Tỷ Giá Hối Đoái Thực và Cán Cân Thương Mại Của Việt Nam

Tỷ giá hối đoái thực, điều chỉnh theo chênh lệch lạm phát, là một chỉ báo quan trọng về sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Nó phản ánh tương quan sức mua giữa đồng Việt Nam (VND) và các đồng tiền khác, đặc biệt là USD, EUR, JPY và CNY. Khi tỷ giá hối đoái thực biến động, nó ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu, tác động đến cán cân thương mại. Theo Phạm Hồng Phúc, việc đánh giá mức độ phù hợp đối với nền kinh tế của mức tỷ giá hiện nay cần phải có một cơ sở khoa học để so sánh nó. Theo đó, NHNN nên xác định mức tỷ giá mục tiêu cho nền kinh tế.

Cán cân thương mại là sự chênh lệch giữa giá trị hàng hóa xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia. Thặng dư thương mại xảy ra khi giá trị xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu, và ngược lại là thâm hụt thương mại. Tỷ giá hối đoái thực có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh cán cân thương mại, nhưng không phải là yếu tố duy nhất. Các yếu tố khác như năng suất lao động, chi phí sản xuất, và chính sách thương mại cũng đóng vai trò quan trọng. Ảnh hưởng tỷ giá lên cán cân thương mại là một vấn đề phức tạp.

Rủi ro tỷ giá là một vấn đề nghiêm trọng đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, đặc biệt là khi sự biến động tỷ giá khó dự đoán. Các doanh nghiệp cần có các biện pháp phòng ngừa rủi ro, chẳng hạn như sử dụng các công cụ phái sinh tiền tệ. Ngoài ra, chính sách điều hành tỷ giá của Ngân hàng Nhà nước cần minh bạch và dễ dự đoán để giúp các doanh nghiệp lập kế hoạch kinh doanh hiệu quả hơn. Có ý kiến ngược lại, đó là chính sách tỷ giá cần phải ổn định (tức tỷ giá sẽ cố định hơn) để ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định giá cả và kiềm chế lạm phát.

Tỷ giá hối đoái cũng có thể ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư gián tiếp nước ngoài (FII). Một đồng Việt Nam (VND) yếu hơn có thể làm cho Việt Nam trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư nước ngoài, nhưng nó cũng có thể làm tăng chi phí nhập khẩu nguyên vật liệu và máy móc. Việc công bố một cơ sở khoa học để xác định tỷ giá hiện tại có đảm bảo khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam hay không là việc làm rất cần thiết.

Tỷ giá thực song phương (RER) được tính bằng cách điều chỉnh tỷ giá danh nghĩa theo chênh lệch lạm phát giữa hai quốc gia. Tỷ giá thực đa phương (REER) là một chỉ số tổng hợp, phản ánh sức cạnh tranh của một quốc gia so với nhiều đối tác thương mại khác. Theo Phạm Hồng Phúc, tác giả trình bày một trong những phương pháp kể trên để xác định tỷ giá mục tiêu, đó là mô hình tỷ giá thực đa phương (hay còn gọi là tỷ giá thực hiệu lực).

Các mô hình kinh tế lượng, chẳng hạn như phân tích hồi quy, có thể được sử dụng để ước lượng tác động của tỷ giá hối đoái thực đến xuất khẩu, nhập khẩu và cán cân thương mại. Các dữ liệu chuỗi thời gian về tỷ giá, lạm phát, GDP và các biến số khác được sử dụng để xây dựng và kiểm định các mô hình này. Ngoài ra, tác giả cũng tiến hành kiểm định mối quan hệ giữa tỷ giá và xuất nhập khẩu của Việt Nam, qua đó đánh giá mức độ tác động của tỷ giá đối với hoạt động xuất nhập khẩu.

Việc phá giá đồng Việt Nam (VND) có thể có tác động tích cực đến xuất khẩu trong ngắn hạn, nhưng nó cũng có thể làm tăng lạm phát và giảm sức mua của người tiêu dùng. Trong dài hạn, tác động của tỷ giá đến xuất nhập khẩu phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác, bao gồm sức cạnh tranh của các ngành công nghiệp trong nước và chính sách thương mại của chính phủ. Do đó việc cập nhật tỷ giá thực và đánh giá lại những tác động của nó đối với nền kinh tế nói chung và đối với hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và có chính sách tỷ giá phù hợp với từng thời kỳ là cần thiết.

Tỷ giá hối đoái có thể có tác động khác nhau đến các ngành xuất khẩu khác nhau. Ví dụ, các ngành xuất khẩu sử dụng nhiều nguyên vật liệu nhập khẩu có thể bị ảnh hưởng tiêu cực bởi việc phá giá đồng Việt Nam (VND). Việc phân tích tác động của tỷ giá đến từng ngành cụ thể là rất quan trọng để đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp. Mục tiêu của đề tài là đóng góp thêm một góc nhìn, một quan điểm đối với biến động tỷ giá và chính sách điều hành tỷ giá hiện tại của ngân hàng nhà nước Việt Nam, tác giả tiến hành tính tỷ giá thực và đánh giá tác động của nó lên hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam.

Việc duy trì một cơ chế tỷ giá linh hoạt có thể giúp Việt Nam ứng phó tốt hơn với các cú sốc bên ngoài. Tuy nhiên, cần phải có các biện pháp kiểm soát lạm phát để tránh những tác động tiêu cực của việc phá giá đồng Việt Nam (VND). Tiếp theo, thông qua tỷ giá thực, tác giả cũng đưa ra các nhận định về chính sách tỷ giá, những tác động của chính sách tỷ giá đối với khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam, đưa ra những dự báo về tỷ giá và một số gợi ý cho chính sách điều hành tỷ giá tại Việt Nam nhằm bảo đảm hàng hóa Việt Nam có ngang giá sức mua so với các đối tác thương mại chủ yếu.

Tính minh bạch trong điều hành tỷ giá là rất quan trọng để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp. Ngân hàng Nhà nước nên công bố thông tin rõ ràng về mục tiêu chính sách tỷ giá và các biện pháp can thiệp vào thị trường ngoại hối. Bên cạnh đó, tác giả cũng đề xuất một vài biện pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản tỷ giá phù hợp với trường hợp Việt Nam, từ đó tạo ra môi trường thuận lợi giúp tỷ giá có thể hoàn thành tốt vai trò của mình đối với nền kinh tế, trong đó có vai trò là công cụ hỗ trợ duy trì khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trong mậu dịch quốc tế.

Hội nhập kinh tế quốc tế, bao gồm việc tham gia vào các FTA, có thể có tác động đáng kể đến tỷ giá hối đoái và cán cân thương mại. Cần phải có các nghiên cứu sâu hơn về tác động của các FTA đến tỷ giá và thương mại của Việt Nam. Tuy nhiên, do tỷ giá thực có sự biến động mạnh trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi nên vào từng thời điểm khác nhau có thể sẽ có cách nhận định về chính sách tỷ giá rất khác nhau.

Tính bền vững trong chính sách tỷ giá là rất quan trọng để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô trong dài hạn. Cần phải có các biện pháp để giảm thiểu rủi ro tỷ giá và đảm bảo rằng chính sách tỷ giá phù hợp với các mục tiêu phát triển kinh tế của Việt Nam. Do đó việc cập nhật tỷ giá thực và đánh giá lại những tác động của nó đối với nền kinh tế nói chung và đối với hoạt động xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và có chính sách tỷ giá phù hợp với từng thời kỳ là cần thiết.