ẢNH HƯỞNG CỦA TRIẾT LÝ PHẬT GIÁO TRONG THƠ VIỆT NAM TỪ 1945 ĐẾN NAY (KHẢO SÁT QUA MỘT SỐ TÁC GIẢ TIÊU BIỂU)

Nghiên cứu cho phép khám phá những tầng sâu tư tưởng trong thơ ca hiện đại. Nó cũng có thể làm nổi bật những đặc điểm độc đáo của thơ ca trong giai đoạn này, đặc biệt là trong việc khám phá nhiều cung bậc cảm xúc của con người thông qua lăng kính Phật giáo. Trong bối cảnh khoa học hiện đại phát triển, dù đem lại cuộc sống tốt đẹp hơn, đời sống tinh thần lại trở nên bế tắc. Người ta cảm thấy mất niềm tin, mất phương hướng. Ứng dụng lời dạy của Đức Phật giúp giải thoát khỏi khổ não, trở nên thanh lương và mạnh mẽ hơn. Việc ứng dụng Phật học vào thực tiễn mang lại nhiều lợi ích, rõ nhất là thực hành Thiền. Theo tài liệu gốc, 'Thiền chỉ và thiền quán của Phật giáo là một trong những phương pháp tối ưu giúp con người tìm lại an lạc trong tâm hồn, cân bằng lại những giá trị vật chất và tinh thần, giữ gìn sức khỏe'.

Luận án hướng tới phân tích, lý giải, đánh giá những dấu ấn của triết lý Phật giáo qua sáng tác của các tác giả tiêu biểu. Nó chỉ ra giá trị triết lý trong thơ ở cả nội dung và nghệ thuật. Từ đó, khẳng định thơ ca có thể mang đến thông điệp về con đường giác ngộ. Đồng thời, phát hiện thêm những góc nhìn mới lạ của thơ Việt Nam từ 1945 đến nay, vẻ đẹp mang màu sắc tôn giáo - tâm linh. Để đạt được mục tiêu này, cần thực hiện những nhiệm vụ chính sau: Tìm hiểu cơ sở lý thuyết và thực tiễn, khảo sát lịch sử vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu tiền đề tiếp nhận triết lý Phật giáo. Nghiên cứu những ảnh hưởng về nội dung và nghệ thuật. Theo tài liệu gốc, 'Với tên đề tài Ảnh hưởng của triết lý Phật giáo trong thơ Việt Nam từ 1945 đến nay (khảo sát qua một số tác giả tiêu biểu), luận án hướng tới phân tích, lý giải, đánh giá những dấu ấn của triết lý Phật giáo qua sáng tác của các tác giả tiêu biểu, chỉ ra giá trị triết lý Phật giáo trong thơ ở nội dung và nghệ thuật'.

Thơ ca Việt Nam từ 1945 đến nay chịu ảnh hưởng sâu sắc về nội dung tư tưởng từ triết lý Phật giáo. Cụ thể, các tác phẩm thường ca ngợi tình yêu thương rộng mở, cho thấy thực tại nhiệm màu, nhận chân được lẽ sống vô thường. Bên cạnh đó, thơ còn phơi bày bản chất sự khổ nơi thân tâm, nhận thức sự vận động đan xen phức tạp của các mối quan hệ. Các nhà thơ khai thác tư tưởng vô ngã, tinh thần tịnh lạc, tin tưởng hướng thiện và bình đẳng vô phân biệt. Luận án gốc nhấn mạnh: 'Nghiên cứu những ảnh hưởng của triết lý Phật giáo trong thơ Việt Nam từ 1945 đến nay với nội dung: ca ngợi tình yêu thương rộng mở, cho thấy thực tại nhiệm màu, nhận chân được lẽ sống vô thường, phơi bày bản chất sự khổ nơi thân tâm, nhận thức sự vận động đan xen phức tạp của các mối quan hệ, khai thác tư tưởng vô ngã, tinh thần tịnh lạc, tin tưởng hướng thiện, bình đẳng vô phân biệt…'

Thơ ca Việt Nam chịu ảnh hưởng về nghệ thuật từ triết lý Phật giáo. Thủ pháp biểu trưng cho các ý niệm giác ngộ được sử dụng rộng rãi. Ngôn ngữ mang dấu ấn nhà Phật, vô trụ và đậm chất thiền. Giọng điệu chiêm nghiệm, khuyến tu, tự tại cũng là một đặc điểm nổi bật. Các nhà thơ thường sử dụng giọng điệu phủ định để đưa đến khẳng định, thể hiện sự tùy duyên bất biến. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng, bút pháp liên tưởng hướng đến duyên khởi và cách xưng hô mờ nhòe hướng đến vô ngã là những yếu tố quan trọng. Theo tài liệu tham khảo, 'Nghiên cứu ảnh hưởng của triết lý Phật giáo đến thơ Việt Nam từ 1945 đến nay trên phương diện nghệ thuật: thủ pháp biểu trưng cho các ý niệm giác ngộ, ngôn ngữ mang dấu ấn nhà Phật – vô trụ, đậm chất thiền, giọng điệu chiêm nghiệm, khuyến tu, tự tại, phủ định đưa đến khẳng định, tùy duyên bất biến.'

Nhóm tác giả xuất gia thường kết hợp thơ ca với đời sống tu tập. Các tác phẩm của họ thể hiện rõ giáo lý Phật giáo, đặc biệt là về vô thường, khổ đau và giải thoát. Các nhà thơ này thường sử dụng ngôn ngữ Phật học một cách tự nhiên và nhuần nhuyễn. Một số tác giả tiêu biểu trong nhóm này bao gồm Thích Nhất Hạnh, Viên Minh, Như Huyễn Thiền Sư, Minh Đức Triều Tâm Ảnh. Thơ của họ không chỉ là phương tiện truyền tải giáo lý mà còn là cách để thể hiện tâm tư, tình cảm và trải nghiệm tu tập cá nhân. Thơ của Thích Nhất Hạnh thường giản dị, gần gũi và mang tính ứng dụng cao.

Nhóm tác giả tại gia tiếp cận triết lý Phật giáo từ góc độ đời thường. Các tác phẩm của họ thể hiện sự chiêm nghiệm về cuộc sống, tình yêu, và cái chết. Họ thường sử dụng ngôn ngữ đời thường, kết hợp với các yếu tố triết học Phật giáo để tạo nên những tác phẩm độc đáo và sâu sắc. Một số tác giả tiêu biểu trong nhóm này bao gồm Vũ Hoàng Chương, Quách Tấn, Bùi Giáng, Phạm Thiên Thư, Nguyễn Đức Sơn, Trịnh Công Sơn, Tô Thùy Yên. Các tác phẩm của họ thường mang tính triết lý sâu sắc, nhưng vẫn gần gũi và dễ tiếp cận với độc giả đại chúng. Thơ Bùi Giáng mang đậm dấu ấn Thiền tông.

Thơ của Thích Nhất Hạnh là một minh chứng rõ ràng cho sự ảnh hưởng của Thiền tông trong thơ Việt Nam. Các tác phẩm của ông thường giản dị, dễ hiểu, nhưng lại chứa đựng những triết lý sâu sắc về cuộc sống. Ông thường sử dụng ngôn ngữ đời thường để diễn tả những trải nghiệm thiền định và những bài học về chánh niệm. Thơ của ông không chỉ dành cho người tu hành mà còn dành cho tất cả mọi người, giúp họ tìm thấy sự bình an trong cuộc sống hàng ngày. Các bài thơ như 'Thả một trái khô', 'Xin đừng đốt tôi' thể hiện rõ triết lý sống chậm và trân trọng hiện tại. Theo tài liệu, 'Trong văn học Việt Nam từ 1945 đến nay, thơ là đối tượng nghiên cứu hấp dẫn...việc nghiên cứu đề tài Ảnh hưởng triết lý Phật giáo trong thơ Việt Nam từ 1945 đến nay (khảo sát qua một số tác giả tiêu biểu) hy vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ một khía cạnh đặc sắc của thơ Việt Nam hiện đại'.

Thơ của Bùi Giáng là một thế giới đầy màu sắc, vừa triết lý vừa lãng mạn. Ông thường sử dụng ngôn ngữ độc đáo, phá cách để diễn tả những cảm xúc và suy tư về cuộc đời. Triết lý vô thường là một trong những chủ đề chính trong thơ của ông. Ông không chỉ nhận thức về sự vô thường của cuộc sống mà còn tìm thấy cái đẹp trong sự vô thường đó. Các bài thơ như 'Mưa nguồn', 'Bài thơ vô tận' thể hiện rõ phong cách thơ độc đáo và triết lý sống của ông. Bùi Giáng đã khai thác triệt để tinh thần vô ngã trong sáng tác.

Thơ Việt Nam từ 1945 đến nay là một minh chứng cho sự giao thoa giữa văn học và Phật giáo. Các tác phẩm không chỉ mang giá trị văn học mà còn chứa đựng những triết lý sâu sắc về cuộc sống và tâm linh. Sự giao thoa này đã tạo ra một dòng thơ độc đáo, góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam. Theo luận án gốc, 'Dưới góc nhìn của triết lý Phật giáo, luận án chỉ ra vẻ đẹp đa chiều cả về nội dung và nghệ thuật của thơ Việt Nam giai đoạn 1945 đến nay.'

Nghiên cứu về ảnh hưởng của triết lý Phật giáo trong thơ Việt Nam là một lĩnh vực đầy tiềm năng. Cần có thêm nhiều nghiên cứu để khám phá sâu hơn về các tác giả, tác phẩm và các khía cạnh khác nhau của đề tài. Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc so sánh ảnh hưởng của Phật giáo với các tôn giáo và triết học khác, hoặc đi sâu vào phân tích ảnh hưởng của Phật giáo đến từng thể loại thơ cụ thể. 'Đóng góp mới của luận án...Trên cơ sở phân tích những ảnh hưởng của triết lý Phật giáo, đề tài góp phần định hướng cách tiếp cận mới về thơ Việt Nam hiện đại, khẳng định có một bộ phận thơ chịu ảnh hưởng bởi Phật giáo'.