Luận Án Tiến Sĩ: Ứng Dụng Âm Sinh Học Điều Tra Vượn Đen Má Vàng Nomascus Gabriellae Ở Vườn Quốc Gia Cát Tiên

• Tác giả: Trần Mạnh Long
• Người hướng dẫn: PGS. Vũ Tiến Thịnh
• Trường học: Trường Đại học Lâm nghiệp
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên rừng
• Đề tài: Ứng dụng âm sinh học trong điều tra giám sát loài Vượn đen má vàng (Nomascus gabriellae) tại Vườn quốc gia Cát Tiên
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI
• 2. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• 2.1. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
• 2.2. Mục tiêu chung
• 2.3. Mục tiêu cụ thể
• 2.4. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
• 2.5. Phạm vị nghiên cứu của đề tài
• 3. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI, TÀI NGUYÊN RỪNG KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 3.1. Một số đặc điểm về các loài Vượn ở Việt Nam
• 3.2. Phân loại học họ Vượn
• 3.3. Một số đặc điểm của giống Nomascus
• 3.4. Một số phương pháp điều tra, giám sát Vượn và động vật hoang dã
• 3.4.1. Các phương pháp điều tra và xử lý số liệu điều tra Vượn truyền thống
• 3.4.2. Phương pháp khoảng cách trong điều tra, giám sát động vật hoang dã
• 3.4.3. Phương pháp sử dụng các thiết bị ghi âm tự động. Nghiên cứu về âm thanh của các loài Vượn ở Việt Nam
• 3.5. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội và tài nguyên rừng khu vực nghiên cứu
• 3.5.1. Điều kiện tự nhiên
• 3.5.2. Diện tích tự nhiên phân khu Nam Cát Tiên
• 3.5.3. Vị trí địa lý khu vực nghiên cứu
• 3.5.4. Thổ nhưỡng
• 3.5.5. Đặc điểm khí hậu
• 3.5.6. Tài nguyên rừng. Hiện trạng rừng
• 3.5.7. Thành phần thực vật rừng
• 3.5.8. Thảm thực vật rừng
• 3.5.9. Tài nguyên động vật
• 3.5.10. Điều kiện dân sinh, kinh tế - xã hội
• 3.5.10.1. Tình hình dân sinh
• 3.5.10.2. Thu nhập và đời sống
• 3.5.10.3. Vùng đệm VQG Cát Tiên
• 4. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. Nội dung nghiên cứu
• 4.2. Nghiên cứu, ứng dụng phương pháp khoảng cách trong điều tra loài Vượn đen má vàng. Ứng dụng các thiết bị ghi âm tự động trong điều tra, giám sát loài Vượn đen má vàng
• 4.3. So sánh kích thước quần thể Vượn đen má vàng ở khu vực nghiên cứu với các Khu bảo tồn và VQG khác. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn loài Vượn đen má vàng tại VQG Cát Tiên
• 4.4. Phương pháp nghiên cứu
• 4.5. Phương pháp điều tra Vượn đen má vàng ngoài thực địa
• 4.6. Phương pháp xử lý số liệu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 5.1. Kết quả nghiên cứu bằng phương pháp truyền thống và sử dụng phương pháp khoảng cách trong phân tích số liệu điều tra loài Vượn đen má vàng
• 5.2. Vị trí và phân bố của các đàn Vượn đen má vàng được phát hiện trong khu vực điều tra bằng phương pháp truyền thống
• 5.3. Ước lượng xác suất hót của Vượn trong ngày và hệ số hiệu chỉnh
• 5.4. Ước lượng mật độ và số đàn Vượn đen má vàng sử dụng phương pháp truyền thống. Ước lượng mật độ và số đàn Vượn bằng phương pháp khoảng cách và so sánh với phương pháp truyền thống
• 5.5. Kết quả điều tra bằng các máy ghi âm tự động. Đặc điểm tiếng hót của Vượn đen má vàng
• 5.5.1. Tần suất hót theo thời gian trong ngày
• 5.5.2. Độ dài thời gian hót trong ngày
• 5.5.3. Ảnh hưởng của các yếu tố thời tiết trong quá trình điều tra tới tuần suất hót của Vượn
• 5.5.4. Các vị trí có ghi nhận tiếng hót của Vượn đen má vàng
• 5.5.5. Ưu nhược điểm của phương pháp sử dụng máy ghi âm so với điều tra bằng con người
• 5.6. So sánh kích thước quần thể Vượn tại khu vực nghiên cứu với các khu vực khác
• 5.7. Đề xuất các giải pháp bảo tồn loài Vượn đen má vàng tại Vườn quốc gia Cát Tiên
• 5.7.1. Cơ cấu tổ chức bộ máy và hạn chế trong công tác bảo tồn tại Vườn quốc gia Cát Tiên
• 5.7.2. Các mối đe dọa tới loài Vượn đen má vàng tại VQG Cát Tiên
• 5.7.3. Đề xuất các giải pháp bảo tồn loài Vượn đen má vàng
• 5.7.4. Đề xuất kế hoạch giám sát Vượn đen má vàng tại VQG Cát Tiên
• 6. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Ứng Dụng Âm Sinh Học

Ứng dụng âm sinh học là một phương pháp tiên tiến trong nghiên cứu và giám sát động vật hoang dã, đặc biệt là các loài phát ra âm thanh đặc trưng như Vượn đen má vàng (Nomascus gabriellae). Phương pháp này sử dụng các thiết bị ghi âm tự động để thu thập dữ liệu âm thanh, sau đó phân tích để xác định vị trí, số lượng và đặc điểm sinh học của loài. Kỹ thuật âm sinh học không chỉ giúp giảm thiểu chi phí và nhân lực mà còn tăng độ chính xác trong việc giám sát các loài động vật quý hiếm. Nghiên cứu này đã chứng minh hiệu quả của phương pháp trong việc xác định cấu trúc đàn và phân bố của Vượn đen má vàng tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên.

1.1. Phân Tích Âm Thanh

Phân tích âm thanh là bước quan trọng trong ứng dụng âm sinh học. Nghiên cứu đã sử dụng các thiết bị ghi âm tự động để thu thập tiếng hót của Vượn đen má vàng, sau đó phân tích phổ âm thanh để xác định đặc điểm của từng cá thể và đàn. Kết quả cho thấy, phổ âm thanh của loài này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về giống Nomascus. Phương pháp này cũng giúp xác định cấu trúc đàn, bao gồm số lượng cá thể và mối quan hệ giữa chúng.

1.2. Giám Sát Động Vật Hoang Dã

Giám sát động vật hoang dã bằng âm sinh học đã mở ra hướng đi mới trong bảo tồn. Nghiên cứu đã xác định được 44 đàn Vượn đen má vàng tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên, cung cấp dữ liệu quan trọng cho công tác bảo tồn. Phương pháp này cũng giúp đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố thời tiết đến tần suất hót của loài, từ đó đề xuất thời gian điều tra phù hợp.

II. Điều Tra Giám Sát

Điều tra giám sát là một phần không thể thiếu trong nghiên cứu và bảo tồn động vật hoang dã. Nghiên cứu này đã áp dụng cả phương pháp truyền thống và phương pháp khoảng cách để ước lượng mật độ và số lượng đàn Vượn đen má vàng. Kết quả cho thấy, phương pháp khoảng cách mang lại độ chính xác cao hơn do tính đến xác suất phát hiện giảm dần theo khoảng cách. Điều này giúp khắc phục hạn chế của phương pháp truyền thống, vốn thường đánh giá thấp kích thước quần thể.

2.1. Phương Pháp Khoảng Cách

Phương pháp khoảng cách được sử dụng để ước lượng mật độ và số lượng đàn Vượn đen má vàng. Nghiên cứu đã xác định xác suất phát hiện tiếng hót giảm dần theo khoảng cách, từ đó điều chỉnh kết quả ước lượng. Phương pháp này cho thấy kích thước quần thể lớn hơn so với phương pháp truyền thống, phản ánh chính xác hơn thực tế.

2.2. So Sánh Kết Quả

Nghiên cứu đã so sánh kết quả giữa phương pháp truyền thống và phương pháp khoảng cách. Kết quả cho thấy, phương pháp khoảng cách ước lượng được 325 đàn, trong khi phương pháp truyền thống chỉ ước lượng được 195 đàn. Sự chênh lệch này cho thấy ưu điểm của phương pháp khoảng cách trong việc giám sát các loài động vật hoang dã.

III. Bảo Tồn Động Vật

Bảo tồn động vật là mục tiêu chính của nghiên cứu này. Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp bảo tồn Vượn đen má vàng tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên, bao gồm việc tăng cường giám sát, bảo vệ sinh cảnh ưa thích của loài và nâng cao nhận thức cộng đồng. Kết quả nghiên cứu cũng cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng cho việc xây dựng kế hoạch bảo tồn hiệu quả.

3.1. Giải Pháp Bảo Tồn

Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp bảo tồn Vượn đen má vàng, bao gồm việc tăng cường giám sát bằng kỹ thuật âm sinh học, bảo vệ sinh cảnh rừng lá rộng thường xanh và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các giải pháp này nhằm đảm bảo sự tồn tại và phát triển của loài trong tương lai.

3.2. Kế Hoạch Giám Sát

Nghiên cứu đã đề xuất kế hoạch giám sát định kỳ Vượn đen má vàng tại Vườn Quốc Gia Cát Tiên. Kế hoạch này bao gồm việc sử dụng các thiết bị ghi âm tự động và phân tích âm thanh để theo dõi tình trạng quần thể, từ đó điều chỉnh các biện pháp bảo tồn kịp thời.