Ảnh Hưởng Của Thực Hành Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lên Hiệu Quả Hoạt Động Của Các Doanh Nghiệp Sản Xuất Tại Việt Nam: Vai Trò Của Hợp Tác Chuỗi Cung Ứng

• Tác giả: Nguyễn Hoàng Phát
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thị Đức Nguyên
• Trường học: Trường Đại học Bách Khoa – ĐHQG-HCM
• Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
• Đề tài: Ảnh Hưởng Của Thực Hành Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lên Hiệu Quả Hoạt Động Của Các Doanh Nghiệp Sản Xuất Tại Việt Nam: Vai Trò Của Hợp Tác Chuỗi Cung Ứng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Tp. Hồ Chí Minh

• LỜI CẢM ƠN
• TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. LÝ DO HÌNH THÀNH ĐỀ TÀI
• 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
• 1.3. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 1.4. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN
• 1.5. BỐ CỤC LUẬN VĂN
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
• 2.1. CÁC KHÁI NIỆM CÓ LIÊN QUAN
• 2.1.1. Chuỗi cung ứng
• 2.1.2. Quản lý chuỗi cung ứng
• 2.1.3. Quản lý chuỗi cung ứng tinh gọn
• 2.2. TRƯỜNG PHÁI NGHIÊN CỨU CHUỖI CUNG ỨNG TINH GỌN
• 2.2.1. Quan điểm dựa trên nguồn lực
• 2.2.2. Quan điểm dựa trên nguồn lực mở rộng
• 2.2.3. Quan điểm dựa trên quan hệ
• 2.2.4. Lý thuyết các ràng buộc
• 2.2.5. Lý thuyết năng lực động
• 2.3. THỰC HÀNH CHUỖI CUNG ỨNG TINH GỌN
• 2.3.1. Phản hồi của nhà cung cấp
• 2.3.2. Phát triển nhà cung cấp
• 2.3.3. Thực hành just-in-time
• 2.3.4. Thực hành quản lý chất lượng
• 2.3.5. Tham gia của khách hàng
• 2.3.6. Quản lý dòng thông tin
• 2.4. HIỆU QUẢ DOANH NGHIỆP
• 2.5. HỢP TÁC CHUỖI CUNG ỨNG
• 2.6. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC CÓ LIÊN QUAN
• 2.6.1. Nghiên cứu ảnh hưởng của thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp/ hiệu quả chuỗi cung ứng
• 2.6.2. Nghiên cứu về hiệu quả doanh nghiệp
• 2.7. NHẬN DIỆN CƠ HỘI NGHIÊN CỨU
• 2.8. ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 2.8.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất
• 2.8.2. Các giả thuyết nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU
• 3.2. XÂY DỰNG THANG ĐO
• 3.2.1. Quy trình xây dựng thang đo
• 3.2.2. Thang đo nghiên cứu sơ bộ
• 3.3. THIẾT KẾ MẪU
• 3.4. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP DỮ LIỆU
• 3.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ DỮ LIỆU
• 3.5.1. Phương pháp xử lý dữ liệu trong nghiên cứu sơ bộ
• 3.5.2. Phương pháp xử lý dữ liệu trong nghiên cứu chính thức
• 3.6. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ SƠ BỘ CÁC KHÁI NIỆM NGHIÊN CỨU
• 3.6.1. Nghiên cứu sơ bộ định tính
• 3.6.2. Nghiên cứu sơ bộ định lượng
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. MÔ TẢ ĐẶC ĐIỂM MẪU KHẢO SÁT
• 4.1.1. Quá trình thu thập dữ liệu định lượng
• 4.1.2. Thống kê mô tả mẫu khảo sát
• 4.2. KIỂM ĐỊNH SƠ BỘ THANG ĐO
• 4.2.1. Kiểm định thang đo bằng phương pháp phân tích nhân tố khám phá EFA và Cronbach’s Alpha
• 4.2.2. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EFA chung cho toàn bộ thang đo
• 4.2.3. Kiểm tra độ tin cậy thang đo sau khi loại biến từ phân tích EFA chung cho toàn bộ thang đo
• 4.2.4. Tóm tắt kết quả kiểm định thang đo bằng phương pháp phân tích nhân tố khám phá EFA và Cronbach’s Alpha
• 4.3. KIỂM ĐỊNH THANG ĐO BẰNG PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHẲNG ĐỊNH
• 4.3.1. Kết quả CFA của các thang đo
• 4.3.2. Tóm tắt kết quả CFA
• 4.4. KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH VÀ CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 4.4.1. Kiểm định mô hình nghiên cứu
• 4.4.2. Kiểm định giả thuyết về tác động của các thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp
• 4.5. KIỂM ĐỊNH BOOTSTRAP
• 4.6. PHÂN TÍCH VAI TRÒ BIẾN ĐIỀU TIẾT
• 4.7. THẢO LUẬN KẾT QUẢ
• 4.7.1. Các giả thuyết được ủng hộ
• 4.7.2. Các giả thuyết không được ủng hộ
• 4.7.3. Đề xuất hàm ý quản trị
• 5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 5.2. ĐÓNG GÓP CỦA NGHIÊN CỨU
• 5.2.1. Đóng góp về mặt lý thuyết
• 5.2.2. Đóng góp về mặt thực tiễn
• 5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ ĐỀ XUẤT HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO
• 5.3.1. Hạn chế của đề tài
• 5.3.2. Đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH
• DANH MỤC THUẬT NGỮ/ TỪ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Ảnh Hưởng Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lên SX Việt Nam

Kinh tế thế giới biến động, lạm phát tăng cao và chính sách tiền tệ thắt chặt đã tác động không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Kim ngạch xuất nhập khẩu giảm, đặc biệt là ở các ngành hàng chủ lực của doanh nghiệp sản xuất có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Trong bối cảnh này, việc thúc đẩy phục hồi sản xuất công nghiệp và hỗ trợ các ngành chịu tác động tiêu cực trở nên cấp thiết. Các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn như thiếu đơn hàng, chi phí tăng cao và cạnh tranh thị trường gay gắt. Ngoài ra, thiếu hụt lao động lành nghề, năng suất lao động chưa cao và ứng dụng công nghệ còn hạn chế cũng là những vấn đề cần giải quyết. Để vượt qua những thách thức này, các doanh nghiệp cần xây dựng nội lực, cắt giảm chi phí và thay đổi chiến lược.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lean Supply Chain

Trong bối cảnh khó khăn kinh tế, các doanh nghiệp cần mở rộng sự tinh gọn ra toàn chuỗi cung ứng, tận dụng sự phối hợp với các đối tác để giảm thiểu lãng phí. Việc thực hành tinh gọn trong chuỗi cung ứng trở nên quan trọng để cắt giảm chi phí, tối ưu hóa sản xuất và phát triển bền vững. Các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam có thể trở nên chủ động hơn, nâng cao hiệu quả và giảm bớt sự phụ thuộc vào một số nhà cung cấp thông qua các thực hành tinh gọn (Hà, 2022). Các nguyên tắc và thực hành tinh gọn được nhiều nhà nghiên cứu mở rộng ra ngoài chuỗi cung ứng để giúp các doanh nghiệp cải thiện năng lực cạnh tranh. Khái niệm quản lý chuỗi cung ứng tinh gọn ngày càng được quan tâm như một cách tối ưu để cải thiện hiệu quả hoạt động và loại bỏ lãng phí.

1.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Đánh Giá Ảnh Hưởng Lên DN Sản Xuất

Nghiên cứu này được thực hiện với ba mục tiêu chính: (1) Xác định và đo lường ảnh hưởng của thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam; (2) Tìm sự khác biệt của mối liên hệ giữa thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn và hiệu quả doanh nghiệp theo hợp tác chuỗi cung ứng; (3) Đề xuất hàm ý quản trị nhằm cải thiện việc thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn để nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam. Nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam, sử dụng phương pháp định tính và định lượng để thu thập và phân tích dữ liệu. Kết quả nghiên cứu cung cấp những bằng chứng thực nghiệm về tác động của lean supply chain lên hiệu quả doanh nghiệp.

II. Vấn Đề Thách Thức Với Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Ở Việt Nam

Việc triển khai chuỗi cung ứng tinh gọn tại các doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức. Các rào cản này có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm hạn chế về nguồn lực, công nghệ lạc hậu, trình độ quản lý chưa cao và sự thiếu hợp tác giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, văn hóa doanh nghiệp và sự thay đổi trong tư duy quản lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc áp dụng thành công lean supply chain. Việc thiếu kiến thức và kinh nghiệm về lean manufacturing và các phương pháp cải tiến liên tục cũng là một trở ngại lớn. Các doanh nghiệp cần phải vượt qua những thách thức này để có thể tận dụng tối đa lợi ích mà chuỗi cung ứng tinh gọn mang lại.

2.1. Hạn Chế Về Nguồn Lực Và Công Nghệ Trong Sản Xuất

Một trong những thách thức lớn nhất là hạn chế về nguồn lực tài chính và công nghệ. Nhiều doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), gặp khó khăn trong việc đầu tư vào các công nghệ mới và hệ thống quản lý chuỗi cung ứng hiện đại. Điều này ảnh hưởng đến khả năng tự động hóa quy trình sản xuất, cải thiện chất lượng chuỗi cung ứng và giảm thiểu chi phí chuỗi cung ứng. Việc thiếu hụt nguồn nhân lực có kỹ năng cũng là một vấn đề đáng quan ngại, đặc biệt là trong lĩnh vực logistics và quản lý tồn kho. Do đó, việc nâng cao năng lực công nghệ và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt để triển khai lean supply chain thành công.

2.2. Thiếu Hợp Tác Và Chia Sẻ Thông Tin Trong Chuỗi Cung Ứng

Sự hợp tác giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt để triển khai chuỗi cung ứng tinh gọn hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam vẫn còn thiếu sự hợp tác và chia sẻ thông tin với các đối tác, đặc biệt là các nhà cung cấp và khách hàng. Điều này dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong quy trình sản xuất, tăng thời gian chuỗi cung ứng và gây ra các vấn đề về chất lượng chuỗi cung ứng. Việc xây dựng mối quan hệ đối tác tin cậy và thiết lập hệ thống chia sẻ thông tin hiệu quả là cần thiết để cải thiện sự hợp tác và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng.

III. Cách Áp Dụng Lean Supply Chain Cho Doanh Nghiệp Sản Xuất

Để áp dụng chuỗi cung ứng tinh gọn hiệu quả, các doanh nghiệp sản xuất cần tập trung vào việc loại bỏ lãng phí, cải thiện quy trình và tăng cường sự hợp tác với các đối tác. Việc áp dụng các công cụ và kỹ thuật lean manufacturing, như 5S, Kaizen, Kanban và Value Stream Mapping, có thể giúp doanh nghiệp xác định và loại bỏ các lãng phí trong quy trình sản xuất và chuỗi cung ứng. Bên cạnh đó, việc xây dựng hệ thống quản lý chất lượng toàn diện và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế cũng rất quan trọng để đảm bảo chất lượng chuỗi cung ứng. Quan trọng nhất, doanh nghiệp cần tạo ra một văn hóa cải tiến liên tục và khuyến khích sự tham gia của tất cả các thành viên trong chuỗi cung ứng.

3.1. Loại Bỏ Lãng Phí Áp Dụng Nguyên Tắc Sản Xuất Tinh Gọn

Nguyên tắc cốt lõi của lean supply chain là loại bỏ mọi hình thức lãng phí (Muda) trong chuỗi cung ứng. Các loại lãng phí phổ biến bao gồm tồn kho quá mức, vận chuyển không cần thiết, chờ đợi, sản xuất thừa, lỗi và khuyết tật. Để loại bỏ lãng phí, doanh nghiệp cần áp dụng các công cụ lean manufacturing, như 5S (Sàng lọc, Sắp xếp, Sạch sẽ, Săn sóc, Sẵn sàng), Kaizen (cải tiến liên tục) và Value Stream Mapping (vẽ bản đồ dòng giá trị). Bằng cách xác định và loại bỏ các lãng phí, doanh nghiệp có thể giảm chi phí chuỗi cung ứng, cải thiện thời gian chuỗi cung ứng và nâng cao hiệu quả hoạt động.

3.2. Tối Ưu Hóa Quy Trình Sử Dụng Kanban Và Just In Time JIT

Kanban và Just-In-Time (JIT) là hai kỹ thuật quan trọng để tối ưu hóa quy trình sản xuất và chuỗi cung ứng. Kanban là một hệ thống quản lý tồn kho dựa trên tín hiệu trực quan, giúp đảm bảo rằng chỉ có những vật tư cần thiết được sản xuất và vận chuyển vào đúng thời điểm. JIT là một phương pháp sản xuất trong đó vật tư và sản phẩm được cung cấp chỉ khi cần thiết, giúp giảm thiểu tồn kho và lãng phí. Bằng cách áp dụng Kanban và JIT, doanh nghiệp có thể tăng tính linh hoạt của quy trình sản xuất, giảm thời gian chuỗi cung ứng và cải thiện chất lượng chuỗi cung ứng.

IV. Nghiên Cứu Tác Động Của Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lên Hiệu Quả

Nghiên cứu đã xác định và đo lường tác động của các thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp tại Việt Nam. Kết quả cho thấy rằng các thực hành như phản hồi nhà cung cấp, phát triển nhà cung cấp, thực hành Just-in-time, thực hành quản lý chất lượng và quản lý dòng thông tin có tác động tích cực đến hiệu quả doanh nghiệp. Trong đó, thực hành Just-in-time có tác động mạnh nhất đến hiệu quả doanh nghiệp. Sự khác biệt của mối liên hệ giữa thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn và hiệu quả doanh nghiệp theo hợp tác chuỗi cung ứng cũng được phân tích. Kết quả cho thấy rằng mức độ hợp tác chuỗi cung ứng càng cao, tác động của phát triển nhà cung cấp, thực hành JIT và quản lý dòng thông tin lên hiệu quả doanh nghiệp càng cao.

4.1. Phát Triển Nhà Cung Cấp Và Quản Lý Dòng Thông Tin

Phát triển nhà cung cấp đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng. Doanh nghiệp cần thiết lập mối quan hệ đối tác chiến lược với các nhà cung cấp, chia sẻ thông tin và hỗ trợ họ cải thiện quy trình sản xuất và chất lượng chuỗi cung ứng. Việc quản lý dòng thông tin hiệu quả cũng rất quan trọng để đảm bảo rằng thông tin chính xác và kịp thời được chia sẻ giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng. Điều này giúp giảm thiểu sự chậm trễ, cải thiện sự phối hợp và nâng cao hiệu quả hoạt động.

4.2. Thúc Đẩy Hợp Tác Chuỗi Cung Ứng Để Tăng Hiệu Quả

Hợp tác chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt để tối đa hóa lợi ích của chuỗi cung ứng tinh gọn. Doanh nghiệp cần xây dựng mối quan hệ tin cậy và hợp tác chặt chẽ với các đối tác, chia sẻ thông tin và nguồn lực, cùng nhau giải quyết các vấn đề phát sinh. Việc thúc đẩy hợp tác chuỗi cung ứng giúp cải thiện sự phối hợp, giảm thiểu chi phí và nâng cao hiệu quả hoạt động. Theo nghiên cứu, với mức độ hợp tác chuỗi cung ứng càng cao, tác động của phát triển nhà cung cấp, thực hành JIT và quản lý dòng thông tin lên hiệu quả doanh nghiệp càng cao.

V. Kết Luận Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn Lợi Thế Cạnh Tranh

Việc áp dụng chuỗi cung ứng tinh gọn mang lại nhiều lợi ích cho các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam, giúp nâng cao hiệu quả hoạt động, giảm chi phí chuỗi cung ứng và tăng cường khả năng cạnh tranh. Tuy nhiên, việc triển khai lean supply chain đòi hỏi sự cam kết từ ban lãnh đạo, sự thay đổi trong tư duy quản lý và sự hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên trong chuỗi cung ứng. Trong tương lai, việc ứng dụng công nghệ 4.0 và các phương pháp supply chain management tiên tiến sẽ giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa chuỗi cung ứng và đạt được lợi thế cạnh tranh bền vững. Nghiên cứu này cung cấp những bằng chứng thực nghiệm và hàm ý quản trị quan trọng để các doanh nghiệp có thể áp dụng chuỗi cung ứng tinh gọn hiệu quả.

5.1. Hàm Ý Quản Trị Để Cải Thiện Hiệu Quả Doanh Nghiệp

Dựa trên kết quả nghiên cứu, các doanh nghiệp cần tập trung vào việc liên hệ thường xuyên, chặt chẽ với nhà cung cấp, thúc đẩy phản hồi và chủ động nắm bắt, đánh giá thông tin hiệu suất. Ưu tiên chia sẻ thông tin quan trọng, thiết lập chiến lược mua hàng, phát triển nhà cung cấp, đồng bộ dữ liệu tồn kho và lôi cuốn nhà cung cấp vào quá trình phát triển sản phẩm mới. Tăng cường thực hiện JIT và liên kết với nhà cung cấp và khách hàng bằng hệ thống kéo, tăng tính linh hoạt và tốc độ sản xuất thông qua rút ngắn thời gian chuyển đổi sản phẩm. Nhấn mạnh vai trò lãnh đạo trong dẫn dắt và định hướng quản lý chất lượng, tối ưu hóa các quy trình bằng kiểm soát chất lượng chuỗi cung ứng thống kê.

5.2. Hướng Nghiên Cứu Tương Lai Về Chuỗi Cung Ứng Tinh Gọn

Nghiên cứu này có một số hạn chế nhất định, mở ra hướng nghiên cứu trong tương lai. Nghiên cứu với phạm vi cả nước hoặc các khu vực địa lý khác nhau, tập trung xem xét một lĩnh vực sản xuất cụ thể và chú trọng vào yếu tố con người là một số đề xuất nghiên cứu để làm rõ và bổ sung cho kết quả của nghiên cứu này. Việc nghiên cứu sâu hơn về ứng dụng công nghệ 4.0 trong chuỗi cung ứng tinh gọn và tác động của nó đến hiệu quả doanh nghiệp cũng là một hướng đi tiềm năng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kinh tế thế giới năm 2023 với nhiều biến động phức tạp như lạm phát, lãi suất tăng cao và chính sách tiền tệ thắt chặt, các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê quý III/2023, kim ngạch xuất – nhập khẩu hàng hóa giảm khoảng 8% so với cùng kỳ năm trước, trong đó các sản phẩm xuất khẩu chủ lực như điện thoại, linh kiện, giày dép, dệt may và đồ gỗ đều có xu hướng giảm sâu. Các khó khăn nổi bật của doanh nghiệp sản xuất bao gồm thiếu đơn hàng, chi phí tăng cao, cạnh tranh gay gắt, thiếu hụt lao động lành nghề và hạn chế trong ứng dụng công nghệ hiện đại. Trước tình hình này, việc áp dụng thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn (Lean Supply Chain Practices) được xem là giải pháp tối ưu nhằm cắt giảm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng sức cạnh tranh cho các doanh nghiệp sản xuất.

Nghiên cứu tập trung vào việc xác định và đo lường ảnh hưởng của các thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp sản xuất tại khu vực kinh tế trọng điểm phía Nam Việt Nam, bao gồm TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận. Đồng thời, nghiên cứu xem xét vai trò điều tiết của hợp tác chuỗi cung ứng trong mối quan hệ này. Thời gian khảo sát từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2023 với 269 mẫu hợp lệ được thu thập từ các nhà quản lý có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ các yếu tố tác động đến hiệu quả doanh nghiệp mà còn cung cấp các hàm ý quản trị thiết thực nhằm nâng cao năng lực quản lý chuỗi cung ứng tinh gọn trong bối cảnh kinh tế đầy thách thức hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên sự kết hợp của hai lý thuyết chính: quan điểm dựa trên nguồn lực mở rộng (Extended Resource-Based View) và lý thuyết năng lực động (Dynamic Capability Theory). Quan điểm dựa trên nguồn lực mở rộng nhấn mạnh việc tích hợp, cấu hình lại các nguồn lực và năng lực để thích ứng với môi trường thị trường biến động, trong khi lý thuyết năng lực động tập trung vào khả năng cảm nhận, phát triển và tái cấu trúc các quy trình kinh doanh nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.

Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng các khái niệm chuyên ngành như:

• Phản hồi của nhà cung cấp: quá trình trao đổi thông tin và phản hồi liên tục về hiệu suất nhà cung cấp.
• Phát triển nhà cung cấp: hỗ trợ và nâng cao năng lực nhà cung cấp để cải thiện chất lượng và hiệu suất.
• Thực hành Just-in-Time (JIT): sản xuất và giao hàng đúng lúc, đúng số lượng nhằm giảm tồn kho và lãng phí.
• Quản lý chất lượng: cải tiến liên tục quy trình và sản phẩm theo định hướng khách hàng.
• Tham gia của khách hàng: trao đổi thông tin thường xuyên và kịp thời với khách hàng để đáp ứng nhu cầu.
• Quản lý dòng thông tin: thu thập và luân chuyển thông tin chính xác, kịp thời giữa các đối tác trong chuỗi cung ứng.
• Hợp tác chuỗi cung ứng: phối hợp chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong chuỗi để đạt mục tiêu chung.
• Hiệu quả doanh nghiệp: đo lường qua khả năng phản hồi khách hàng, chất lượng sản phẩm, giao hàng đúng hạn và sự phù hợp sản phẩm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua hai giai đoạn chính: nghiên cứu sơ bộ và nghiên cứu chính thức. Giai đoạn sơ bộ gồm phỏng vấn sâu 6 chuyên gia trong các doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam để hiệu chỉnh thang đo, sau đó tiến hành khảo sát định lượng sơ bộ với cỡ mẫu 90 để kiểm tra độ tin cậy và giá trị thang đo.

Giai đoạn chính thức thu thập dữ liệu từ 269 nhà quản lý tại các doanh nghiệp sản xuất ở TP. Hồ Chí Minh và các tỉnh lân cận trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2023. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo đối tượng khảo sát là những người có kiến thức và kinh nghiệm về quản lý chuỗi cung ứng. Dữ liệu được xử lý và phân tích bằng phần mềm SPSS 29 và AMOS 26, sử dụng các kỹ thuật như phân tích Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) để kiểm định độ tin cậy, giá trị hội tụ, giá trị phân biệt và các giả thuyết nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng tích cực của các thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp:

   • Phản hồi của nhà cung cấp, phát triển nhà cung cấp, thực hành JIT, quản lý chất lượng và quản lý dòng thông tin đều có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê đến hiệu quả hoạt động doanh nghiệp.
   • Trong đó, thực hành JIT có tác động mạnh nhất với hệ số ảnh hưởng cao nhất trong mô hình SEM.

2. Vai trò điều tiết của hợp tác chuỗi cung ứng:

   • Mức độ hợp tác chuỗi cung ứng càng cao thì tác động của phát triển nhà cung cấp, thực hành JIT và quản lý dòng thông tin lên hiệu quả doanh nghiệp càng được tăng cường.
   • Ba giả thuyết về vai trò điều tiết của hợp tác chuỗi cung ứng được ủng hộ, cho thấy sự phối hợp chặt chẽ giữa các đối tác trong chuỗi là yếu tố then chốt để phát huy tối đa lợi ích của các thực hành tinh gọn.

3. Mức độ thực hiện các thực hành tinh gọn:

   • Các doanh nghiệp sản xuất tại khu vực nghiên cứu có mức độ thực hiện thực hành JIT và quản lý chất lượng tương đối cao, trong khi phản hồi nhà cung cấp và quản lý dòng thông tin còn hạn chế hơn, cho thấy cần tập trung cải thiện các hoạt động liên quan đến giao tiếp và chia sẻ thông tin.

4. So sánh với các nghiên cứu trước:

   • Kết quả phù hợp với các nghiên cứu tại các quốc gia có nền kinh tế mới nổi, khẳng định tính ứng dụng của chuỗi cung ứng tinh gọn trong bối cảnh Việt Nam.
   • Tuy nhiên, nghiên cứu bổ sung vai trò điều tiết của hợp tác chuỗi cung ứng, một khía cạnh còn ít được khai thác trong các nghiên cứu trước đây.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các phát hiện có thể được giải thích bởi việc thực hành JIT giúp giảm tồn kho, tăng tốc độ sản xuất và giao hàng, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động. Phản hồi và phát triển nhà cung cấp tạo điều kiện cho việc cải tiến chất lượng và giảm chi phí, trong khi quản lý dòng thông tin hiệu quả giúp các bên trong chuỗi cung ứng phối hợp nhịp nhàng, giảm thiểu sai sót và lãng phí. Hợp tác chuỗi cung ứng đóng vai trò như một chất xúc tác, tăng cường sự liên kết và chia sẻ thông tin giữa các bên, giúp các thực hành tinh gọn phát huy tối đa hiệu quả.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ tác động của từng thực hành tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp, cùng với biểu đồ đường thể hiện sự gia tăng tác động khi mức độ hợp tác chuỗi cung ứng tăng lên. Bảng phân tích mô hình SEM cũng minh họa các hệ số đường dẫn và mức ý nghĩa thống kê của các giả thuyết.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường liên hệ và phản hồi với nhà cung cấp:
   Doanh nghiệp cần thiết lập các kênh liên lạc thường xuyên, chặt chẽ với nhà cung cấp để thúc đẩy phản hồi về hiệu suất, chất lượng và giao hàng. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban quản lý chuỗi cung ứng.

2. Phát triển nhà cung cấp thông qua đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật:
   Đầu tư vào các chương trình đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và đồng bộ hóa dữ liệu tồn kho với nhà cung cấp nhằm nâng cao năng lực và sự phối hợp. Thời gian thực hiện: 12 tháng. Chủ thể: Phòng mua hàng và phát triển nhà cung cấp.

3. Mở rộng và nâng cao thực hành Just-in-Time:
   Tăng cường áp dụng hệ thống kéo, rút ngắn thời gian chuyển đổi sản phẩm và liên kết chặt chẽ với khách hàng để giảm tồn kho và tăng tính linh hoạt sản xuất. Thời gian thực hiện: 6-9 tháng. Chủ thể: Phòng sản xuất và vận hành.

4. Cải tiến quản lý chất lượng theo hướng lãnh đạo và dữ liệu:
   Đẩy mạnh vai trò lãnh đạo trong quản lý chất lượng, áp dụng kiểm soát chất lượng thống kê và cải tiến liên tục dựa trên dữ liệu thực tế. Thời gian thực hiện: 9-12 tháng. Chủ thể: Ban lãnh đạo và phòng quản lý chất lượng.

5. Tăng cường quản lý dòng thông tin và hợp tác chuỗi cung ứng:
   Xây dựng hệ thống chia sẻ thông tin chính xác, kịp thời giữa các đối tác, thúc đẩy nhóm làm việc liên chức năng và phối hợp lập kế hoạch, dự báo chung. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể: Ban quản lý chuỗi cung ứng và phòng IT.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý doanh nghiệp sản xuất:
   Giúp nhận diện các thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn có tác động lớn đến hiệu quả hoạt động, từ đó ưu tiên đầu tư và triển khai các giải pháp phù hợp.

2. Chuyên gia tư vấn quản trị chuỗi cung ứng:
   Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn để xây dựng các chương trình tư vấn, đào tạo về chuỗi cung ứng tinh gọn và hợp tác chuỗi cung ứng.

3. Nhà nghiên cứu và học viên ngành quản trị kinh doanh:
   Là tài liệu tham khảo quý giá về mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm trong lĩnh vực chuỗi cung ứng tinh gọn tại Việt Nam.

4. Các nhà hoạch định chính sách và tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp:
   Giúp xây dựng các chính sách, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực quản lý chuỗi cung ứng, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế khó khăn và cạnh tranh toàn cầu.

Câu hỏi thường gặp

1. Thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn là gì?
   Là tập hợp các hoạt động nhằm loại bỏ lãng phí, giảm chi phí và nâng cao hiệu quả trong toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm phản hồi nhà cung cấp, phát triển nhà cung cấp, JIT, quản lý chất lượng, tham gia khách hàng và quản lý dòng thông tin.

2. Vai trò của hợp tác chuỗi cung ứng trong nghiên cứu này là gì?
   Hợp tác chuỗi cung ứng được xem là biến điều tiết, làm tăng cường tác động tích cực của các thực hành tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp thông qua sự phối hợp chặt chẽ và chia sẻ thông tin giữa các đối tác.

3. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng như thế nào?
   Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với 269 mẫu khảo sát, phân tích bằng SPSS và AMOS, áp dụng các kỹ thuật phân tích nhân tố và mô hình cấu trúc tuyến tính để kiểm định giả thuyết.

4. Thực hành JIT có tác động như thế nào đến hiệu quả doanh nghiệp?
   JIT giúp giảm tồn kho, tăng tốc độ sản xuất và giao hàng đúng hạn, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động và giảm chi phí, được xác định là thực hành có tác động mạnh nhất trong nghiên cứu.

5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể cải thiện quản lý dòng thông tin?
   Doanh nghiệp cần xây dựng hệ thống chia sẻ thông tin chính xác, kịp thời và đáng tin cậy giữa các đối tác, đồng thời thúc đẩy nhóm làm việc liên chức năng và phối hợp lập kế hoạch chung để nâng cao khả năng phản ứng với biến động thị trường.

Kết luận

• Nghiên cứu xác định năm thực hành chuỗi cung ứng tinh gọn có tác động tích cực đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp sản xuất tại Việt Nam, trong đó thực hành Just-in-Time có ảnh hưởng mạnh nhất.
• Hợp tác chuỗi cung ứng đóng vai trò điều tiết quan trọng, làm tăng cường tác động của một số thực hành tinh gọn lên hiệu quả doanh nghiệp.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn cho các doanh nghiệp trong việc ưu tiên triển khai các hoạt động quản lý chuỗi cung ứng tinh gọn.
• Các đề xuất quản trị tập trung vào tăng cường liên hệ với nhà cung cấp, phát triển nhà cung cấp, mở rộng JIT, cải tiến quản lý chất lượng và nâng cao quản lý dòng thông tin.
• Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các nghiên cứu tiếp theo về chuỗi cung ứng tinh gọn tại Việt Nam, đặc biệt là mở rộng phạm vi nghiên cứu và tập trung vào yếu tố con người trong chuỗi cung ứng.

Các nhà quản lý và chuyên gia được khuyến khích áp dụng các kết quả và hàm ý quản trị từ nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong bối cảnh kinh tế đầy biến động hiện nay.