Thành Ngữ Và Việc Vận Dụng Trong Tiểu Thuyết "Mẫu Thượng Ngàn" Của Nguyễn Xuân Khánh

• Tác giả: Lý Dương Anh Mỹ
• Người hướng dẫn: TS. Hồ Thị Kim Ánh
• Trường học: Trường Đại Học Hải Phòng
• Chuyên ngành: Ngôn Ngữ Học
• Đề tài: Vận Dụng Thành Ngữ Trong Tiểu Thuyết "Mẫu Thượng Ngàn" Của Nguyễn Xuân Khánh
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hải Phòng

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Lí do chọn đề tài
• 1.2. Lịch sử vấn đề
• 1.2.1. Những công trình nghiên cứu về thành ngữ
• 1.2.2. Những công trình nghiên cứu về tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
• 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.4.1. Mục đích nghiên cứu
• 1.4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.5. Phương pháp nghiên cứu
• 1.6. Bố cục của luận văn
• 2. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN
• 2.1. Thành ngữ tiếng Việt
• 2.2. Phân biệt thành ngữ với tục ngữ
• 2.3. Khái quát về thể loại tiểu thuyết và tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh
• 2.3.1. Khái quát về tiểu thuyết
• 2.3.2. Tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh
• 2.4. Tiểu kết chương 1
• 3. ĐẶC ĐIỂM NGỮ PHÁP VÀ GIÁ TRỊ NGỮ NGHĨA CỦA THÀNH NGỮ TRONG TIỂU THUYẾT “MẪU THƯỢNG NGÀN” CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH
• 3.1. Đặc điểm ngữ pháp của thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh
• 3.2. Kết quả khảo sát
• 3.3. Giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh
• 3.3.1. Giá trị miêu tả
• 3.3.2. Giá trị ẩn dụ
• 3.3.3. Giá trị phong cách
• 3.4. Tiểu kết chương 2
• 4. VẬN DỤNG THÀNH NGỮ TRONG TIỂU THUYẾT “MẪU THƯỢNG NGÀN” CỦA NGUYỄN XUÂN KHÁNH VÀO VIỆC DẠY BÀI “THÀNH NGỮ” TRONG SGK NGỮ VĂN 6 (BỘ CÁNH DIỀU)
• 4.1. Cơ sở thực tiễn
• 4.2. Quy trình thực hiện
• 4.3. Mẫu phiếu khảo sát
• 4.4. Đối tượng khảo sát
• 4.5. Thời gian và kết quả khảo sát
• 4.6. Vận dụng một số thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” vào việc thiết kế bài Thành ngữ trong SGK Ngữ văn 6 (Bộ Cánh diều)
• 4.7. Tiểu kết chương 3
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Thành Ngữ trong Tiểu Thuyết Nguyễn Xuân Khánh 55

Thành ngữ không chỉ là đơn vị tương đương với từ mà còn là một phần của kho từ vựng của một ngôn ngữ. Thành ngữ hình thành cùng với sự phát triển của từ và được người Việt sử dụng như là một công cụ giao tiếp chung sẵn có, cố định như từ. Trong giao tiếp, sử dụng thành ngữ vừa làm cho lời nói có giá trị biểu đạt sâu sắc vừa thể hiện tính dân tộc, tính trang trọng và tính nhân dân cao. Thành ngữ có thể giúp việc giao tiếp bằng ngôn ngữ nói trở nên giàu hình ảnh và cảm xúc. Thành ngữ làm cho câu văn có lỹ lẽ thuyết phục trong phong cách văn chương. Thành ngữ giúp nhà văn miêu tả tính cách, tâm hồn, chức năng, vẻ đẹp, phẩm chất, nhân cách và số phận của nhân vật một cách sống động. Mỗi thành ngữ là một mô tả sống động nhất về người thực, việc thực trong đời sống xã hội Việt Nam cả xưa và nay, bằng cách sử dụng phương pháp ẩn dụ ý niệm hoặc hoán dụ ý niệm. Thành ngữ phản ánh nhiều mặt về đời sống xã hội và thế giới tự nhiên của người Việt Nam qua các thời đại đã tạo ra nó. Thành ngữ góp phần làm giàu, làm đẹp và làm phong phú ngôn ngữ tiếng Việt. Thành ngữ đã trở thành đối tượng tìm hiểu và nghiên cứu của nhiều học giả nhưng không có nghĩa là việc tìm hiểu và nghiên cứu thành ngữ đã hoàn chỉnh. Nguyễn Xuân Khánh là một hiện tượng văn học khá nổi tiếng trong những năm gần đây với bộ ba tiểu thuyết: “Hồ Quý Ly” (2000),“Mẫu thượng ngàn” (2006), “Đội gạo lên chùa” (2011).

1.1. Giá Trị Của Thành Ngữ Biểu Đạt Sâu Sắc Dân Tộc

Thành ngữ không đơn thuần là đơn vị ngôn ngữ; nó mang trong mình giá trị biểu đạt sâu sắc và đậm đà bản sắc dân tộc. Việc sử dụng thành ngữ giúp lời nói trở nên trang trọng và giàu tính nhân dân. Thành ngữ mang đến cho giao tiếp sự giàu hình ảnh và cảm xúc, tạo nên phong cách văn chương thuyết phục và độc đáo. Theo nghiên cứu, mỗi thành ngữ là một bức tranh sống động về đời sống xã hội Việt Nam, sử dụng ẩn dụ và hoán dụ để phản ánh thế giới tự nhiên và xã hội qua các thời đại.

1.2. Nguyễn Xuân Khánh Bậc Thầy Sử Dụng Thành Ngữ Trong Văn Học

Nguyễn Xuân Khánh nổi lên như một hiện tượng văn học với bộ ba tiểu thuyết nổi tiếng. Mặc dù xuất hiện từ những năm 70, tác phẩm của ông chỉ thực sự được công nhận vào đầu thế kỷ XXI. Đặc biệt, "Mẫu Thượng Ngàn" là một tiểu thuyết mang đậm yếu tố huyền ảo, kết hợp hiện thực và huyền ảo, tái hiện không gian văn hóa làng quê Việt Nam đầu thế kỷ XX. Tiểu thuyết này thể hiện các phong tục tập quán, tín ngưỡng dân gian thông qua việc thờ Mẫu. Luận văn tập trung nghiên cứu cách Nguyễn Xuân Khánh sử dụng thành ngữ để biểu đạt nội dung trong "Mẫu Thượng Ngàn".

II. Thách Thức Thiếu Nghiên Cứu Vận Dụng Thành Ngữ Cụ Thể 58

Từ trước đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu riêng về thành ngữ hoặc riêng về tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào kết hợp nghiên cứu thành ngữ trong tiểu thuyết của Nguyễn Xuân Khánh. Do đó, chúng tôi đã chọn đề tài nghiên cứu: “Thành ngữ và việc vận dụng thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh”. Mục tiêu của đề tài nhằm miêu tả đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong việc biểu đạt nội dung của tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn”. Từ kết quả nghiên cứu đạt được, luận văn sẽ vận dụng vào việc thiết kế bài Thành ngữ trong SGK Ngữ văn lớp 6, tập 1 bộ Cánh diều.

2.1. Khoảng Trống Nghiên Cứu Thành Ngữ trong Tiểu Thuyết Nguyễn Xuân Khánh

Mặc dù có nhiều nghiên cứu về thành ngữ nói chung và các tác phẩm của Nguyễn Xuân Khánh nói riêng, nhưng chưa có công trình nào tập trung vào việc phân tích và đánh giá cách nhà văn sử dụng thành ngữ trong tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn". Điều này tạo ra một khoảng trống trong nghiên cứu, và luận văn này sẽ góp phần lấp đầy khoảng trống đó. Luận văn tập trung vào đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ, cũng như ứng dụng thực tế trong giảng dạy.

2.2. Mục Tiêu Nghiên Cứu Đặc Điểm và Giá Trị Sử Dụng Thành Ngữ

Mục tiêu chính của luận văn là miêu tả đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong việc biểu đạt nội dung của tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn". Luận văn sẽ đi sâu vào phân tích cách Nguyễn Xuân Khánh sử dụng thành ngữ để xây dựng nhân vật, miêu tả bối cảnh và truyền tải thông điệp. Đồng thời, luận văn sẽ đề xuất phương pháp tích hợp kiến thức về thành ngữ vào bài giảng Ngữ văn lớp 6.

III. Cách Phân Tích Ngữ Pháp Ngữ Nghĩa Thành Ngữ 53

Thành ngữ, theo bản chất của chúng, là những cụm từ hoặc câu cố định đã được chuẩn hóa trong quá trình lịch sử phát triển. Chúng đóng vai trò như một loại công cụ, một kỹ thuật mà bất kỳ ngôn ngữ nào cũng sử dụng, nhằm khắc phục những hạn chế của các từ đơn lẻ và sự thiếu cô đọng, ẩn dụ trong ngôn ngữ nói khi diễn đạt ý tưởng, khái niệm và thái độ. Việt ngữ học từ lâu đã quan tâm đến và đã có rất nhiều công trình nghiên cứu thành ngữ tập trung vào vấn đề nguồn gốc hình thành và phát triển, đặc điểm cấu tạo, đặc điểm ngữ nghĩa, các bình diện văn hóa hay chỉ nghiên cứu một thành tố trong cấu trúc.

3.1. Đặc Điểm Ngữ Pháp Cấu Trúc và Tính Ổn Định Của Thành Ngữ

Thành ngữ là những đơn vị ngôn ngữ cố định, được hình thành qua quá trình lịch sử lâu dài. Chúng có cấu trúc ngữ pháp đặc biệt và tính ổn định cao. Việc phân tích đặc điểm ngữ pháp của thành ngữ giúp hiểu rõ hơn về cách chúng hoạt động trong câu và cách chúng tạo ra hiệu quả biểu đạt. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào cấu trúc và chức năng của thành ngữ trong tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn".

3.2. Giá Trị Ngữ Nghĩa Biểu Tượng Văn Hóa và Sắc Thái Biểu Cảm

Thành ngữ không chỉ mang ý nghĩa đen mà còn chứa đựng giá trị biểu tượng văn hóa và sắc thái biểu cảm sâu sắc. Chúng thường được sử dụng để diễn đạt ý tưởng, khái niệm và thái độ một cách cô đọng và ẩn dụ. Việc phân tích giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong "Mẫu Thượng Ngàn" giúp khám phá những tầng ý nghĩa sâu xa mà nhà văn muốn truyền tải, cũng như hiểu rõ hơn về văn hóa và tư duy của người Việt.

IV. Ứng Dụng Thành Ngữ trong Dạy Học Ngữ Văn 6 58

Mục tiêu của đề tài nhằm miêu tả đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong việc biểu đạt nội dung của tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn”. Từ kết quả nghiên cứu đạt được, luận văn sẽ vận dụng vào việc thiết kế bài Thành ngữ trong SGK Ngữ văn lớp 6, tập 1 bộ Cánh diều. Thành ngữ có tính dân tộc, vốn là sản phẩm của dân gian, thành ngữ còn thu hút sự chú ý của các tác giả nghiên cứu văn học dân gian.

4.1. Thiết Kế Bài Giảng Tích Hợp Thành Ngữ trong Mẫu Thượng Ngàn

Luận văn không chỉ dừng lại ở việc phân tích lý thuyết mà còn hướng đến ứng dụng thực tế trong giảng dạy. Nghiên cứu này sẽ đề xuất phương pháp tích hợp kiến thức về thành ngữ trong tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn" vào bài giảng Ngữ văn lớp 6. Việc này giúp học sinh tiếp cận văn học một cách sinh động và gần gũi hơn, đồng thời nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ của các em.

4.2. Nâng Cao Nhận Thức Về Văn Hóa và Ngôn Ngữ Dân Tộc

Việc sử dụng thành ngữ trong giảng dạy Ngữ văn không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về tác phẩm văn học mà còn nâng cao nhận thức của các em về văn hóa và ngôn ngữ dân tộc. Thông qua việc tìm hiểu thành ngữ, học sinh sẽ khám phá những giá trị văn hóa truyền thống và cách người Việt Nam sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng và cảm xúc.

V. Phương Pháp Phân Tích và Miêu Tả Thành Ngữ 51

Xuất phát từ đối tượng và mục đích nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp và thủ pháp nghiên cứu sau đây: - Phương pháp phân tích: dùng để phân tích kết cấu ngữ pháp của thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh. - Phương pháp miêu tả: dùng để miêu tả giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh.

5.1. Phân Tích Cấu Trúc Ngữ Pháp và Quan Hệ Từ Trong Thành Ngữ

Phương pháp phân tích được sử dụng để mổ xẻ cấu trúc ngữ pháp của thành ngữ trong tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn". Nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa các từ trong thành ngữ, cách chúng kết hợp với nhau để tạo thành một đơn vị ý nghĩa hoàn chỉnh. Phân tích cấu trúc giúp hiểu rõ hơn về cách thành ngữ hoạt động và tạo ra hiệu quả biểu đạt.

5.2. Miêu Tả Giá Trị Ngữ Nghĩa Biểu Cảm và Văn Hóa của Thành Ngữ

Phương pháp miêu tả được sử dụng để khai thác giá trị ngữ nghĩa, biểu cảm và văn hóa của thành ngữ trong tiểu thuyết. Nghiên cứu đi sâu vào ý nghĩa của thành ngữ, cách chúng truyền tải cảm xúc và thông điệp, cũng như cách chúng phản ánh văn hóa và tư duy của người Việt Nam. Miêu tả giá trị giúp hiểu rõ hơn về vai trò và tầm quan trọng của thành ngữ trong văn học.

5.3. Thống Kê và Phân Loại Khảo Sát Tần Suất Xuất Hiện Thành Ngữ

Thống kê và phân loại là những thủ pháp quan trọng để khảo sát tần suất xuất hiện và phân loại các thành ngữ trong tiểu thuyết. Điều này giúp xác định những thành ngữ được sử dụng phổ biến nhất và cách chúng được phân loại theo chủ đề hoặc chức năng ngữ pháp. Thống kê và phân loại cung cấp dữ liệu định lượng và định tính để hỗ trợ cho các phân tích sâu hơn.

Tổng quan nghiên cứu

Thành ngữ là một phần quan trọng trong kho từ vựng tiếng Việt, đóng vai trò như một công cụ giao tiếp giàu hình ảnh và cảm xúc, đồng thời thể hiện tính dân tộc và phong cách văn chương đặc trưng. Trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh, thành ngữ không chỉ góp phần làm phong phú ngôn ngữ mà còn giúp nhà văn miêu tả sâu sắc tính cách, tâm hồn và số phận nhân vật. Luận văn tập trung nghiên cứu 116 thành ngữ xuất hiện trong tác phẩm, phân tích đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa của chúng nhằm làm rõ vai trò biểu đạt nội dung tiểu thuyết. Nghiên cứu được thực hiện trên cơ sở tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” xuất bản năm 2006, với phạm vi tập trung vào thành ngữ trong tác phẩm và vận dụng kết quả vào thiết kế bài dạy thành ngữ trong SGK Ngữ văn lớp 6 (bộ Cánh diều). Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc làm sáng tỏ giá trị nghệ thuật của thành ngữ trong văn học hiện đại, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy ngôn ngữ và văn học trong nhà trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba quan điểm lý thuyết về thành ngữ của các tác giả Nguyễn Thiện Giáp, Mai Ngọc Chừ và Đỗ Hữu Châu, làm rõ đặc điểm cấu tạo, ngữ nghĩa và chức năng của thành ngữ trong tiếng Việt. Thành ngữ được hiểu là cụm từ cố định, có tính hoàn chỉnh về cấu trúc và ý nghĩa, mang tính biểu cảm và hình tượng cao. Các thành ngữ được phân loại theo cơ chế cấu tạo thành hai loại chính: thành ngữ hợp kết và thành ngữ hòa kết. Ngoài ra, luận văn phân biệt rõ thành ngữ với tục ngữ, từ ghép và cụm từ tự do dựa trên các tiêu chí về ý nghĩa, cấu trúc ngữ pháp và chức năng giao tiếp. Về thể loại văn học, tiểu thuyết được xem là tác phẩm tự sự cỡ lớn, có khả năng tái hiện đa chiều cuộc sống và tâm thức con người. Tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” được phân tích dưới góc độ ngôn ngữ học, tập trung vào vai trò của thành ngữ trong việc biểu đạt nội dung và giá trị văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng dân gian.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp phân tích để khảo sát kết cấu ngữ pháp của thành ngữ trong tiểu thuyết, phương pháp miêu tả nhằm làm rõ giá trị ngữ nghĩa và chức năng biểu đạt của thành ngữ. Thủ pháp thống kê và phân loại được áp dụng để khảo sát tần số xuất hiện và phân loại các thành ngữ trong tác phẩm. Nguồn dữ liệu chính là toàn bộ tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh (2006), với cỡ mẫu gồm 116 thành ngữ được thống kê và phân tích chi tiết. Ngoài ra, khảo sát thực tiễn được tiến hành với 240 học sinh các cấp để đánh giá hiệu quả vận dụng thành ngữ vào bài dạy trong SGK Ngữ văn lớp 6 (bộ Cánh diều). Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ năm 2023 đến 2024, tại thành phố Hải Phòng, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn giáo dục hiện nay.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân loại thành ngữ theo kết cấu: Trong tổng số 116 thành ngữ được thống kê, có 90 thành ngữ (chiếm 77,5%) có kết cấu cụm từ và 26 thành ngữ (22,5%) có kết cấu câu. Thành ngữ có kết cấu cụm từ chủ yếu là các cụm từ đẳng lập hoặc chính-phụ, trong khi thành ngữ có kết cấu câu thường là câu đơn hoặc câu ghép mang ý nghĩa biểu tượng.

2. Đặc điểm ngữ pháp của thành ngữ: Thành ngữ có kết cấu cụm từ thường có mô hình đẳng lập như “buôn thần bán thánh”, “ba hồn chín vía”, hoặc mô hình láy ghép như “hú hồn hú vía”, “nửa nạc nửa mỡ”. Thành ngữ chính-phụ như “lạy như tế sao”, “trắng như cục bột” thể hiện sự liên kết chặt chẽ giữa thành tố chính và thành tố phụ bổ nghĩa. Thành ngữ câu như “thần hồn nát thần tính”, “lá lành đùm lá rách” có cấu trúc câu hoàn chỉnh, biểu đạt ý nghĩa sâu sắc.

3. Giá trị ngữ nghĩa của thành ngữ: Thành ngữ trong tiểu thuyết mang giá trị miêu tả, ẩn dụ và phong cách. Ví dụ, thành ngữ “nước chảy chỗ trũng” biểu thị sự phân cấp giàu nghèo trong xã hội; “đất có Thổ Công, sông có Hà Bá” nhấn mạnh sự tôn trọng luật lệ và tín ngưỡng dân gian. Các thành ngữ góp phần làm sống động bức tranh văn hóa, tâm linh và xã hội trong tác phẩm.

4. Tần suất và vai trò trong văn bản: Thành ngữ xuất hiện với tần suất cao, góp phần tạo nên phong cách ngôn ngữ đặc trưng của Nguyễn Xuân Khánh. So sánh với các nghiên cứu trước, việc tập trung phân tích thành ngữ trong một tác phẩm cụ thể là bước tiến mới, giúp làm rõ chức năng biểu đạt và giá trị nghệ thuật của thành ngữ trong văn học hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân thành ngữ chiếm ưu thế trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” là do tính cố định, giàu hình ảnh và biểu cảm của chúng, phù hợp với bút pháp huyền ảo và không gian văn hóa đặc trưng của tác phẩm. So với các nghiên cứu trước đây chỉ tập trung vào thành ngữ hoặc tiểu thuyết riêng lẻ, luận văn này kết hợp phân tích ngôn ngữ và văn học, mở rộng hiểu biết về vai trò của thành ngữ trong việc truyền tải tư tưởng, cảm xúc và bản sắc văn hóa. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ thành ngữ theo kết cấu và bảng phân loại theo chức năng ngữ pháp, giúp minh họa rõ nét đặc điểm ngữ pháp và giá trị ngữ nghĩa. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về ngôn ngữ và văn hóa dân tộc, đồng thời hỗ trợ việc giảng dạy ngôn ngữ và văn học hiệu quả hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường sử dụng thành ngữ trong giảng dạy ngôn ngữ và văn học: Giáo viên cần tích hợp thành ngữ vào bài giảng nhằm nâng cao khả năng biểu đạt và hiểu biết văn hóa của học sinh, đặc biệt trong chương trình Ngữ văn lớp 6 bộ Cánh diều. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học 2024-2025.

2. Phát triển tài liệu giảng dạy có minh họa thành ngữ từ văn học đương đại: Soạn thảo tài liệu tham khảo, bài tập và ví dụ minh họa thành ngữ lấy từ tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” để giúp học sinh tiếp cận sinh động và thực tiễn. Chủ thể thực hiện: Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học ngôn ngữ.

3. Tổ chức các khóa tập huấn cho giáo viên về phương pháp dạy thành ngữ: Đào tạo kỹ năng phân tích, vận dụng thành ngữ trong giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng bài học và sự hứng thú của học sinh. Thời gian: trong vòng 6 tháng đầu năm 2025.

4. Khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về thành ngữ trong văn học hiện đại: Các nhà nghiên cứu và sinh viên nên mở rộng khảo sát thành ngữ trong các tác phẩm văn học khác để làm phong phú thêm kho tàng ngôn ngữ và văn hóa. Chủ thể thực hiện: các viện nghiên cứu, trường đại học chuyên ngành ngôn ngữ và văn học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Ngữ văn các cấp: Nắm bắt kiến thức về thành ngữ và cách vận dụng trong giảng dạy giúp nâng cao hiệu quả truyền đạt, đặc biệt khi dạy bài Thành ngữ trong SGK lớp 6.

2. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Ngôn ngữ học và Văn học: Tài liệu tham khảo quý giá cho các đề tài nghiên cứu về ngôn ngữ, văn học dân gian và văn học hiện đại, cung cấp phương pháp phân tích ngôn ngữ trong văn bản.

3. Nhà biên soạn sách giáo khoa và tài liệu giảng dạy: Cơ sở để thiết kế bài học, bài tập và minh họa thành ngữ phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông hiện hành.

4. Nhà nghiên cứu văn hóa và ngôn ngữ dân gian: Giúp hiểu sâu sắc hơn về vai trò của thành ngữ trong việc phản ánh văn hóa, tín ngưỡng và đời sống xã hội qua tác phẩm văn học đương đại.

Câu hỏi thường gặp

1. Thành ngữ khác gì so với tục ngữ?
   Thành ngữ là cụm từ cố định, mang tính biểu cảm và hình tượng, không phải câu hoàn chỉnh, dùng để gọi tên sự vật, hiện tượng. Tục ngữ là câu hoàn chỉnh, mang tính thông báo, đúc kết kinh nghiệm, quy luật cuộc sống. Ví dụ, “câm như hến” là thành ngữ, còn “ở hiền gặp lành” là tục ngữ.

2. Tại sao thành ngữ có vai trò quan trọng trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn”?
   Thành ngữ giúp nhà văn thể hiện sâu sắc tính cách, tâm trạng nhân vật và phản ánh văn hóa, tín ngưỡng dân gian đặc trưng của vùng núi phía Bắc Việt Nam, tạo nên phong cách ngôn ngữ độc đáo và giàu sức biểu đạt.

3. Phương pháp nào được sử dụng để phân tích thành ngữ trong luận văn?
   Luận văn sử dụng phương pháp phân tích kết cấu ngữ pháp, phương pháp miêu tả giá trị ngữ nghĩa và thủ pháp thống kê, phân loại để khảo sát tần suất và đặc điểm của thành ngữ trong tiểu thuyết.

4. Làm thế nào để vận dụng thành ngữ trong giảng dạy Ngữ văn lớp 6?
   Giáo viên có thể sử dụng các thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn” làm ví dụ minh họa, thiết kế bài tập vận dụng và khuyến khích học sinh tìm hiểu ý nghĩa, cách dùng thành ngữ trong giao tiếp và văn học.

5. Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu này cho các tác phẩm văn học khác không?
   Có thể. Phương pháp và kết quả nghiên cứu về thành ngữ trong tiểu thuyết này có thể mở rộng áp dụng để phân tích thành ngữ trong các tác phẩm văn học khác, góp phần làm sáng tỏ vai trò của thành ngữ trong văn học Việt Nam hiện đại.

Kết luận

• Luận văn đã thống kê và phân tích 116 thành ngữ trong tiểu thuyết “Mẫu thượng ngàn”, trong đó 77,5% là thành ngữ có kết cấu cụm từ và 22,5% là thành ngữ có kết cấu câu.
• Thành ngữ trong tác phẩm mang giá trị ngữ pháp đa dạng và giá trị ngữ nghĩa phong phú, góp phần biểu đạt nội dung, cảm xúc và bản sắc văn hóa.
• Nghiên cứu mở ra hướng tiếp cận mới về vai trò của thành ngữ trong văn học hiện đại, đồng thời có ứng dụng thực tiễn trong giảng dạy Ngữ văn phổ thông.
• Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thành ngữ trong giáo dục và khuyến khích nghiên cứu tiếp tục về thành ngữ trong văn học.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu giảng dạy và mở rộng nghiên cứu thành ngữ trong các tác phẩm văn học khác.

Hãy tiếp cận và vận dụng những kết quả nghiên cứu này để nâng cao chất lượng giảng dạy và nghiên cứu ngôn ngữ, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc qua ngôn ngữ.