệ biến động huyết áp tương ứng. So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc kiểm soát cân nặng giữa các kỳ lọc và quản lý bệnh kèm theo để giảm thiểu biến động huyết áp.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp chăm sóc điều dưỡng hiệu quả, giúp phát hiện sớm và xử trí kịp thời biến động huyết áp, từ đó giảm thiểu biến chứng và nâng cao chất lượng điều trị.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Kiểm soát tăng cân giữa hai kỳ lọc (IDWG): Tư vấn người bệnh hạn chế lượng nước và muối đưa vào cơ thể, duy trì tăng cân dưới 3kg giữa hai lần lọc máu. Thời gian thực hiện: liên tục trong quá trình điều trị. Chủ thể thực hiện: điều dưỡng và bác sĩ chuyên khoa.

2. Theo dõi huyết áp liên tục trong buổi lọc máu: Đo huyết áp mỗi 30 phút đến 1 giờ để phát hiện sớm biến động huyết áp, đặc biệt trong giờ thứ 3 và 4 của buổi lọc. Thời gian thực hiện: trong mỗi buổi lọc máu. Chủ thể thực hiện: điều dưỡng.

3. Điều chỉnh tốc độ siêu lọc và nồng độ natri dịch lọc: Áp dụng dịch lọc có nồng độ natri phù hợp, điều chỉnh tốc độ siêu lọc dựa trên tình trạng lâm sàng và cân nặng của người bệnh nhằm giảm nguy cơ tụt huyết áp. Thời gian thực hiện: trong mỗi buổi lọc. Chủ thể thực hiện: bác sĩ và kỹ thuật viên lọc máu.

4. Giáo dục sức khỏe và tăng cường tự chăm sóc: Hướng dẫn người bệnh tuân thủ chế độ ăn, theo dõi cân nặng, huyết áp và nhận biết dấu hiệu biến động huyết áp để kịp thời báo cáo. Thời gian thực hiện: liên tục trong quá trình điều trị. Chủ thể thực hiện: điều dưỡng và nhân viên y tế.

5. Quản lý bệnh kèm theo hiệu quả: Kiểm soát tốt tăng huyết áp, thiếu máu và các bệnh lý tim mạch đi kèm để giảm thiểu biến động huyết áp. Thời gian thực hiện: theo dõi định kỳ. Chủ thể thực hiện: bác sĩ chuyên khoa.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Điều dưỡng viên và nhân viên y tế tại các trung tâm lọc máu: Nghiên cứu cung cấp kiến thức về biến động huyết áp và các biện pháp chăm sóc hiệu quả, giúp nâng cao chất lượng chăm sóc người bệnh.

2. Bác sĩ chuyên khoa thận và tim mạch: Thông tin về các yếu tố liên quan đến biến động huyết áp hỗ trợ trong việc điều chỉnh phác đồ điều trị và quản lý bệnh nhân lọc máu.

3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành điều dưỡng, y học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích dữ liệu và ứng dụng học thuyết chăm sóc trong thực tế.

4. Người bệnh và gia đình người bệnh BTGĐC: Hiểu rõ về biến động huyết áp và các yếu tố ảnh hưởng giúp người bệnh chủ động trong việc tự chăm sóc và phối hợp với nhân viên y tế.

Câu hỏi thường gặp

1. Biến động huyết áp trong buổi lọc máu là gì?
   Biến động huyết áp là sự thay đổi bất thường của huyết áp trong quá trình lọc máu, bao gồm tụt huyết áp hoặc tăng huyết áp, có thể gây ra các triệu chứng như buồn nôn, chóng mặt, chuột rút. Ví dụ, tụt huyết áp được định nghĩa khi huyết áp tâm thu giảm ≥ 20 mmHg hoặc huyết áp trung bình giảm ≥ 10 mmHg.

2. Nguyên nhân chính gây biến động huyết áp trong lọc máu chu kỳ?
   Nguyên nhân chủ yếu là do thay đổi thể tích tuần hoàn do siêu lọc quá mức hoặc quá nhanh, tăng cân giữa hai kỳ lọc (IDWG), cùng với các yếu tố bệnh lý như tăng huyết áp, thiếu máu và rối loạn chức năng tim mạch.

3. Làm thế nào để phòng ngừa biến động huyết áp trong buổi lọc máu?
   Phòng ngừa bao gồm kiểm soát lượng nước và muối đưa vào cơ thể, theo dõi huyết áp liên tục, điều chỉnh tốc độ siêu lọc, sử dụng dịch lọc có nồng độ natri phù hợp và giáo dục người bệnh về tự chăm sóc.

4. Vai trò của điều dưỡng trong chăm sóc người bệnh lọc máu?
   Điều dưỡng theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn, huyết áp, cân nặng, phát hiện sớm biến chứng, thực hiện các biện pháp xử trí kịp thời và tư vấn giáo dục sức khỏe cho người bệnh nhằm giảm thiểu biến động huyết áp.

5. Biến động huyết áp ảnh hưởng thế nào đến kết quả điều trị?
   Biến động huyết áp có thể làm giảm hiệu quả lọc máu, gây các biến chứng nghiêm trọng như suy tim, đột quỵ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tăng nguy cơ tử vong. Do đó, kiểm soát biến động huyết áp là yếu tố then chốt trong điều trị.

Kết luận

• Biến động huyết áp trong buổi lọc máu chu kỳ là biến chứng phổ biến, với tỷ lệ tụt huyết áp dao động từ 15-54,5%, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh BTGĐC.
• Các yếu tố liên quan chính bao gồm tăng cân giữa hai kỳ lọc (IDWG), thời gian lọc máu, bệnh kèm theo như tăng huyết áp và thiếu máu.
• Áp dụng các biện pháp chăm sóc điều dưỡng dựa trên học thuyết Orem và Newman giúp nâng cao khả năng tự chăm sóc và phòng ngừa biến chứng.
• Cần thực hiện theo dõi huyết áp liên tục, điều chỉnh tốc độ siêu lọc và giáo dục người bệnh để giảm thiểu biến động huyết áp.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến quy trình chăm sóc và quản lý người bệnh lọc máu chu kỳ, góp phần nâng cao chất lượng điều trị và giảm thiểu biến chứng.

Hành động tiếp theo: Các cơ sở y tế và nhân viên y tế cần áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để cải thiện chăm sóc người bệnh lọc máu, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng để nâng cao hiệu quả điều trị.