Tội Vi Phạm và Bảo Vệ Rừng Trong Luật Hình Sự Việt Nam

Theo Điều 8 Bộ luật Hình sự năm 1999, tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tự do, tài sản, các quyền, lợi ích hợp pháp khác của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa. Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng đòi hỏi phải có những dấu hiệu pháp lý như trên, căn cứ vào Điều 175 Bộ luật hình sự và trên cơ sở Điều 8 Bộ luật hình sự năm 1999 có thể rút ra khái niệm về tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng như sau: Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS, do người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi, xâm phạm những quy định của Nhà nước về khai thác và bảo vệ rừng nói riêng cũng như xâm phạm các quy định của Nhà nước trong lĩnh vực quản lý kinh tế nói chung.

Các dấu hiệu cơ bản của tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng. Trong BLHS năm 1985, hành vi vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng không được quy định thành một tội danh độc lập mà được quy định chung với tội vi phạm các quy định về quản lý rừng tại Điều 181 BLHS năm 1985: Tội vi phạm các quy định về quản lý và bảo vệ rừng. Bộ luật hình sự của nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa ban hành năm 1979, được sửa đổi, bổ sung năm 1997 quy định các hành vi vi phạm quy định của Luật bảo vệ rừng; hành vi chặt phá, hủy hoại trái phép những cây gỗ quý hoặc thu mua, vận chuyển, gia công, buôn bán các loại cây gỗ quý hoặc cây trồng khác và sản phẩm chế tác được bảo hộ trọng điểm quốc gia trong chương VI - Tội xâm phạm trật tự quản lý xã hội.

Các hình thức vi phạm phổ biến bao gồm khai thác gỗ trái phép, lấn chiếm đất rừng, đốt rừng làm nương rẫy, và săn bắt động vật hoang dã trái phép. Trong đó, khai thác gỗ trái phép là hình thức vi phạm chiếm tỷ lệ cao nhất và gây thiệt hại lớn nhất. Các đối tượng thường lợi dụng kẽ hở của pháp luật, sự quản lý lỏng lẻo của cơ quan chức năng, và sự thiếu ý thức của người dân để thực hiện hành vi vi phạm. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ rừng gây ra nhiều tác động tiêu cực đến hệ sinh thái và kinh tế. Về mặt hệ sinh thái, rừng bị tàn phá làm mất đi môi trường sống của nhiều loài động thực vật, gây xói mòn đất, ảnh hưởng đến nguồn nước, và gia tăng nguy cơ thiên tai. Về mặt kinh tế, rừng bị tàn phá làm giảm nguồn cung cấp lâm sản, ảnh hưởng đến sinh kế của người dân địa phương, và gây thiệt hại cho nền kinh tế quốc gia.

Các yếu tố cấu thành tội phạm theo Điều 175 bao gồm: chủ thể của tội phạm, khách thể của tội phạm, mặt khách quan của tội phạm, và mặt chủ quan của tội phạm. Chủ thể của tội phạm là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi luật định. Khách thể của tội phạm là chế độ quản lý kinh tế về khai thác và bảo vệ rừng. Mặt khách quan của tội phạm là hành vi khai thác trái phép cây rừng, vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép, hoặc các hành vi khác vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng. Mặt chủ quan của tội phạm là lỗi cố ý hoặc vô ý.

Mức độ gây hậu quả nghiêm trọng được quy định tại khoản 1 Điều 175 BLHS được hướng dẫn tại Thông tư liên tịch số 19/2007/TTLT - BNN &PTNT - BTP - BCA - VKSNDTC - TANDTC ngày 08 tháng 3 năm 2007 như sau: a) Gây thiệt hại về lâm sản ( trừ động vật rừng ) từ trên mức tối đa bị xử phạt vi phạm hành chính đến hai lần mức tối đa bị xử phạt vi phạm hành chính cho mỗi hành vi vi phạm. Nếu phạm tội trong trường hợp rất nghiêm trọng quy định tại khoản 2 Điều 175 BLHS thì hành vi khai thác, vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép hoặc hành vi khác vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng phải đi kèm theo một trong các tình tiết sau: Gây thiệt hại về lâm sản ( trừ động vật rừng ) từ trên hai lần mức tối đa bị xử phạt vi phạm hành chính đến bốn lần mức tối đa bị xử phạt vi phạm hành chính quy định cho mỗi hành vi vi phạm

Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng (Điều 175) khác với tội buôn lậu (Điều 153) và tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 154) ở khách thể bị xâm phạm. Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng xâm phạm chế độ quản lý kinh tế về khai thác và bảo vệ rừng, trong khi tội buôn lậu và tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới xâm phạm chế độ quản lý ngoại thương của Nhà nước Việt Nam.

Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng (Điều 175) khác với tội hủy hoại rừng (Điều 189) và tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã, quý hiếm (Điều 190) ở hành vi phạm tội. Tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng có hành vi khai thác trái phép cây rừng, vận chuyển, buôn bán gỗ trái phép, hoặc các hành vi khác vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng, trong khi tội hủy hoại rừng có hành vi đốt, phá rừng, và tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật hoang dã, quý hiếm có hành vi săn bắn, giết, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã, quý hiếm.

Cần bổ sung các quy định về tội phạm mới liên quan đến rừng, như tội rửa tiền từ hoạt động khai thác, vận chuyển, buôn bán lâm sản trái phép, và tội tài trợ cho các hoạt động vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng. Việc bổ sung này giúp bao quát đầy đủ các hành vi vi phạm, từ đó nâng cao hiệu quả công tác phòng ngừa và xử lý tội phạm.

Cần nâng cao tính răn đe của pháp luật bằng cách nâng cao mức hình phạt đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng, đặc biệt là các hành vi có tổ chức, xuyên quốc gia, hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, và cá nhân trong việc bảo vệ rừng, và xử lý nghiêm các hành vi thiếu trách nhiệm, bao che, hoặc tiếp tay cho các hoạt động vi phạm pháp luật về bảo vệ rừng.

Cộng đồng đóng vai trò quan trọng trong công tác bảo vệ rừng. Cần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người dân về bảo vệ rừng, khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động bảo vệ rừng, và tạo điều kiện cho người dân được hưởng lợi từ rừng một cách bền vững. Đồng thời, cần xử lý nghiêm các hành vi vi phạm của người dân, và tạo cơ chế để người dân tham gia giám sát, phát hiện, và tố giác các hành vi vi phạm.

Cần tăng cường hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm với các quốc gia khác trong công tác bảo vệ rừng. Học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia có nền lâm nghiệp phát triển, tham gia vào các tổ chức quốc tế về bảo vệ rừng, và thực hiện các cam kết quốc tế về bảo vệ rừng. Việt Nam đã ký kết các Công ước quốc tế liên quan đến phòng chống tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng như: Công ước Palecmo về phòng chống tội phạm xuyên quốc gia , Công ước quốc tế về chống tài trợ cho khủng bố năm 1999, Công ước khung về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 1992.