I. Tính cấp thiết của đề tài
Xói mòn đất là một trong những vấn đề môi trường nghiêm trọng toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam, nơi có 1/4 diện tích là đồi núi và khí hậu nhiệt đới ẩm. Theo FAO-UNEP, hàng năm, khoảng 57 triệu ha đất bị mất khả năng sản xuất do xói mòn. Lưu vực sông Nhật Lệ, với địa hình dốc và hệ thống sông ngòi dày đặc, thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt. Việc nghiên cứu ảnh hưởng của xói mòn đến vận chuyển bùn cát từ thượng nguồn ra cửa sông là cần thiết để đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Sự thay đổi dòng chảy bùn cát tại cửa sông có liên quan chặt chẽ đến xói mòn từ lưu vực thượng nguồn. Do đó, ứng dụng mô hình SWAT trong nghiên cứu này không chỉ giúp đánh giá chính xác tình hình mà còn cung cấp thông tin quan trọng cho các nhà quản lý tài nguyên nước.
II. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu chính của nghiên cứu là ứng dụng mô hình SWAT để mô phỏng và tính toán lượng bùn cát từ lưu vực sông Nhật Lệ ra cửa sông theo các kịch bản khác nhau. Nghiên cứu tập trung vào việc phân tích ảnh hưởng của các yếu tố như lượng mưa, độ dốc địa hình, và hoạt động của con người đến xói mòn đất và vận chuyển bùn cát. Việc xây dựng các kịch bản tính toán sẽ giúp hiểu rõ hơn về tác động của xói mòn đến môi trường và từ đó đề xuất các biện pháp quản lý tài nguyên nước hiệu quả. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở dữ liệu cần thiết cho các nhà khoa học và quản lý trong việc xây dựng các chiến lược phát triển bền vững tại khu vực này.
III. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là dòng chảy và dòng chảy bùn cát tại lưu vực sông Nhật Lệ, tỉnh Quảng Bình. Phạm vi nghiên cứu được xác định là toàn bộ lưu vực sông Nhật Lệ, nơi có đặc điểm địa hình đa dạng và khí hậu nhiệt đới ẩm. Nghiên cứu sẽ tập trung vào việc thu thập dữ liệu về lượng mưa, độ dốc, thảm thực vật và các hoạt động của con người ảnh hưởng đến xói mòn đất. Bằng cách áp dụng mô hình SWAT, nghiên cứu sẽ phân tích sự tương tác giữa các yếu tố này và ảnh hưởng của chúng đến vận chuyển bùn cát. Kết quả sẽ giúp xác định các khu vực có nguy cơ xói mòn cao và đề xuất các biện pháp bảo vệ môi trường hiệu quả.
IV. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận mô hình hóa để đánh giá xói mòn đất và vận chuyển bùn cát. Phương pháp nghiên cứu bao gồm thu thập và xử lý dữ liệu từ các trạm khí tượng, thủy văn, và địa chất trong khu vực. Mô hình SWAT sẽ được áp dụng để mô phỏng quá trình xói mòn và vận chuyển bùn cát theo các kịch bản khác nhau, từ đó đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố khí hậu, địa hình và hoạt động của con người đến tình trạng xói mòn. Đặc biệt, nghiên cứu sẽ thực hiện hiệu chỉnh và kiểm định mô hình để đảm bảo tính chính xác của kết quả. Phương pháp này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về cơ chế xói mòn mà còn cung cấp cơ sở cho việc quản lý tài nguyên nước bền vững.
