Bảo Vệ Môi Trường Biển Theo Công Ước Liên Hợp Quốc Về Luật Biển 1982 Và Thực Thi Tại Việt Nam

Bảo vệ môi trường biển là quá trình ngăn ngừa, giảm thiểu và khắc phục ô nhiễm, suy thoái môi trường biển, bảo tồn đa dạng sinh học và sử dụng bền vững tài nguyên biển. Môi trường biển đóng vai trò quan trọng trong điều hòa khí hậu, cung cấp nguồn tài nguyên và là không gian sinh sống của nhiều loài sinh vật. Ô nhiễm môi trường biển gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, kinh tế và hệ sinh thái. Do đó, bảo vệ môi trường biển là trách nhiệm chung của tất cả các quốc gia và cộng đồng quốc tế. Theo tài liệu gốc, việc suy giảm chất lượng môi trường, trong đó có môi trường biển đã gây ra gián đoạn, thậm chí là đứt gãy các tiến trình phát triển của kinh tế - xã hội.

UNCLOS được xem là "Hiến pháp của đại dương", cung cấp khuôn khổ pháp lý toàn diện cho việc quản lý và sử dụng biển. Phần XII của UNCLOS quy định chi tiết về nghĩa vụ của các quốc gia trong việc bảo vệ và gìn giữ môi trường biển. UNCLOS thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc ngăn ngừa ô nhiễm, bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý tài nguyên biển một cách bền vững. Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) với sự tham gia của 168 quốc gia thành viên là điều ước quốc tế quan trọng nhất trong lĩnh vực quản lý các hoạt động sử dụng biển.

Các nguồn gây ô nhiễm môi trường biển bao gồm nước thải công nghiệp và sinh hoạt, chất thải nông nghiệp, rác thải nhựa, dầu tràn, hóa chất độc hại và tiếng ồn từ hoạt động hàng hải. Ô nhiễm từ đất liền chiếm phần lớn ô nhiễm môi trường biển, đặc biệt là ở các khu vực ven biển có mật độ dân số cao và hoạt động công nghiệp phát triển. Rác thải nhựa là một vấn đề nhức nhối, gây hại cho sinh vật biển và đe dọa sức khỏe con người. Theo tài liệu gốc, năm 2015, Liên hợp quốc đã đưa ra báo cáo đánh giá về tình trạng môi trường biển toàn cầu (World Ocean Assessment, viết tắt là WOA I), trong đó kết luận rằng nhiều phần của đại dương đã bị xuống cấp nghiêm trọng và cần có hành động khắc phục ngay lập tức để tránh một chu kỳ suy thoái mang tính hủy diệt, ảnh hưởng đến những lợi ích mà đại dương mang lại cho con người.

Việc thực thi các quy định của UNCLOS gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực tài chính và kỹ thuật, năng lực quản lý hạn chế, thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng và sự khác biệt về quan điểm giữa các quốc gia. Các quốc gia đang phát triển thường ưu tiên phát triển kinh tế hơn bảo vệ môi trường, dẫn đến việc thực thi các tiêu chuẩn môi trường lỏng lẻo. Tranh chấp biển và sự thiếu tin tưởng lẫn nhau giữa các quốc gia cũng cản trở hợp tác trong bảo vệ môi trường biển. Theo tài liệu gốc, trong bối cảnh toàn cầu hóa, các vấn đề xuyên biên giới một mặt phản ánh sự phát triển, giao lưu, hội nhập quốc tế; một mặt cũng đặt ra trách nhiệm hợp tác của mỗi cá nhân và từng quốc gia trong việc giải quyết các vấn đề chung của thế giới, đặc biệt là các vấn đề môi trường toàn cầu, hướng tới phát triển bền vững.

Việt Nam cần rà soát, sửa đổi và bổ sung các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường biển để phù hợp với UNCLOS và tình hình thực tế. Cần xây dựng các tiêu chuẩn môi trường biển cụ thể, rõ ràng và khả thi. Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 cần được sửa đổi để khắc phục những bất cập và đảm bảo tính đồng bộ với các luật chuyên ngành khác. Theo tài liệu gốc, sau gần 10 năm thực thi, Luật Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 đã bộc lộ những bất cập về quy định so với các luật chuyên ngành liên quan đến lĩnh vực này trong hệ thống pháp luật nước ta; nội dung các quy định cần sửa đổi, bổ sung để phù hợp với tình hình mới, điều kiện và mục tiêu bảo vệ môi trường biển ở Việt Nam.

Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý nhà nước về biển, nâng cao năng lực kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm. Đầu tư trang thiết bị hiện đại cho các cơ quan chức năng để thực hiện hiệu quả công tác quản lý và bảo vệ môi trường biển. Tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương trong quản lý biển. Theo tài liệu gốc, việc trở thành thành viên thứ 63 phê chuẩn UNCLOS đã đánh dấu một bước tiến mới về pháp lý đối với Việt Nam - quốc gia với đường bờ biển dài 3.260 km luôn khao khát phát triển kinh tế biển trong sự hài hòa giữa các quyền, nghĩa vụ quốc tế và lợi ích quốc gia.

Các cơ chế hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường biển bao gồm các hiệp định song phương và đa phương, các tổ chức quốc tế như IMO, UNEP và các diễn đàn khu vực. Các cơ chế này tạo ra khuôn khổ pháp lý và thể chế để các quốc gia hợp tác trong việc ngăn ngừa ô nhiễm, bảo tồn đa dạng sinh học và quản lý tài nguyên biển. Theo tài liệu gốc, trong bối cảnh đó, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 [95] (sau đây gọi tắt là Công ước hoặc UNCLOS) với sự tham gia của 168 quốc gia thành viên là điều ước quốc tế quan trọng nhất trong lĩnh vực quản lý các hoạt động sử dụng biển.

Việt Nam là thành viên tích cực của nhiều tổ chức và diễn đàn quốc tế về biển. Việt Nam đã ký kết nhiều hiệp định song phương và đa phương về bảo vệ môi trường biển. Việt Nam cần tiếp tục tăng cường hợp tác với các quốc gia khác để giải quyết các thách thức chung về bảo vệ môi trường biển. Theo tài liệu gốc, là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam luôn đề cao các mục tiêu, tôn chỉ của UNCLOS, nỗ lực trong việc triển khai nhiều biện pháp để thực thi các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường biển, đặc biệt chú trọng đến công tác nội luật hóa, xây dựng pháp luật quốc gia nhằm thực thi hiệu quả UNCLOS.

Các mô hình kinh tế biển bền vững tiềm năng cho Việt Nam bao gồm du lịch sinh thái, nuôi trồng thủy sản bền vững, năng lượng tái tạo từ biển và công nghiệp chế biến thủy sản thân thiện với môi trường. Cần có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào các mô hình kinh tế biển bền vững. Theo tài liệu gốc, trong số các văn bản pháp luật quốc gia về bảo vệ môi trường biển được ban hành để thực thi UNCLOS, Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 [17] quy định về quản lý tổng hợp, khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên biển, kiểm soát ô nhiễm môi trường biển và hải đảo, ứng phó sự cố tràn dầu và hóa chất độc trên biển.

Chính phủ cần xây dựng và thực hiện các chính sách khuyến khích phát triển kinh tế biển xanh, bao gồm ưu đãi thuế, hỗ trợ tín dụng và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ. Cần tăng cường kiểm soát ô nhiễm từ các hoạt động kinh tế biển. Nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường biển. Theo tài liệu gốc, là một thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam luôn đề cao các mục tiêu, tôn chỉ của UNCLOS, nỗ lực trong việc triển khai nhiều biện pháp để thực thi các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường biển, đặc biệt chú trọng đến công tác nội luật hóa, xây dựng pháp luật quốc gia nhằm thực thi hiệu quả UNCLOS.

Việc thực thi đầy đủ và hiệu quả các quy định của UNCLOS là yếu tố then chốt để bảo vệ môi trường biển trong tương lai. UNCLOS cung cấp khuôn khổ pháp lý toàn diện cho việc quản lý và sử dụng biển một cách bền vững. Các quốc gia cần tuân thủ các nghĩa vụ của mình theo UNCLOS và hợp tác với nhau để giải quyết các thách thức chung. Theo tài liệu gốc, UNCLOS dành riêng Phần XII quy định về bảo vệ và gìn giữ môi trường biển, hướng tới việc quản trị biển và đại dương bền vững.

Với sự nỗ lực của toàn xã hội, Việt Nam có thể xây dựng một tương lai biển xanh, nơi môi trường biển được bảo vệ, tài nguyên biển được sử dụng bền vững và kinh tế biển phát triển thịnh vượng. Điều này đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy và hành động của mỗi cá nhân và tổ chức, hướng tới một mô hình phát triển bền vững và thân thiện với môi trường. Theo tài liệu gốc, Việt Nam luôn đề cao các mục tiêu, tôn chỉ của UNCLOS, nỗ lực trong việc triển khai nhiều biện pháp để thực thi các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường biển, đặc biệt chú trọng đến công tác nội luật hóa, xây dựng pháp luật quốc gia nhằm thực thi hiệu quả UNCLOS.