Tổng quan nghiên cứu

Theo Chiến lược phát triển nhân lực Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020, mục tiêu cụ thể là đến năm 2015 đạt tỷ lệ 40% lao động qua đào tạo nghề, và nâng lên 55% vào năm 2020. Điều này khẳng định vai trò quan trọng của giáo dục nghề nghiệp trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Trong bối cảnh đó, ngành nghề “May và thiết kế thời trang” (M & TKTT) được xem là một trong những lĩnh vực có tiềm năng lớn, dễ kiếm việc làm và tạo cơ hội tự tạo việc làm. Tuy nhiên, thực tế tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ cho thấy chưa có chương trình đào tạo sơ cấp nghề phù hợp với nhu cầu thị trường và đặc điểm người học, nhất là về thời gian và đối tượng học viên.

Luận văn tập trung xây dựng chương trình đào tạo sơ cấp nghề “May và thiết kế thời trang” theo hướng đáp ứng nhu cầu thị trường lao động tại TP. Cần Thơ, nhằm giúp người học tiết kiệm thời gian, chi phí và nâng cao khả năng tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi tốt nghiệp. Nghiên cứu khảo sát thực trạng đào tạo nghề M & TKTT tại địa phương, phân tích nhu cầu thị trường lao động ngành dệt may, đồng thời đề xuất chương trình đào tạo theo mô-đun phù hợp với đặc điểm người học và yêu cầu doanh nghiệp.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào khảo sát nhu cầu nghề M & TKTT tại TP. Cần Thơ, đánh giá thực trạng đào tạo tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, xây dựng đề cương chi tiết chương trình đào tạo sơ cấp nghề và lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính khả thi. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật ngành may mặc, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình xây dựng chương trình đào tạo nghề hiện đại, bao gồm:

  • Phương pháp phân tích nghề DACUM (Develop A Curriculum): Đây là phương pháp phân tích nghề dựa trên sự tham gia của các chuyên gia lành nghề để xác định danh mục nhiệm vụ và công việc thực tế trong nghề. DACUM giúp xây dựng chương trình đào tạo sát với yêu cầu thực tiễn, đảm bảo người học đạt được năng lực hành nghề cần thiết.

  • Mô hình hệ thống công nghệ đào tạo (Training Technology Systems model) của Richard Swanson: Mô hình gồm 5 giai đoạn: phân tích, thiết kế, phát triển, thực hiện và kiểm soát, giúp xây dựng chương trình đào tạo có hệ thống, khoa học và hiệu quả.

  • Mô hình phát triển chương trình đào tạo của John Collum: Tập trung vào phát triển chương trình theo mô-đun, phù hợp với đào tạo nghề ngắn hạn, bao gồm các bước khảo sát thực trạng, phân tích đầu-cuối, xác định mục tiêu, xây dựng công cụ đánh giá và tổ chức đào tạo.

  • Mô hình SCID (Systematic Curriculum & Instructional Development) của Robert E. Norton: Bao gồm 5 giai đoạn từ phân tích chương trình, thiết kế, xây dựng, thực hiện đến đánh giá, giúp đảm bảo chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu thực tế và có thể điều chỉnh linh hoạt.

  • Khái niệm chính: Chương trình đào tạo nghề, mô-đun đào tạo, năng lực hành nghề, kỹ năng nghề, thái độ nghề nghiệp, đào tạo sơ cấp nghề, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn, quan sát tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ, các doanh nghiệp dệt may tại TP. Cần Thơ và các chuyên gia trong lĩnh vực M & TKTT. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo ngành, tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính qua phỏng vấn chuyên gia và đánh giá thực trạng. Phương pháp DACUM được áp dụng để phân tích nghề và xây dựng danh mục nhiệm vụ, công việc, từ đó thiết kế cấu trúc chương trình đào tạo theo mô-đun.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 100 học viên, giáo viên, cán bộ quản lý và đại diện doanh nghiệp tại TP. Cần Thơ, đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng liên quan. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện kết hợp với chọn mẫu có chủ đích nhằm thu thập thông tin chuyên sâu.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2012, bao gồm các giai đoạn khảo sát thực trạng (3 tháng), phân tích nghề và xây dựng chương trình (4 tháng), lấy ý kiến chuyên gia và hiệu chỉnh (2 tháng), tổng hợp và hoàn thiện luận văn (3 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đào tạo nghề M & TKTT tại Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ còn hạn chế:

    • 65% giáo viên đánh giá chương trình hiện tại chưa phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.
    • 58% học viên cho biết kỹ năng tay nghề chưa đáp ứng yêu cầu công việc tại các xí nghiệp may.
    • Tỷ lệ kiến thức áp dụng vào công việc thực tế chỉ đạt khoảng 53%.

  2. Nhu cầu thị trường lao động ngành dệt may tại TP. Cần Thơ tăng mạnh:

    • Theo báo cáo ngành, nhu cầu tuyển dụng lao động kỹ thuật ngành may tăng trung bình 12% mỗi năm giai đoạn 2008-2020.
    • Doanh nghiệp đánh giá 70% lao động hiện tại chưa đạt chuẩn kỹ năng chuyên môn cần thiết.

  3. Người học gặp khó khăn về thời gian và chi phí khi tham gia các khóa đào tạo dài hạn:

    • 72% học viên cho biết không thể tham gia học do hạn chế về thời gian và tài chính.
    • 60% học viên mong muốn có chương trình đào tạo ngắn hạn, linh hoạt hơn.

  4. Chương trình đào tạo sơ cấp nghề theo mô-đun được đánh giá cao về tính khả thi và hiệu quả:

    • 85% chuyên gia và giáo viên đồng thuận với cấu trúc chương trình theo mô-đun, giúp người học dễ tiếp cận và thực hành.
    • Thời gian đào tạo được rút ngắn từ 9 tháng xuống còn 4-6 tháng, giảm chi phí đào tạo khoảng 30%.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát và phân tích cho thấy chương trình đào tạo nghề M & TKTT hiện tại chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của thị trường lao động và người học tại TP. Cần Thơ. Nguyên nhân chủ yếu do chương trình còn nặng về lý thuyết, thiếu tính thực tiễn và chưa linh hoạt về thời gian đào tạo. Điều này dẫn đến tỷ lệ học viên sau tốt nghiệp chưa thể áp dụng hiệu quả kiến thức, kỹ năng vào công việc, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong tuyển dụng.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục nghề nghiệp, việc áp dụng phương pháp phân tích nghề DACUM và xây dựng chương trình theo mô-đun đã được chứng minh là giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo, phù hợp với nhu cầu đa dạng của người học và thị trường lao động. Việc rút ngắn thời gian đào tạo và tăng tỷ lệ thực hành giúp người học tiết kiệm chi phí, đồng thời nâng cao năng lực hành nghề.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hài lòng của học viên và doanh nghiệp với chương trình đào tạo hiện tại, biểu đồ so sánh thời gian và chi phí đào tạo giữa chương trình hiện tại và chương trình đề xuất, cũng như bảng phân tích các nhiệm vụ và kỹ năng theo phương pháp DACUM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai chương trình đào tạo sơ cấp nghề M & TKTT theo mô-đun:

    • Thiết kế chương trình linh hoạt, tập trung 70-80% thời gian thực hành, 20-30% lý thuyết.
    • Thời gian đào tạo từ 4-6 tháng, phù hợp với đối tượng học viên có hạn chế về thời gian.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và phòng đào tạo Trường Cao đẳng Nghề Cần Thơ.
    • Timeline: Triển khai thử nghiệm trong 6 tháng đầu năm tiếp theo.

  2. Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp ngành dệt may:

    • Xây dựng các tiêu chuẩn kỹ năng nghề dựa trên yêu cầu thực tế của doanh nghiệp.
    • Tổ chức các buổi thực tập, tham quan, và tuyển dụng trực tiếp tại doanh nghiệp.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng quan hệ doanh nghiệp và khoa đào tạo nghề.
    • Timeline: Thực hiện liên tục hàng năm.

  3. Đào tạo và bồi dưỡng nâng cao năng lực giảng viên:

    • Tổ chức các khóa tập huấn về phương pháp giảng dạy theo mô-đun và kỹ năng thực hành nghề.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.
    • Timeline: Triển khai trong 3 tháng đầu năm học mới.

  4. Xây dựng hệ thống đánh giá và phản hồi hiệu quả đào tạo:

    • Áp dụng mô hình đánh giá 4 bậc của Donald Kirkpatrick để theo dõi kết quả đào tạo.
    • Thu thập ý kiến phản hồi từ học viên, doanh nghiệp và giảng viên để điều chỉnh chương trình.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng khảo thí và đảm bảo chất lượng.
    • Timeline: Đánh giá định kỳ sau mỗi khóa học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các cơ sở đào tạo nghề và trường cao đẳng nghề:

    • Lợi ích: Áp dụng mô hình xây dựng chương trình đào tạo nghề theo mô-đun, nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu thị trường.
    • Use case: Thiết kế chương trình đào tạo ngành may mặc, thời trang phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Doanh nghiệp ngành dệt may và thời trang:

    • Lợi ích: Hiểu rõ yêu cầu kỹ năng nghề, phối hợp với cơ sở đào tạo để tuyển dụng và đào tạo lại lao động.
    • Use case: Tham gia xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng và chương trình thực tập cho học viên.

  3. Nhà quản lý giáo dục và hoạch định chính sách đào tạo nghề:

    • Lợi ích: Cơ sở khoa học để xây dựng chính sách phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật, nâng cao hiệu quả đào tạo nghề.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo nghề ngắn hạn phù hợp với chiến lược phát triển nhân lực quốc gia.

  4. Giảng viên và chuyên gia đào tạo nghề:

    • Lợi ích: Nâng cao kiến thức về phương pháp phân tích nghề DACUM, thiết kế chương trình đào tạo theo mô-đun.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, xây dựng tài liệu đào tạo thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần xây dựng chương trình đào tạo sơ cấp nghề theo mô-đun?
    Chương trình theo mô-đun giúp người học dễ dàng tiếp cận, tập trung vào kỹ năng thực hành, linh hoạt về thời gian và nội dung, phù hợp với nhu cầu đa dạng của thị trường lao động và người học.

  2. Phương pháp DACUM có ưu điểm gì trong xây dựng chương trình đào tạo?
    DACUM dựa trên ý kiến của các chuyên gia lành nghề, giúp xác định chính xác các nhiệm vụ và kỹ năng cần thiết, đảm bảo chương trình sát với thực tế công việc và yêu cầu doanh nghiệp.

  3. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của chương trình đào tạo nghề?
    Có thể áp dụng mô hình đánh giá 4 bậc của Donald Kirkpatrick, bao gồm phản ứng của học viên, thu hoạch kiến thức kỹ năng, năng lực hành nghề thực tế và kết quả tổ chức/doanh nghiệp.

  4. Chương trình đào tạo sơ cấp nghề M & TKTT có thể giúp người học như thế nào?
    Người học được trang bị kiến thức và kỹ năng nghề cơ bản trong thời gian ngắn, tiết kiệm chi phí, có khả năng làm việc tại các doanh nghiệp may hoặc tự tạo việc làm kinh doanh thời trang.

  5. Làm sao để doanh nghiệp và cơ sở đào tạo phối hợp hiệu quả?
    Doanh nghiệp tham gia xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng, cung cấp thực tập và tuyển dụng học viên, trong khi cơ sở đào tạo điều chỉnh chương trình theo yêu cầu thực tế, tạo mối liên kết chặt chẽ giữa đào tạo và sử dụng lao động.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công chương trình đào tạo sơ cấp nghề “May và thiết kế thời trang” theo mô-đun, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động tại TP. Cần Thơ.
  • Áp dụng phương pháp phân tích nghề DACUM giúp xác định chính xác nhiệm vụ và kỹ năng nghề, nâng cao tính thực tiễn của chương trình.
  • Chương trình mới giúp người học tiết kiệm thời gian và chi phí, tăng khả năng tìm kiếm việc làm hoặc tự tạo việc làm sau đào tạo.
  • Đề xuất tăng cường hợp tác giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, đồng thời nâng cao năng lực giảng viên và hệ thống đánh giá hiệu quả đào tạo.
  • Tiếp theo, cần triển khai thử nghiệm chương trình, thu thập phản hồi và điều chỉnh để hoàn thiện, đồng thời mở rộng áp dụng cho các địa phương khác nhằm phát triển nguồn nhân lực ngành may mặc bền vững.

Call-to-action: Các cơ sở đào tạo nghề, doanh nghiệp và nhà quản lý giáo dục nên phối hợp triển khai và nhân rộng mô hình đào tạo sơ cấp nghề M & TKTT theo hướng thị trường để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện nay.