I. Ảnh hưởng của Hội đồng quản trị độc lập đến quản trị lợi nhuận
Hội đồng quản trị độc lập đóng vai trò quan trọng trong việc giám sát và kiểm soát hành vi quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết. Nghiên cứu chỉ ra rằng, sự độc lập của Hội đồng quản trị giúp giảm thiểu hành vi điều chỉnh lợi nhuận, đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính. Các thành viên độc lập thường không bị chi phối bởi lợi ích cá nhân, từ đó tăng cường hiệu quả giám sát. Tuy nhiên, một số nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy, sự độc lập của Hội đồng quản trị không phải lúc nào cũng tác động tích cực đến quản trị lợi nhuận, đặc biệt trong các công ty có kiểm soát gia đình.
1.1. Vai trò của Hội đồng quản trị độc lập
Hội đồng quản trị độc lập được xem là yếu tố then chốt trong việc đảm bảo tính độc lập trong quản trị. Các thành viên độc lập thực hiện chức năng giám sát, đảm bảo các quyết định quản lý phù hợp với quyền lợi cổ đông. Nghiên cứu của Peasnell et al. (2005) chỉ ra rằng, các công ty có tỷ lệ thành viên độc lập cao thường ít có hành vi quản trị lợi nhuận. Tại Việt Nam, Luật Doanh nghiệp 2014 quy định ít nhất 20% thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập, nhằm tăng cường kiểm soát nội bộ và giảm thiểu rủi ro trong quản trị doanh nghiệp.
1.2. Thách thức của Hội đồng quản trị độc lập
Mặc dù Hội đồng quản trị độc lập mang lại nhiều lợi ích, nhưng vẫn tồn tại những thách thức. Trong các công ty có kiểm soát gia đình, sự độc lập của Hội đồng quản trị có thể bị hạn chế do ảnh hưởng từ quyền lực gia đình. Nghiên cứu của Bùi Văn Dương và Ngô Hoàng Điệp (2017) chỉ ra rằng, sự độc lập của Hội đồng quản trị không có tác động đáng kể đến quản trị lợi nhuận trong các công ty này. Điều này cho thấy, cần có các biện pháp củng cố tính độc lập trong quản trị để đảm bảo hiệu quả giám sát.
II. Kiểm soát gia đình và quản trị lợi nhuận
Kiểm soát gia đình là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết. Các công ty gia đình thường có cấu trúc quản trị đặc thù, với sự tham gia của các thành viên gia đình trong Hội đồng quản trị. Điều này có thể dẫn đến xung đột lợi ích và ảnh hưởng đến tính minh bạch trong báo cáo tài chính. Nghiên cứu của Iszmi Ishak et al. (2011) chỉ ra rằng, kiểm soát gia đình có mối quan hệ đồng biến với hành vi quản trị lợi nhuận, đặc biệt trong các công ty có quy mô lớn.
2.1. Đặc điểm của kiểm soát gia đình
Kiểm soát gia đình thường đi kèm với sự tập trung quyền lực cao, dẫn đến việc các quyết định quản trị bị chi phối bởi lợi ích gia đình. Điều này có thể làm giảm tính minh bạch và tăng nguy cơ quản trị lợi nhuận. Nghiên cứu của Pornsit Jiraporn và Peter J. DaDalt (2009) chỉ ra rằng, các công ty gia đình có xu hướng quản trị lợi nhuận ở mức độ thấp hơn so với các công ty không thuộc quyền kiểm soát gia đình. Tuy nhiên, kết quả này không đồng nhất ở các quốc gia khác nhau, phụ thuộc vào cấu trúc tổ chức và môi trường thể chế.
2.2. Tác động của kiểm soát gia đình đến quản trị lợi nhuận
Kiểm soát gia đình có thể tác động tiêu cực đến quản trị lợi nhuận do sự thiếu vắng tính độc lập trong quản trị. Nghiên cứu của Bikki Jaggi et al. (2009) chỉ ra rằng, hiệu quả giám sát của Hội đồng quản trị độc lập bị giảm sút trong các công ty có kiểm soát gia đình. Điều này cho thấy, cần có các biện pháp tăng cường kiểm soát nội bộ và đảm bảo tính minh bạch trong quản trị, đặc biệt tại các công ty niêm yết trên HOSE.
III. Tác động tổng hợp của Hội đồng quản trị độc lập và kiểm soát gia đình
Sự kết hợp giữa Hội đồng quản trị độc lập và kiểm soát gia đình có tác động đáng kể đến quản trị lợi nhuận tại các công ty niêm yết. Nghiên cứu chỉ ra rằng, trong các công ty có kiểm soát gia đình, hiệu quả giám sát của Hội đồng quản trị độc lập thường bị hạn chế. Điều này đòi hỏi các biện pháp củng cố tính độc lập trong quản trị và tăng cường kiểm soát nội bộ để đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính.
3.1. Tương tác giữa Hội đồng quản trị độc lập và kiểm soát gia đình
Nghiên cứu của Bikki Jaggi et al. (2009) chỉ ra rằng, sự kết hợp giữa Hội đồng quản trị độc lập và kiểm soát gia đình không mang lại hiệu quả giám sát cao trong các công ty gia đình. Điều này cho thấy, cần có các biện pháp tăng cường tính độc lập trong quản trị và giảm thiểu ảnh hưởng từ kiểm soát gia đình. Các công ty niêm yết trên HOSE cần chú trọng đến việc xây dựng cấu trúc tổ chức phù hợp để đảm bảo quản trị doanh nghiệp hiệu quả.
3.2. Giải pháp tăng cường hiệu quả quản trị
Để tăng cường hiệu quả quản trị lợi nhuận, các công ty niêm yết cần chú trọng đến việc củng cố tính độc lập trong quản trị và tăng cường kiểm soát nội bộ. Các biện pháp như tăng tỷ lệ thành viên độc lập trong Hội đồng quản trị, xây dựng chiến lược kinh doanh rõ ràng, và đảm bảo tính minh bạch trong báo cáo tài chính là cần thiết. Nghiên cứu cũng đề xuất các chính sách nhằm hạn chế tác động tiêu cực của kiểm soát gia đình đến quản trị lợi nhuận.
