Luận văn thạc sĩ về tội giết người trong bộ luật hình sự năm 2015

• Tác giả: Vũ Thái Hà
• Trường học: Trường Đại Học Luật Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hình Sự và Tố Tụng Hình Sự
• Đề tài: Nghiên Cứu Tội Giết Người Theo Bộ Luật Hình Sự 2015
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ Luật Học
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TỘI GIẾT NGƯỜI
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa quy định Bộ luật hình sự năm 2015 về tội giết người
• 1.2. Dấu hiệu pháp lý của tội giết người theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015
• 1.3. Trách nhiệm hình sự của tội giết người
• 1.4. Trường hợp phạm tội giết người thông thường
• 1.5. Các trường hợp phạm tội giết người có tình tiết định ràng hình phạt tăng nặng
• 1.6. Trường hợp chuẩn bị phạm tội giết người
• 1.7. Hình phạt bổ sung với tội giết người
• 1.8. Phân biệt tội giết người với một số tội phạm khác trong Bộ luật Hình sự năm 2015
• 1.8.1. Phân biệt tội giết người với tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ (Điều 124)
• 1.8.2. Phân biệt tội giết người với tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (Điều 125)
• 1.8.3. Phân biệt tội giết người với tội giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội (Điều 126)
• 1.8.4. Phân biệt tội giết người trong trường hợp chưa đạt (có liều quả thương tích xảy ra) với tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 134)
• 1.9. Kết luận Chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG BỘ LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI GIẾT NGƯỜI
• 2.1. Thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người. Những kết quả đạt được
• 2.2. Hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân của hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người
• 2.3. Một số giải pháp hoàn thiện Bộ luật Hình sự và nâng cao hiệu quả áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người
• 2.4. Kết luận Chương 2
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Khái niệm và đặc điểm của tội giết người

Trong Bộ luật Hình sự năm 2015, tội giết người được định nghĩa là hành vi cố ý tước đoạt tính mạng của người khác một cách trái pháp luật. Điều này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với quyền sống của con người, được xem là quyền cơ bản nhất. Tội giết người không chỉ đơn thuần là hành vi cá nhân mà còn mang tính nguy hiểm cao cho xã hội. Các trường hợp làm chết người không có sự cố ý không được xem là tội giết người. Việc xác định các dấu hiệu pháp lý của tội giết người là rất cần thiết, nhằm tránh việc bỏ lọt tội phạm và đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật. Theo quy định tại Điều 123 BLHS năm 2015, tội giết người có thể được thực hiện với lỗi cố ý, và hành vi này là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền sống của con người.

1.1. Các dấu hiệu cấu thành tội giết người

Các dấu hiệu cấu thành tội giết người bao gồm: hành vi tước đoạt trái pháp luật tính mạng của người khác, lỗi cố ý của chủ thể, và năng lực trách nhiệm hình sự của người thực hiện hành vi. Hành vi này không chỉ gây ra cái chết cho nạn nhân mà còn tạo ra sự hoang mang trong xã hội. Hơn nữa, tội giết người được phân chia thành nhiều loại khác nhau tùy thuộc vào các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ. Việc hiểu rõ các dấu hiệu này không chỉ giúp trong việc áp dụng pháp luật mà còn trong việc phòng ngừa tội phạm. Chẳng hạn, nếu một người thực hiện hành vi giết người trong trạng thái bị kích động mạnh, thì có thể được xem xét giảm nhẹ hình phạt.

II. Hình phạt đối với tội giết người

Hình phạt đối với tội giết người trong Bộ luật Hình sự năm 2015 được quy định rất rõ ràng, với khung hình phạt chính là từ 07 năm đến 15 năm tù. Trong trường hợp có tình tiết tăng nặng, hình phạt có thể lên đến tử hình. Điều này thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật đối với loại tội phạm này. Hình phạt không chỉ nhằm mục đích trừng phạt mà còn có ý nghĩa răn đe, ngăn chặn các hành vi phạm tội trong tương lai. Cần lưu ý rằng, việc áp dụng hình phạt phải dựa trên các tình tiết cụ thể của từng vụ án, nhằm đảm bảo tính công bằng và hợp lý. Các cơ quan tư pháp cần có sự thống nhất trong việc áp dụng hình phạt, tránh tình trạng xử lý không đồng nhất giữa các vụ án khác nhau.

2.1. Các hình thức xử lý và trách nhiệm hình sự

Trách nhiệm hình sự đối với tội giết người có thể bao gồm các hình thức như tù giam, cải tạo không giam giữ, hoặc hình phạt bổ sung. Trong trường hợp người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, hình phạt có thể được xem xét giảm xuống. Tuy nhiên, các tình tiết này phải được chứng minh rõ ràng và hợp pháp. Việc xác định hình phạt cũng cần dựa trên các yếu tố như động cơ phạm tội, mức độ nguy hiểm cho xã hội, và hậu quả mà hành vi gây ra. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật mà còn đảm bảo quyền lợi cho người bị hại.

III. Thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người

Thực tiễn áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người cho thấy nhiều khó khăn và vướng mắc trong việc định tội và quyết định hình phạt. Nhiều trường hợp xét xử cho thấy sự khác biệt trong cách hiểu và áp dụng các quy định pháp luật. Điều này dẫn đến việc cần thiết phải có các giải pháp cải cách, nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác phòng chống tội giết người. Các cơ quan chức năng cần có sự phối hợp chặt chẽ trong việc điều tra, truy tố và xét xử các vụ án tội giết người. Đồng thời, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về tội giết người cũng là một yếu tố quan trọng trong công tác phòng ngừa tội phạm.

3.1. Những khó khăn trong thực tiễn xét xử

Nhiều vụ án tội giết người gặp khó khăn trong việc thu thập chứng cứ và xác định tình tiết vụ án. Việc áp dụng các quy định về tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ cũng thường xuyên gặp phải sự mơ hồ, không rõ ràng. Điều này dẫn đến sự không đồng nhất trong việc xử lý các vụ án, gây ra sự hoài nghi về tính công bằng của hệ thống tư pháp. Các cơ quan chức năng cần phải cải thiện quy trình điều tra và xét xử, từ đó đảm bảo rằng mọi vụ án đều được xử lý một cách công bằng và minh bạch.

IV. Giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người

Để nâng cao hiệu quả áp dụng Bộ luật Hình sự về tội giết người, cần có sự cải cách trong quy trình xét xử, tăng cường đào tạo cho các cán bộ tư pháp, và cải thiện hệ thống thu thập chứng cứ. Việc tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo về pháp luật hình sự cho các thẩm phán, luật sư và điều tra viên là cần thiết. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng trong việc điều tra và xử lý các vụ án tội giết người. Chỉ khi có sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật và thực thi pháp luật, mới có thể đạt được hiệu quả trong công tác phòng chống tội giết người.

4.1. Đề xuất cải cách pháp luật

Một trong những giải pháp quan trọng là đề xuất cải cách các quy định pháp luật liên quan đến tội giết người. Cần xem xét lại các quy định về hình phạt, nhằm đảm bảo tính nghiêm minh và công bằng. Đồng thời, việc xây dựng các tiêu chí rõ ràng hơn trong việc xác định các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ sẽ giúp cho việc áp dụng pháp luật trở nên nhất quán hơn. Các quy định này cần được công khai, minh bạch, và dễ hiểu, để mọi người dân đều có thể nắm bắt và thực hiện đúng.

Tổng quan nghiên cứu

Tội giết người là một trong những loại tội phạm nghiêm trọng và có tính nguy hiểm cao nhất trong hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam. Theo số liệu thống kê từ năm 2016 đến 2020, số vụ án và bị cáo bị xét xử sơ thẩm về tội giết người và các tội phạm liên quan có xu hướng phức tạp và gia tăng về mức độ nghiêm trọng. Bộ luật Hình sự năm 2015 (BLHS 2015) đã quy định chi tiết về tội giết người nhằm bảo vệ quyền sống, tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm và danh dự của con người – những giá trị cơ bản và thiêng liêng nhất của xã hội.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là làm rõ các dấu hiệu pháp lý của tội giết người theo quy định của BLHS 2015, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử tội phạm này từ năm 2016 đến 2020 trên phạm vi toàn quốc, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật nhằm phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm giết người. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật hình sự Việt Nam, góp phần bảo vệ quyền sống và tính mạng con người, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác xét xử và phòng chống tội phạm.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định pháp luật hình sự về tội giết người, các vụ án điển hình và số liệu thống kê từ các cơ quan tư pháp trong giai đoạn 2016-2020. Luận văn không chỉ phân tích lý luận mà còn kết hợp đánh giá thực tiễn nhằm đưa ra các kiến nghị phù hợp với tình hình hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về cấu thành tội phạm và lý thuyết về trách nhiệm hình sự. Lý thuyết cấu thành tội phạm giúp phân tích các dấu hiệu pháp lý của tội giết người, bao gồm khách thể, đối tượng tác động, mặt khách quan, mặt chủ quan và chủ thể tội phạm. Lý thuyết trách nhiệm hình sự tập trung vào việc xác định năng lực trách nhiệm hình sự của chủ thể và các hình phạt tương ứng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

• Khách thể tội phạm: quyền sống, tính mạng của con người được pháp luật bảo vệ.
• Mặt khách quan: hành vi tước đoạt tính mạng người khác trái pháp luật.
• Mặt chủ quan: lỗi cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp trong việc thực hiện hành vi phạm tội.
• Chủ thể tội phạm: người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi theo quy định.
• Tình tiết định khung hình phạt tăng nặng và giảm nhẹ: các yếu tố làm tăng hoặc giảm mức độ nghiêm trọng của tội phạm.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích, so sánh và thống kê dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Nguồn dữ liệu chính bao gồm các bản án, quyết định của Tòa án nhân dân các cấp, số liệu thống kê từ TAND tối cao và các cơ quan liên quan.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm hàng trăm vụ án giết người được xét xử sơ thẩm trong giai đoạn 2016-2020, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan. Phương pháp phân tích định tính được áp dụng để làm sáng tỏ các dấu hiệu pháp lý và thực tiễn xét xử, kết hợp với phân tích định lượng qua thống kê số liệu nhằm đánh giá xu hướng và hiệu quả áp dụng pháp luật.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong vòng 12 tháng, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích lý luận, đánh giá thực tiễn và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Dấu hiệu pháp lý của tội giết người được quy định rõ ràng trong BLHS 2015: Khách thể là quyền sống, tính mạng con người; hành vi khách quan là tước đoạt tính mạng trái pháp luật; lỗi là lỗi cố ý; chủ thể là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm. Khoảng 85% vụ án được xét xử dựa trên các dấu hiệu này.

2. Tình tiết định khung hình phạt tăng nặng được áp dụng phổ biến: Các tình tiết như giết từ 2 người trở lên, giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ có thai, giết người đang thi hành công vụ chiếm khoảng 40% số vụ án. Hình phạt tù từ 12 năm đến tử hình được áp dụng trong 60% các vụ án có tình tiết tăng nặng.

3. Thực tiễn xét xử còn tồn tại khó khăn trong việc định tội danh và áp dụng hình phạt: Khoảng 25% vụ án gặp vướng mắc về xác định lỗi cố ý trực tiếp hay gián tiếp, phân biệt tội giết người với các tội phạm khác như giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh hoặc vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

4. Hình phạt bổ sung như cấm hành nghề, quản chế, cấm cư trú được áp dụng hạn chế: Chỉ khoảng 15% vụ án áp dụng hình phạt bổ sung, cho thấy tiềm năng nâng cao hiệu quả giáo dục và phòng ngừa tội phạm chưa được khai thác triệt để.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những khó khăn trong thực tiễn xét xử xuất phát từ sự phức tạp của các dấu hiệu pháp lý và tính đa dạng của các tình tiết vụ án. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả cho thấy BLHS 2015 đã có nhiều cải tiến trong việc quy định chi tiết các tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ, tuy nhiên việc áp dụng còn chưa đồng nhất giữa các địa phương.

Việc phân biệt tội giết người với các tội phạm tương tự như giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh hay giết người do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tâm lý và hoàn cảnh phạm tội, điều này chưa được đào tạo đầy đủ cho cán bộ xét xử.

Biểu đồ phân bố các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo từng năm cho thấy xu hướng gia tăng các vụ án có tính chất nghiêm trọng, phản ánh sự phức tạp ngày càng cao của tội phạm giết người. Bảng so sánh tỷ lệ áp dụng hình phạt bổ sung giữa các địa phương cũng cho thấy sự chênh lệch đáng kể, cần có sự điều chỉnh chính sách thống nhất.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định pháp luật về tội giết người: Cần bổ sung hướng dẫn chi tiết về phân biệt các tình tiết định khung và giảm nhẹ, đặc biệt là các trường hợp giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh và vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Công an và TAND tối cao.

2. Nâng cao năng lực cho cán bộ xét xử và điều tra: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nhận diện dấu hiệu pháp lý và kỹ năng phân tích tâm lý tội phạm giết người. Mục tiêu tăng tỷ lệ xét xử chính xác lên trên 90% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Luật Hà Nội, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao.

3. Tăng cường áp dụng hình phạt bổ sung: Khuyến khích Tòa án áp dụng các hình phạt bổ sung như cấm hành nghề, quản chế nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục và phòng ngừa tái phạm. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng hình phạt bổ sung lên 30% trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: TAND các cấp, Bộ Tư pháp.

4. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất về tội phạm giết người: Thu thập, phân tích số liệu liên tục để theo dõi xu hướng và hiệu quả áp dụng pháp luật, hỗ trợ công tác nghiên cứu và hoạch định chính sách. Thời gian triển khai: 2 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Công an, TAND tối cao.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ tư pháp và xét xử: Giúp nâng cao hiểu biết về dấu hiệu pháp lý và thực tiễn áp dụng BLHS 2015 trong xét xử tội giết người, từ đó nâng cao chất lượng xét xử và giảm thiểu sai sót pháp lý.

2. Nhà nghiên cứu và giảng viên luật hình sự: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cập nhật để phục vụ giảng dạy, nghiên cứu chuyên sâu về tội phạm giết người và pháp luật hình sự Việt Nam.

3. Sinh viên ngành luật: Hỗ trợ học tập, nghiên cứu luận văn, luận án về tội phạm học và luật hình sự, đặc biệt là các nội dung liên quan đến tội giết người.

4. Cơ quan quản lý nhà nước về pháp luật và phòng chống tội phạm: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm giết người.

Câu hỏi thường gặp

1. Tội giết người được định nghĩa như thế nào theo BLHS 2015?
   Tội giết người là hành vi cố ý tước đoạt tính mạng của người khác một cách trái pháp luật, với chủ thể là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo quy định. Ví dụ, hành vi dùng dao đâm người khác dẫn đến tử vong được coi là tội giết người.

2. Các tình tiết nào làm tăng mức hình phạt đối với tội giết người?
   Các tình tiết như giết từ 2 người trở lên, giết người dưới 16 tuổi, giết phụ nữ có thai, giết người đang thi hành công vụ, giết người có tổ chức, hoặc giết người để che giấu tội phạm khác đều làm tăng mức hình phạt. Ví dụ, giết người dưới 16 tuổi có thể bị phạt tù từ 12 năm đến tử hình.

3. Làm thế nào để phân biệt tội giết người với tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh?
   Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh xảy ra khi người phạm tội không kiểm soát được hành vi do bị kích động bởi hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân hoặc người thân thích. Trong khi đó, tội giết người thông thường là hành vi có chủ ý rõ ràng và kiểm soát được hành vi.

4. Người phạm tội giết người có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung nào?
   Có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định, quản chế hoặc cấm cư trú từ 1 đến 5 năm nhằm tăng cường giáo dục và phòng ngừa tái phạm. Ví dụ, người phạm tội có thể bị cấm hành nghề y nếu lợi dụng nghề nghiệp để phạm tội.

5. Thời điểm hoàn thành tội giết người được xác định như thế nào?
   Thời điểm hoàn thành là khi nạn nhân chết về mặt sinh học, tức là mất hết các chức năng sống như cảm giác, phản xạ. Việc xác định chính xác thời điểm này rất quan trọng để xác định trách nhiệm hình sự của người phạm tội.

Kết luận

• Tội giết người là loại tội phạm có tính nguy hiểm cao, được BLHS 2015 quy định chi tiết nhằm bảo vệ quyền sống và tính mạng con người.
• Luận văn đã làm rõ các dấu hiệu pháp lý cơ bản và tình tiết định khung hình phạt tăng nặng, đồng thời phân biệt tội giết người với các tội phạm tương tự.
• Thực tiễn xét xử từ 2016 đến 2020 cho thấy còn nhiều khó khăn trong việc áp dụng pháp luật, đặc biệt là trong xác định lỗi và phân biệt tội danh.
• Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ tư pháp và tăng cường áp dụng hình phạt bổ sung nhằm nâng cao hiệu quả phòng chống tội phạm giết người.
• Tiếp tục nghiên cứu và xây dựng hệ thống dữ liệu thống nhất để theo dõi và đánh giá hiệu quả áp dụng pháp luật trong thời gian tới.

Quý độc giả và các cơ quan liên quan được khuyến khích tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác phòng chống tội phạm giết người tại Việt Nam.