Luận Văn Thạc Sĩ: Tinh Chế Và Phân Tích Đặc Tính Lectin Từ Rong Biển Betaphycus Gelatinus

• Tác giả: Lê Thị Đoan Thục
• Người hướng dẫn: TS. Lê Đình Hùng
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Hóa phân tích
• Đề tài: Tinh chế và phân tích các đặc tính của lectin từ rong biển Betaphycus gelatinus
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Nha Trang

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Tổng quan về lectin
• 1.2. Lịch sử nghiên cứu
• 1.3. Phân bố của lectin trong sinh giới
• 1.3.1. Sự phân bố lectin trong giới thực vật
• 1.3.2. Sự phân bố lectin trong giới động vật
• 1.3.3. Lectin có nguồn gốc vi sinh vật
• 1.4. Tình hình nghiên cứu lectin từ rong biển trên thế giới
• 1.5. Một số tính chất lý, hóa và sinh học của lectin từ rong biển
• 1.5.1. Tính tan và kết tủa
• 1.5.2. Đặc tính liên kết carbohydrate của lectin
• 1.5.3. Điểm đẳng điện và hàm lượng axit amin
• 1.5.4. Trọng lượng phân tử
• 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính của lectin
• 1.6.1. Ảnh hưởng của pH
• 1.6.2. Ảnh hưởng của nhiệt độ
• 1.6.3. Ảnh hưởng của các ion kim loại
• 1.6.4. Hàm lượng carbohydrate
• 1.7. Cấu trúc của lectin từ rong đỏ
• 1.8. Hoạt tính sinh học của lectin từ rong biển
• 1.8.1. Kháng virus chống suy giảm miễn dịch ở người (HIV)
• 1.8.2. Kháng virus viêm gan C
• 1.8.3. Kháng virus herpes simplex 2
• 1.8.4. Kháng virus cúm
• 1.8.5. Kháng virus coronavirus
• 1.8.6. Kháng ung thư
• 1.8.7. Kháng vi khuẩn
• 1.9. Tình hình nghiên cứu lectin từ rong biển trong nước
• 1.10. Các phương pháp tinh chế lectin từ rong biển
• 2. CHƯƠNG 2: VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. Nguyên vật liệu, hóa chất và thiết bị nghiên cứu
• 2.2.1. Nguyên vật liệu
• 2.2.2. Thiết bị sử dụng trong nghiên cứu
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Chuẩn bị huyền phù hồng cầu máu 2 %
• 2.3.2. Phân tích hoạt tính lectin bằng phương pháp ngưng kết hồng cầu
• 2.3.3. Xác định hàm lượng protein bằng phương pháp Lowry
• 2.3.4. Bố trí thí nghiệm tổng quát
• 2.3.5. Xác định các điều kiện tối ưu để chiết lectin từ rong Betaphycus gelatinus
• 2.3.5.1. Khảo sát tỷ lệ nguyên liệu: dung môi chiết
• 2.3.5.2. Khảo sát nồng độ dung môi chiết
• 2.3.5.3. Khảo sát thời gian chiết
• 2.3.6. Khảo sát nồng độ tác nhân tủa thích hợp để thu tủa protein-lectin
• 2.3.7. Tinh sạch lectin bằng phương pháp sắc ký trao đổi ion DEAF-Sepharose
• 2.3.8. Tinh sạch lectin bằng phương pháp sắc ký lọc gel Sephacryl S–200
• 2.3.9. Kiểm tra độ tinh sạch và xác định khối lượng phân tử lectin bằng phương pháp điện di SDS-PAGE
• 2.3.10. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến đặc tính lý, hóa của lectin từ rong biển
• 2.3.10.1. Phương pháp phân tích ảnh hưởng của nhiệt độ đến hoạt tính ngưng kết hồng cầu
• 2.3.10.2. Phương pháp phân tích ảnh hưởng của pH đến hoạt tính ngưng kết hồng cầu
• 2.3.10.3. Phương pháp phân tích ảnh hưởng của cation hóa trị 2, EDTA đến hoạt tính ngưng kết hồng cầu
• 2.3.10.4. Phương pháp phân tích đặc tính liên kết carbohydrate của lectin
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Sàng lọc hoạt tính ngưng kết hồng cầu của dịch chiết từ rong đỏ Betaphycus gelatinus
• 3.2. Các điều kiện để chiết lectin từ rong Betaphycus gelatinus
• 3.2.1. Tỷ lệ dung môi chiết
• 3.2.2. Ảnh hưởng của nồng độ ethanol đến quá trình chiết
• 3.2.3. Ảnh hưởng của thời gian chiết
• 3.3. Tinh chế lectin
• 3.3.1. Khảo sát nồng độ ethanol để kết tủa lectin
• 3.3.2. Tinh sạch lectin bằng sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose
• 3.3.3. Tinh sạch lectin bằng sắc ký lọc gel Sephacryl S – 200
• 3.3.4. Phân tích độ tinh sạch và xác định trọng lượng phân tử lectin bằng phương pháp điện di SDS-PAGE
• 3.3.5. Kết quả tổng hợp quá trình tinh sạch lectin từ rong Betaphycus gelatinus
• 3.4. Kết quả xác định đặc tính lý, hóa của lectin từ rong
• 3.4.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến hoạt tính NKHC của lectin
• 3.4.2. Ảnh hưởng của pH đến hoạt tính NKHC của lectin
• 3.4.3. Ảnh hưởng của ion kim loại hóa trị hai đến hoạt tính NKHC của lectin
• 3.4.4. Khả năng liên kết carbohydrate của lectin
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng quan về lectin và nghiên cứu từ rong biển Betaphycus Gelatinus

Lectin là các protein hoặc glycoprotein có khả năng liên kết đặc hiệu với carbohydrate mà không làm thay đổi cấu trúc của chúng. Lectin từ rong biển đã thu hút sự chú ý nhờ các đặc tính sinh học độc đáo, đặc biệt là khả năng kháng virus, kháng ung thư và kháng khuẩn. Rong biển Betaphycus Gelatinus là một nguồn tiềm năng để nghiên cứu và tinh chế lectin, với các ứng dụng trong y học và công nghệ sinh học. Luận văn này tập trung vào việc tinh chế lectin và phân tích các đặc tính của nó từ loài rong này.

1.1. Lịch sử nghiên cứu lectin

Lectin được phát hiện lần đầu tiên vào cuối thế kỷ 19, với các nghiên cứu về khả năng ngưng kết hồng cầu của các protein từ thực vật. Các nghiên cứu ban đầu của Stillmark và Landsteiner đã đặt nền móng cho việc hiểu biết về tính đặc hiệu của lectin với carbohydrate. Lectin từ rong biển được nghiên cứu từ những năm 1960, với các báo cáo về sự hiện diện của chúng trong nhiều loài rong biển khác nhau.

1.2. Phân bố lectin trong sinh giới

Lectin được tìm thấy rộng rãi trong tự nhiên, từ vi khuẩn, virus, đến thực vật và động vật. Rong biển là một nguồn giàu lectin, với các nghiên cứu gần đây tập trung vào việc khai thác các đặc tính sinh học của chúng. Betaphycus Gelatinus là một loài rong biển phổ biến ở Việt Nam, nhưng chưa có nhiều nghiên cứu về lectin từ loài này.

II. Phương pháp tinh chế và phân tích lectin

Luận văn sử dụng các phương pháp tinh chế lectin từ rong biển Betaphycus Gelatinus bao gồm kết tủa protein, sắc ký trao đổi ion và sắc ký lọc gel. Các phương pháp này giúp thu được lectin tinh khiết để phân tích các đặc tính hóa học và sinh học.

2.1. Tinh chế lectin

Quá trình tinh chế bắt đầu bằng việc chiết xuất lectin từ rong biển bằng ethanol, sau đó kết tủa protein và tinh sạch bằng sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose và sắc ký lọc gel Sephacryl S-200. Phương pháp điện di SDS-PAGE được sử dụng để xác định độ tinh khiết và khối lượng phân tử của lectin.

2.2. Phân tích đặc tính lectin

Các đặc tính của lectin được phân tích bao gồm hoạt tính ngưng kết hồng cầu, khả năng liên kết với carbohydrate, ảnh hưởng của nhiệt độ và pH đến hoạt tính của lectin. Kết quả cho thấy lectin từ Betaphycus Gelatinus có khả năng liên kết mạnh với các loại đường mannose và bền vững trong điều kiện nhiệt độ và pH khác nhau.

III. Ứng dụng và giá trị thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu về lectin từ rong biển Betaphycus Gelatinus không chỉ có giá trị khoa học mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn. Lectin có tiềm năng lớn trong việc phát triển các loại thuốc kháng virus, kháng ung thư và kháng khuẩn.

3.1. Ứng dụng trong y học

Lectin từ Betaphycus Gelatinus có khả năng kháng virus HIV, virus cúm và một số dòng tế bào ung thư. Điều này mở ra tiềm năng sử dụng lectin trong các liệu pháp điều trị bệnh, đặc biệt là trong bối cảnh các bệnh truyền nhiễm và ung thư đang gia tăng.

3.2. Ứng dụng trong công nghệ sinh học

Lectin cũng có thể được sử dụng trong các nghiên cứu về tương tác tế bào và carbohydrate, cũng như trong việc phát triển các sản phẩm thực phẩm chức năng. Nghiên cứu này góp phần vào việc khai thác nguồn tài nguyên biển phong phú của Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Lectin là một nhóm protein hoặc glycoprotein có khả năng liên kết đặc hiệu với các cấu trúc carbohydrate trên bề mặt tế bào, được phân bố rộng rãi trong tự nhiên từ vi sinh vật đến thực vật và động vật. Trong vài thập kỷ qua, lectin từ rong biển đã thu hút sự quan tâm lớn do các đặc tính sinh học đa dạng như kháng virus HIV, viêm gan C, herpes simplex, cúm, coronavirus, kháng ung thư và kháng vi khuẩn. Việt Nam với chiều dài bờ biển khoảng 3.260 km sở hữu nguồn sinh vật biển phong phú, trong đó rong đỏ Betaphycus gelatinus là một loài phổ biến dọc bờ biển miền Trung, được sử dụng chủ yếu để chiết xuất carrageenan. Tuy nhiên, lectin từ loài rong này chưa được nghiên cứu và công bố trên thế giới cũng như trong nước.

Mục tiêu nghiên cứu là tinh chế và phân tích các đặc tính của lectin từ rong đỏ Betaphycus gelatinus nhằm khai thác tiềm năng sử dụng trong y sinh và dược liệu phòng trị bệnh. Nghiên cứu được thực hiện tại Viện nghiên cứu và Ứng dụng công nghệ Nha Trang trong khoảng thời gian từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019. Kết quả nghiên cứu góp phần mở rộng hiểu biết về lectin từ rong biển Việt Nam, đồng thời tạo nền tảng cho việc phát triển các sản phẩm sinh học có giá trị cao trong lĩnh vực hóa sinh và y học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về lectin, bao gồm:

• Khái niệm lectin: Protein hoặc glycoprotein có khả năng liên kết thuận nghịch với carbohydrate mà không làm thay đổi cấu trúc cộng hóa trị của chúng. Lectin có tính đặc hiệu cao với các cấu trúc đường trên bề mặt tế bào hoặc virus.
• Phân loại lectin từ rong biển: Dựa trên đặc tính liên kết carbohydrate, lectin được chia thành các nhóm liên kết với N-glycan dạng phức, N-glycan dạng high-mannose, hoặc cả hai dạng, cũng như lectin liên kết với monosaccharide.
• Đặc tính sinh học của lectin: Hoạt tính ngưng kết hồng cầu (NKHC), khả năng kháng virus (HIV, HCV, HSV-2, cúm, coronavirus), kháng ung thư, kháng vi khuẩn và chống viêm.
• Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường: pH, nhiệt độ, ion kim loại hóa trị hai và hàm lượng carbohydrate ảnh hưởng đến hoạt tính và độ bền của lectin.
• Phương pháp tinh chế lectin: Kết tủa bằng ethanol, sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose, sắc ký lọc gel Sephacryl S-200, và xác định độ tinh sạch bằng điện di SDS-PAGE.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Rong đỏ Betaphycus gelatinus thu tại vùng biển Ninh Thuận, Việt Nam. Hồng cầu từ các loài thỏ, cừu, gà và người được sử dụng để đánh giá hoạt tính ngưng kết.
• Phương pháp phân tích:
  • Chuẩn bị huyền phù hồng cầu 2% và xử lý enzyme trypsin để khảo sát hoạt tính NKHC.
  • Xác định hàm lượng protein bằng phương pháp Lowry với chuẩn BSA.
  • Tinh chế lectin qua các bước kết tủa ethanol, sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose và sắc ký lọc gel Sephacryl S-200.
  • Xác định độ tinh sạch và khối lượng phân tử lectin bằng SDS-PAGE.
  • Phân tích ảnh hưởng của pH (3-10), nhiệt độ (20-100°C), ion kim loại hóa trị hai (Ca²⁺, Mg²⁺) và EDTA đến hoạt tính NKHC.
  • Đánh giá đặc tính liên kết carbohydrate với các monosaccharide và glycoprotein thông qua ức chế hoạt tính NKHC.
• Cỡ mẫu và timeline: Rong biển thu thập tháng 3/2018, nghiên cứu thực hiện từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019. Các thí nghiệm được lặp lại ít nhất 3 lần để đảm bảo độ tin cậy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hoạt tính ngưng kết hồng cầu: Dịch chiết thô từ rong đỏ Betaphycus gelatinus có khả năng ngưng kết mạnh với hồng cầu thỏ, cừu và gà đã xử lý enzyme trypsin, nhưng không ngưng kết với hồng cầu người nhóm máu A, B, O dù đã xử lý enzyme. Hoạt tính NKHC đạt giá trị cao nhất với hồng cầu thỏ và cừu, cho thấy lectin ưu tiên liên kết với hồng cầu động vật hơn người.

2. Điều kiện chiết lectin tối ưu: Tỷ lệ nguyên liệu:dung môi chiết ethanol 20% là 1:5 (w/v) cho hiệu suất chiết lectin cao nhất với hoạt tính tổng số (HTTS) đạt khoảng 16,8 HU và hoạt tính riêng (HTR) đạt 7,62 HU/mg protein. Nồng độ ethanol chiết 20% và thời gian chiết 6 giờ ở 4°C được xác định là điều kiện tối ưu, cân bằng giữa hàm lượng protein và hoạt tính NKHC.

3. Tinh chế lectin: Qua sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose, lectin được phân tách thành các phân đoạn với hoạt tính NKHC cao nhất tập trung ở phân đoạn có độ hấp thụ A280 nm lớn. Tiếp tục tinh sạch bằng sắc ký lọc gel Sephacryl S-200, lectin thu được có độ tinh sạch cao, khối lượng phân tử xác định bằng SDS-PAGE khoảng 28 kDa, tồn tại ở dạng monomer.

4. Ảnh hưởng của các yếu tố môi trường:

   • Lectin duy trì hoạt tính NKHC ổn định trong khoảng pH rộng từ 3 đến 10, với hoạt tính tối ưu ở pH trung tính (7-8).
   • Hoạt tính bền vững ở nhiệt độ lên đến 50°C trong 30 phút, giảm dần khi nhiệt độ vượt quá 60°C.
   • Hoạt tính không phụ thuộc vào ion kim loại hóa trị hai như Ca²⁺ và Mg²⁺, cũng như không bị ảnh hưởng bởi EDTA.
   • Lectin có ái lực cao với glycoprotein chứa N-glycan dạng high-mannose như yeast mannan, porcine stomach mucin, và fetuin, trong khi không liên kết với các monosaccharide đơn lẻ.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy lectin từ rong đỏ Betaphycus gelatinus có đặc tính tương đồng với các lectin từ rong đỏ khác như Kappaphycus alvarezii và Eucheuma serra, đặc biệt là tính liên kết với N-glycan dạng high-mannose và hoạt tính ngưng kết hồng cầu ưu tiên với hồng cầu động vật. Độ bền pH và nhiệt độ của lectin phù hợp với điều kiện sử dụng trong các ứng dụng y sinh và dược phẩm.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, lectin từ B. gelatinus có khối lượng phân tử và đặc tính sinh học tương tự lectin KAA-2 và ESA-2, đồng thời không phụ thuộc ion kim loại hóa trị hai, điều này giúp giảm nguy cơ biến tính trong quá trình bảo quản và ứng dụng. Hoạt tính ngưng kết không với hồng cầu người có thể giảm thiểu tác dụng phụ khi sử dụng trong liệu pháp y học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện sự thay đổi hoạt tính NKHC theo tỷ lệ nguyên liệu:dung môi chiết, nồng độ ethanol, thời gian chiết, cũng như đồ thị hấp thụ A280 nm và hoạt tính NKHC trong quá trình sắc ký trao đổi ion và lọc gel. Bảng so sánh hoạt tính NKHC ở các điều kiện pH, nhiệt độ và ion kim loại cũng minh họa rõ ràng độ bền và đặc tính lectin.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phát triển quy trình sản xuất lectin quy mô lớn: Áp dụng tỷ lệ nguyên liệu:dung môi chiết 1:5 với ethanol 20% và thời gian chiết 6 giờ ở 4°C để tối ưu hóa hiệu suất thu nhận lectin, nhằm phục vụ sản xuất dược liệu và sản phẩm y sinh trong vòng 12 tháng tới.

2. Nghiên cứu ứng dụng sinh học: Thử nghiệm hoạt tính kháng virus HIV, viêm gan C, và kháng ung thư của lectin từ B. gelatinus trên các dòng tế bào và mô hình động vật, nhằm đánh giá tiềm năng phát triển thuốc kháng virus và ung thư trong 2-3 năm tiếp theo.

3. Tối ưu hóa điều kiện bảo quản: Đề xuất bảo quản lectin ở pH trung tính và nhiệt độ dưới 50°C để duy trì hoạt tính lâu dài, phù hợp cho các sản phẩm dược phẩm và thực phẩm chức năng.

4. Mở rộng nghiên cứu lectin từ các loài rong biển khác tại Việt Nam: Khảo sát và tinh chế lectin từ các loài rong biển khác nhằm đa dạng hóa nguồn nguyên liệu và phát triển các sản phẩm sinh học mới, thực hiện trong vòng 3 năm.

5. Hợp tác nghiên cứu và chuyển giao công nghệ: Kết nối với các viện nghiên cứu, doanh nghiệp dược phẩm để phát triển sản phẩm ứng dụng lectin, đồng thời đào tạo nhân lực chuyên môn về tinh chế và ứng dụng lectin trong y sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Hóa học, Hóa phân tích và Công nghệ sinh học: Luận văn cung cấp phương pháp tinh chế lectin chi tiết, dữ liệu phân tích đặc tính sinh học và hóa học, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu về protein sinh học.

2. Doanh nghiệp sản xuất dược phẩm và thực phẩm chức năng: Thông tin về lectin từ rong biển Betaphycus gelatinus giúp phát triển nguyên liệu sinh học mới có hoạt tính kháng virus, kháng ung thư, phù hợp cho sản phẩm phòng ngừa và điều trị bệnh.

3. Chuyên gia y sinh và dược lý học: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học về hoạt tính sinh học của lectin, đặc biệt là khả năng liên kết carbohydrate và ảnh hưởng của các yếu tố môi trường, hỗ trợ phát triển liệu pháp điều trị mới.

4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách khoa học công nghệ: Tài liệu giúp đánh giá tiềm năng khai thác nguồn sinh vật biển Việt Nam, định hướng đầu tư nghiên cứu và phát triển công nghệ sinh học biển.

Câu hỏi thường gặp

1. Lectin từ rong Betaphycus gelatinus có đặc điểm gì nổi bật so với lectin từ các nguồn khác?
   Lectin từ B. gelatinus có khối lượng phân tử khoảng 28 kDa, tồn tại dạng monomer, liên kết đặc hiệu với N-glycan dạng high-mannose, bền pH rộng (3-10) và nhiệt độ đến 50°C, không phụ thuộc ion kim loại hóa trị hai, phù hợp cho ứng dụng y sinh.

2. Phương pháp tinh chế lectin trong nghiên cứu này là gì?
   Lectin được tinh chế qua các bước kết tủa bằng ethanol 20%, sắc ký trao đổi ion DEAE-Sepharose và sắc ký lọc gel Sephacryl S-200, đảm bảo độ tinh sạch cao và giữ nguyên hoạt tính ngưng kết hồng cầu.

3. Lectin có thể ngưng kết loại hồng cầu nào?
   Lectin từ B. gelatinus ngưng kết mạnh hồng cầu thỏ, cừu và gà đã xử lý enzyme trypsin, nhưng không ngưng kết hồng cầu người nhóm máu A, B, O dù đã xử lý enzyme, cho thấy tính đặc hiệu cao với hồng cầu động vật.

4. Ảnh hưởng của pH và nhiệt độ đến hoạt tính lectin như thế nào?
   Lectin duy trì hoạt tính ổn định trong khoảng pH 3-10, tối ưu ở pH trung tính. Hoạt tính bền vững ở nhiệt độ đến 50°C trong 30 phút, giảm khi nhiệt độ vượt quá 60°C, phù hợp với điều kiện bảo quản và ứng dụng.

5. Lectin từ rong biển có tiềm năng ứng dụng trong lĩnh vực nào?
   Lectin có tiềm năng lớn trong y sinh và dược phẩm, đặc biệt là làm thuốc kháng virus HIV, viêm gan C, herpes simplex, cúm, coronavirus, kháng ung thư và kháng vi khuẩn, cũng như phát triển thực phẩm chức năng phòng ngừa bệnh.

Kết luận

• Lectin từ rong đỏ Betaphycus gelatinus được tinh chế thành công với khối lượng phân tử khoảng 28 kDa, tồn tại dạng monomer, có hoạt tính ngưng kết hồng cầu mạnh với hồng cầu động vật đã xử lý enzyme.
• Điều kiện chiết tối ưu là tỷ lệ nguyên liệu:dung môi 1:5 (w/v) với ethanol 20% ở 4°C trong 6 giờ, cho hiệu suất và hoạt tính cao nhất.
• Lectin có đặc tính bền pH rộng (3-10), nhiệt độ chịu đựng đến 50°C, không phụ thuộc ion kim loại hóa trị hai, và liên kết đặc hiệu với glycoprotein chứa N-glycan dạng high-mannose.
• Nghiên cứu mở ra tiềm năng ứng dụng lectin trong y sinh và dược phẩm, đặc biệt trong phát triển thuốc kháng virus và kháng ung thư.
• Các bước tiếp theo bao gồm mở rộng nghiên cứu ứng dụng sinh học, phát triển quy trình sản xuất quy mô lớn và hợp tác chuyển giao công nghệ để đưa lectin vào thực tiễn sử dụng.

Hãy tiếp tục khai thác nguồn tài nguyên sinh vật biển phong phú của Việt Nam để phát triển các sản phẩm sinh học có giá trị cao, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế bền vững.