I. Tổng Quan Về Trách Nhiệm Quản Lý Ngân Hàng TMCP
Hoạt động ngân hàng, với vai trò là kênh dẫn vốn, mang lại giá trị cho nền kinh tế. Tuy nhiên, nó luôn tiềm ẩn rủi ro, đe dọa sự phát triển của hệ thống ngân hàng. Gần đây, nhiều sai phạm tại các NHTMCP không chỉ giới hạn trong các giao dịch cấp tín dụng mà còn bao gồm các lỗ hổng về sở hữu, đầu tư chéo bất hợp pháp vào các doanh nghiệp sân sau, và lợi ích nhóm. Các vi phạm về trách nhiệm của người quản lý, người điều hành tổ chức tín dụng, nguy cơ lạm quyền, cố ý làm trái quy định để chiếm đoạt, gây thất thoát tài sản của ngân hàng cũng xảy ra. Các vi phạm về quản lý, điều hành NHTMCP xảy ra thường xuyên và có quy mô lớn, đã được xử lý. Các đối tượng vi phạm đều giữ các chức vụ quan trọng, là người đang quản lý, người điều hành của ngân hàng như Chủ tịch Hội đồng quản trị, thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, Phó Tổng giám đốc, Kế toán trưởng, Giám đốc chi nhánh đã có hành vi vi phạm các quy định về quản lý, điều hành doanh nghiệp, vi phạm các quy định của pháp luật các tổ chức tín dụng đặt ra những thách thức cho các nhà làm luật trong việc tìm kiếm giải pháp ngăn chặn hiệu quả.
1.1. Khái niệm và vai trò của người quản lý ngân hàng
Luận văn đi sâu vào phân tích các vấn đề lý luận về trách nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTMCP. Giải thích một số thuật ngữ, khái niệm chưa thống nhất về người quản lý, người điều hành NHTM. Nêu ra một số nguyên tắc quản trị, điều hành NHTMCP. Làm rõ khái niệm và đặc điểm chuyên biệt về người quản lý, người điều hành của NHTM. Tìm hiểu về vai trò và trách nhiệm của người quản lý, người điều hành của NHTMCP.
1.2. Nghĩa vụ của người quản lý ngân hàng thương mại cổ phần
Vấn đề quản lý, điều hành ngân hàng hiện nay đang được điều chỉnh bằng Luật các tổ chức tín dụng năm 2010 sửa đổi bổ sung năm 2017; Luật Doanh nghiệp năm 2020; Nghị định số 59/2009/NĐ-CP ngày 16/7/2009 về tổ chức và hoạt động của Ngân hàng thương mại; Thông tư số 06/2010/TT-NHNN ngày 26/02/2010 hướng dẫn về tổ chức, quản trị, điều hành… Trong đó, Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, khi tiến hành sửa đổi bổ sung vào năm 2017 đã khắc phục được một số quy định tồn tại trong hoạt động quản lý, điều hành của các ngân hàng.
II. Thách Thức Pháp Lý Về Trách Nhiệm Quản Lý Ngân Hàng
Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về người quản lý, người điều hành ngân hàng thương mại hiện nay chưa tương đồng, chưa tuân thủ các nguyên tắc chung về quản trị (các nguyên tắc quản trị ngân hàng lành mạnh của Uỷ ban Basel; các nguyên tắc của OECD) và còn nhiều bất cập, ví dụ như: quy định về thành viên Hội đồng quản trị độc lập, điều kiện tiêu chuẩn của Tổng giám đốc, minh bạch tài sản của Chủ tịch Hội đồng quản trị, làm hạn chế hiệu quả quản trị, điều hành ngân hàng thương mại. Nhìn từ thực tiễn cho thấy một trong những nguyên nhân sai phạm, sâu xa hơn là nguyên nhân dẫn đến đổ vỡ, trong đó có sự “ngã ngựa” những ngân hàng lớn, xuất phát từ sai phạm của người quản lý, người điều hành của ngân hàng. Trách nhiệm của người quản lý, người điều hành tổ chức tín dụng chưa được ghi nhận và đánh giá một cách đầy đủ trong các văn bản pháp luật hiện hành, cụ thể là Luật Các tổ chức tín dụng, đồng thời chưa được cụ thể hóa trong Điều lệ hoạt động của các Ngân hàng thương mại để được thực thi nghiêm túc từ đó, tạo điều kiện để người quản lý, người điều hành Ngân hàng vi phạm, lạm quyền gây ra những thiệt hại vô cùng nghiêm trọng như được nhận diện.
2.1. Bất cập trong quy định về tiêu chuẩn người quản lý ngân hàng
Luật các tổ chức tín dụng năm 2010, khi tiến hành sửa đổi bổ sung vào năm 2017 đã khắc phục được một số quy định tồn tại trong hoạt động quản lý, điều hành của các ngân hàng. Tuy nhiên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh về người quản lý, người điều hành ngân hàng thương mại hiện nay chưa tương đồng, chưa tuân thủ các nguyên tắc chung về quản trị (các nguyên tắc quản trị ngân hàng lành mạnh của Uỷ ban Basel; các nguyên tắc của OECD) và còn nhiều bất cập, ví dụ như: quy định về thành viên Hội đồng quản trị độc lập, điều kiện tiêu chuẩn của Tổng giám đốc, minh bạch tài sản của Chủ tịch Hội đồng quản trị, làm hạn chế hiệu quả quản trị, điều hành ngân hàng thương mại.
2.2. Thiếu sót trong chế tài kiểm soát trách nhiệm giải trình
Nhìn từ thực tiễn cho thấy một trong những nguyên nhân sai phạm, sâu xa hơn là nguyên nhân dẫn đến đổ vỡ, trong đó có sự “ngã ngựa” những ngân hàng lớn, xuất phát từ sai phạm của người quản lý, người điều hành của ngân hàng. Trách nhiệm của người quản lý, người điều hành tổ chức tín dụng chưa được ghi nhận và đánh giá một cách đầy đủ trong các văn bản pháp luật hiện hành, cụ thể là Luật Các tổ chức tín dụng, đồng thời chưa được cụ thể hóa trong Điều lệ hoạt động của các Ngân hàng thương mại để được thực thi nghiêm túc từ đó, tạo điều kiện để người quản lý, người điều hành Ngân hàng vi phạm, lạm quyền gây ra những thiệt hại vô cùng nghiêm trọng như được nhận diện.
2.3. Rủi ro từ việc không tách bạch chủ sở hữu và người điều hành
Vấn đề tách bạch giữa chủ sở hữu với người quản lý, người điều hành ngân hàng thương mại cổ phần là một thách thức lớn. Cơ chế, chế tài kiểm soát việc thực hiện trách nhiệm của người quản lý, người điều hành Ngân hàng thương mại cổ phần còn nhiều hạn chế. Thẩm quyền của các cơ quan quản trị, điều hành khác đối với người quản lý, người điều hành ngân hàng thương mại cổ phần chưa rõ ràng.
III. Cách Nâng Cao Trách Nhiệm Quản Lý Ngân Hàng TMCP
Để nâng cao trách nhiệm của người quản lý và điều hành NHTMCP, cần có các giải pháp đồng bộ. Điều này bao gồm việc bổ sung các quy định về điều kiện, tiêu chuẩn cho người quản lý, người điều hành. Đồng thời, cần có quy định nhằm tách bạch giữa chủ sở hữu với người quản lý, người điều hành ngân hàng thương mại cổ phần. Bổ sung quy định về chế tài nội bộ đối với việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm của người quản lý, người điều hành. Bổ sung quy định nằm tăng cường quyền lực cho cổ đông nhỏ, thành viên Hội đồng quản trị độc lập để hạn chế sự lạm quyền của người quản lý, người điều hành.
3.1. Bổ sung quy định về điều kiện đối với người quản lý
Bổ sung những quy định về điều kiện, tiêu chuẩn cho người quản lý, người điều hành. Điều kiện tiêu chuẩn bổ nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTMCP cần được xem xét kỹ lưỡng. Mức độ luật hóa các trách nhiệm người quản lý, người điều hành trong Luật các tổ chức tín dụng cần được nâng cao.
3.2. Tăng cường kiểm soát nội bộ ngân hàng
Bổ sung quy định về chế tài nội bộ đối với việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm của người quản lý, người điều hành. Bổ sung quy định nằm tăng cường quyền lực cho cổ đông nhỏ, thành viên Hội đồng quản trị độc lập để hạn chế sự lạm quyền của người quản lý, người điều hành.
3.3. Nâng cao vai trò của Ngân hàng Nhà nước
Vai trò của Ngân hàng Nhà nước đối với việc thực hiện trách nhiệm người quản lý, người điều hành tại các Ngân hàng thương mại cổ phần cần được tăng cường. Tăng cường sự thanh tra, giám sát, kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước đối với việc thực hiện trách nhiệm người quản lý, người điều hành tại các Ngân hàng thương mại cổ phần.
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Về Trách Nhiệm Quản Lý
Cần quy định chi tiết và cụ thể các trách nhiệm người quản lý, người điều hành trong Luật các tổ chức tín dụng. Bổ sung, hoàn thiện quy định pháp luật nhằm ngăn ngừa sự lạm dụng quyền hạn, chức vụ của người quản lý, người điều hành. Tăng cường sự thanh tra, giám sát, kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước đối với việc thực hiện trách nhiệm người quản lý, người điều hành tại các Ngân hàng thương mại cổ phần. Cần có cơ chế, chế tài kiểm soát việc thực hiện trách nhiệm của người quản lý, người điều hành Ngân hàng thương mại cổ phần.
4.1. Cụ thể hóa trách nhiệm pháp lý của người quản lý
Quy định chi tiết và cụ thể các trách nhiệm người quản lý, người điều hành trong Luật các tổ chức tín dụng. Mức độ luật hóa các trách nhiệm người quản lý, người điều hành trong Luật các tổ chức tín dụng cần được nâng cao.
4.2. Ngăn ngừa lạm dụng quyền hạn của người điều hành
Bổ sung, hoàn thiện quy định pháp luật nhằm ngăn ngừa sự lạm dụng quyền hạn, chức vụ của người quản lý, người điều hành. Cần có cơ chế, chế tài kiểm soát việc thực hiện trách nhiệm của người quản lý, người điều hành Ngân hàng thương mại cổ phần.
4.3. Tăng cường thanh tra giám sát từ Ngân hàng Nhà nước
Tăng cường sự thanh tra, giám sát, kiểm soát của Ngân hàng Nhà nước đối với việc thực hiện trách nhiệm người quản lý, người điều hành tại các Ngân hàng thương mại cổ phần. Vai trò của Ngân hàng Nhà nước đối với việc thực hiện trách nhiệm người quản lý, người điều hành tại các Ngân hàng thương mại cổ phần cần được tăng cường.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Trách Nhiệm Quản Lý Ngân Hàng TMCP
Từ thực tiễn xét xử các vụ án hình sự về vi phạm của người quản lý người điều hành NHTMCP trong tổ chức, quản trị, điều hành ngân hàng, tác giả chỉ ra những tồn tại, thiếu sót, bất cập của quy định pháp luật về quy định trách nhiệm của người quản lý người điều hành ngân hàng thương mại. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp, kiến nghị khắc phục những hạn chế qua thực thi các quy định; sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật hiện hành còn chưa rõ ràng, đầy đủ, không hiệu quả để phù hợp với thực tiễn, góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật có liên quan.
5.1. Phân tích các vụ án liên quan đến trách nhiệm người quản lý
Đề tài có sử dụng chất liệu từ các điều lệ ngân hàng, bản án, quyết định xét xử của các cơ quan có thẩm quyền trong lĩnh vực ngân hàng để nêu ra các bất cập, tồn tại và vướng mắc của chế định trách nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTM trong quy định của Luật các tổ chức tín dụng và các văn bản hướng dẫn hiện hành.
5.2. Bài học kinh nghiệm từ các sai phạm của người điều hành
Nhìn từ thực tiễn cho thấy một trong những nguyên nhân sai phạm, sâu xa hơn là nguyên nhân dẫn đến đổ vỡ, trong đó có sự “ngã ngựa” những ngân hàng lớn, xuất phát từ sai phạm của người quản lý, người điều hành của ngân hàng.
VI. Tương Lai Của Trách Nhiệm Quản Lý Ngân Hàng TMCP
Thông qua luận văn, tác giải tìm ra được các nguyên nhân, hạn chế về quy định trách nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTMCP và cũng từ thực tiễn luận văn này sẽ nêu ra các định hướng, giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật ngân hàng nói chung và quy định trách nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTMCP nói riêng, nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Đây cũng là một công trình khoa học để các NHTMCP tham khảo, nghiên cứu nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng, hạn chế việc lãnh đạo chủ chốt của ngân hàng bị xử lý sai phạm liên quan đến trách nhiệm quản lý, điều hành ngân hàng; hạn chế thấp nhất những rủi ro, thất thoát vốn tín dụng.
6.1. Định hướng hoàn thiện pháp luật về quản trị ngân hàng
Luận văn này sẽ nêu ra các định hướng, giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật ngân hàng nói chung và quy định trách nhiệm của người quản lý, người điều hành NHTMCP nói riêng, nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng.
6.2. Nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro trong ngân hàng
Đây cũng là một công trình khoa học để các NHTMCP tham khảo, nghiên cứu nâng cao hiệu quả quản trị ngân hàng, hạn chế việc lãnh đạo chủ chốt của ngân hàng bị xử lý sai phạm liên quan đến trách nhiệm quản lý, điều hành ngân hàng; hạn chế thấp nhất những rủi ro, thất thoát vốn tín dụng.
