Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, giáo dục mầm non (GDMN) lấy trẻ làm trung tâm trở thành một nội dung trọng tâm nhằm phát triển toàn diện trẻ em. Trường Mầm non Tản Viên, huyện Ba Vì, Thành phố Hà Nội, trong giai đoạn 2020-2022, đã triển khai chuyên đề xây dựng môi trường chăm sóc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm với mục tiêu tạo điều kiện cho trẻ được học tập qua chơi, phát huy tối đa tiềm năng cá nhân. Trường hiện có 12 lớp với 270 trẻ, trong đó 100% trẻ 5 tuổi được học 2 buổi/ngày và ăn bán trú tại trường. Đội ngũ cán bộ quản lý gồm 3 người, giáo viên 24 người với 91,7% có trình độ đại học trở lên. Môi trường giáo dục được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển thể chất, nhận thức, tình cảm và kỹ năng xã hội của trẻ, góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục mầm non tại địa phương.
Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại trường, đánh giá nhận thức và trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào năm học 2020-2021 và 2021-2022 tại trường mầm non Tản Viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý giáo dục mầm non, đồng thời hỗ trợ nhà trường thực hiện thành công chuyên đề “Xây dựng trường mầm non lấy trẻ làm trung tâm” giai đoạn 2021-2026.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, trong đó nhấn mạnh vai trò của quản lý trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm. Các khái niệm chính bao gồm:
- Quản lý giáo dục: Quá trình tác động có mục tiêu của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục.
- Môi trường chăm sóc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Tổ hợp các điều kiện vật chất và xã hội tạo cơ hội cho trẻ học tập, vui chơi, phát triển toàn diện.
- Môi trường vật chất và tâm lý xã hội: Bao gồm các yếu tố như đồ dùng, đồ chơi, không gian lớp học, mối quan hệ giữa giáo viên, trẻ và phụ huynh.
- Chức năng quản lý: Lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra, được vận dụng để xây dựng và duy trì môi trường giáo dục hiệu quả.
Ngoài ra, luận văn tham khảo các phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm nổi tiếng như Montessori, Reggio Emilia, Shichida và Glenn Doman, làm cơ sở lý luận cho việc thiết kế môi trường giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý trẻ mầm non.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:
- Nguồn dữ liệu: Thu thập từ trường mầm non Tản Viên, gồm 3 cán bộ quản lý, 24 giáo viên và các tài liệu chính sách, văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD&ĐT Hà Nội, Phòng GD&ĐT Ba Vì.
- Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định lượng qua bảng hỏi khảo sát nhận thức, trách nhiệm của cán bộ quản lý và giáo viên; phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, quan sát thực tế môi trường giáo dục tại trường.
- Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên tại trường được khảo sát nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.
- Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021 và 2021-2022, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích dữ liệu và đề xuất giải pháp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tầm quan trọng của môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: 70,4% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc xây dựng môi trường này là rất quan trọng, 22,2% đánh giá quan trọng, chỉ 7,4% cho là bình thường hoặc không quan trọng. 100% cán bộ quản lý khẳng định vai trò quan trọng của môi trường này đối với sự phát triển toàn diện của trẻ.
Trách nhiệm xây dựng môi trường giáo dục: Đa số cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ trách nhiệm trong việc xây dựng môi trường vật chất và tâm lý xã hội phù hợp với nhu cầu trẻ. Tuy nhiên, một số giáo viên còn thiếu kinh nghiệm và chưa thực sự chủ động trong việc đổi mới phương pháp giáo dục.
Thực trạng môi trường vật chất và tâm lý xã hội: Trường đã xây dựng các góc chơi trong và ngoài lớp học phong phú, đồ dùng, đồ chơi đa dạng, an toàn và phù hợp với đặc điểm lứa tuổi. Môi trường tâm lý xã hội được tạo dựng với bầu không khí thân thiện, tôn trọng, khuyến khích trẻ tự do lựa chọn hoạt động.
Yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng môi trường: Năng lực quản lý của cán bộ, chất lượng đội ngũ giáo viên, quá trình xã hội hóa giáo dục và sự phát triển của công nghệ thông tin là những yếu tố chủ yếu tác động đến hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
Thảo luận kết quả
Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức tích cực của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về tầm quan trọng của môi trường đối với sự phát triển toàn diện của trẻ. Tuy nhiên, sự khác biệt trong nhận thức và trách nhiệm giữa các giáo viên cho thấy cần có các biện pháp nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp giảng dạy.
Môi trường vật chất và tâm lý xã hội tại trường mầm non Tản Viên đã được cải thiện đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ phát triển kỹ năng xã hội, tư duy sáng tạo và thể chất. Việc tổ chức các hoạt động chơi mà học, học mà chơi được thực hiện hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
So sánh với các nghiên cứu khác, việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm non Tản Viên có nhiều điểm tương đồng với các mô hình giáo dục tiên tiến như Montessori và Reggio Emilia, đặc biệt là trong việc tạo không gian học tập linh hoạt, tôn trọng sự khác biệt của từng trẻ.
Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giáo dục còn hạn chế, đòi hỏi nhà trường cần có chiến lược phù hợp để tận dụng lợi thế công nghệ mà không làm giảm tính sáng tạo và chủ động của giáo viên và trẻ.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố nhận thức về tầm quan trọng của môi trường giáo dục, bảng thống kê trình độ chuyên môn giáo viên, và sơ đồ quy trình quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên đề về xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, nâng cao kỹ năng sư phạm và đổi mới phương pháp giảng dạy. Thời gian thực hiện: 6-12 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với Phòng GD&ĐT.
Xây dựng mô hình chuẩn môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Thiết kế và áp dụng mô hình mẫu phù hợp với điều kiện thực tế của trường, làm cơ sở để nhân rộng và đánh giá hiệu quả. Thời gian: 12 tháng. Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.
Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra và đánh giá: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, sử dụng bộ tiêu chí đánh giá của Bộ GD&ĐT để đảm bảo việc xây dựng môi trường được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: Hiệu trưởng, tổ kiểm tra nội bộ.
Phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và cộng đồng: Tổ chức các hoạt động giao lưu, hội thảo, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức và huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ xây dựng môi trường giáo dục. Thời gian: 6 tháng đến 1 năm. Chủ thể: Ban đại diện cha mẹ học sinh, nhà trường.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giáo dục: Đầu tư trang thiết bị, phần mềm quản lý và hỗ trợ giảng dạy, đồng thời đào tạo giáo viên sử dụng hiệu quả công nghệ. Thời gian: 12-18 tháng. Chủ thể: Ban giám hiệu, Phòng GD&ĐT.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm hiệu quả.
Giáo viên mầm non: Hỗ trợ hiểu rõ hơn về vai trò của môi trường giáo dục, phương pháp tổ chức hoạt động phù hợp với từng trẻ, từ đó đổi mới phương pháp giảng dạy.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.
Phụ huynh và cộng đồng địa phương: Giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của môi trường giáo dục trong sự phát triển toàn diện của trẻ, từ đó phối hợp hiệu quả với nhà trường trong công tác giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm là gì?
Là môi trường vật chất và xã hội được thiết kế để trẻ được học tập, vui chơi, trải nghiệm phù hợp với nhu cầu, hứng thú và khả năng của từng trẻ, giúp phát triển toàn diện về thể chất, trí tuệ và tình cảm.Tại sao cần xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm ở trường mầm non?
Bởi môi trường ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của trẻ, tạo điều kiện cho trẻ phát huy tối đa tiềm năng, hình thành nhân cách và kỹ năng xã hội cần thiết cho tương lai.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm?
Bao gồm năng lực quản lý của cán bộ, chất lượng đội ngũ giáo viên, sự phối hợp của phụ huynh và cộng đồng, cũng như sự phát triển của công nghệ thông tin và truyền thông.Làm thế nào để đánh giá hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm?
Thông qua các tiêu chí đánh giá của Bộ GD&ĐT, khảo sát nhận thức và trách nhiệm của cán bộ, giáo viên, quan sát thực tế môi trường vật chất và tâm lý xã hội tại trường.Các biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm?
Bao gồm bồi dưỡng năng lực giáo viên, xây dựng mô hình chuẩn, tăng cường kiểm tra giám sát, phối hợp với phụ huynh và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy.
Kết luận
- Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng xây dựng môi trường chăm sóc giáo dục lấy trẻ làm trung tâm tại trường mầm non Tản Viên, huyện Ba Vì, Hà Nội.
- Nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của môi trường giáo dục trong phát triển toàn diện trẻ mầm non và nhận thức tích cực của cán bộ quản lý, giáo viên về vấn đề này.
- Thực trạng xây dựng môi trường vật chất và tâm lý xã hội tại trường đã có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về năng lực giáo viên và ứng dụng công nghệ.
- Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể nhằm nâng cao chất lượng xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, phù hợp với điều kiện thực tế của trường.
- Khuyến nghị nhà trường và các cấp quản lý tiếp tục triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2022-2026 để hoàn thiện môi trường giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non địa phương.
Hành động tiếp theo: Ban giám hiệu trường mầm non Tản Viên cần tổ chức các khóa bồi dưỡng, xây dựng mô hình chuẩn và tăng cường phối hợp với phụ huynh, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy để nâng cao hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm.