I. Thực trạng ô nhiễm asen trong nước giếng khoan tại xã Chuyên Ngoại
Nghiên cứu chỉ ra rằng ô nhiễm asen trong nước giếng khoan tại xã Chuyên Ngoại, Duy Tiên, Hà Nam là vấn đề nghiêm trọng. Kết quả xét nghiệm cho thấy 98,7% mẫu nước giếng khoan trước lọc và 80,4% mẫu sau lọc có hàm lượng asen vượt quá tiêu chuẩn cho phép. Điều này cho thấy nhiễm độc asen đang là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Các hộ gia đình (HGĐ) tại địa phương chủ yếu sử dụng nước giếng khoan cho mục đích ăn uống, đặc biệt vào các tháng mùa khô khi nguồn nước mưa không đủ. Mặc dù nhiều HGĐ có hệ thống lọc nước, nhưng hiệu quả lọc không đảm bảo, dẫn đến nguy cơ phơi nhiễm asen cao.
1.1. Nguyên nhân ô nhiễm asen
Nguyên nhân chính của ô nhiễm asen trong nước ngầm tại xã Chuyên Ngoại là do địa chất khu vực giàu khoáng chất chứa asen. Khi nước ngầm được khai thác qua giếng khoan, asen hòa tan vào nước, gây ô nhiễm nguồn nước. Ngoài ra, việc thiếu hệ thống xử lý nước hiệu quả cũng làm tăng nguy cơ nhiễm độc asen.
1.2. Hiệu quả của hệ thống lọc nước
Hầu hết các HGĐ tại xã Chuyên Ngoại sử dụng bể lọc tự chế để xử lý nước giếng khoan. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy 95,3% bể lọc không đạt tiêu chuẩn về bề dày lớp lọc, 66,9% không thay/rửa vật liệu lọc đúng định kỳ, và 90,5% không có giàn mưa. Điều này làm giảm hiệu quả lọc, dẫn đến nước giếng khoan nhiễm asen vẫn còn tồn tại sau quá trình xử lý.
II. Nguy cơ sức khỏe do phơi nhiễm asen
Phơi nhiễm asen qua nước giếng khoan gây ra nhiều tác hại của asen đối với sức khỏe, bao gồm cả nhiễm độc cấp tính và mạn tính. Nghiên cứu đã xác định hàm lượng asen trong tóc của người dân, với 16% mẫu vượt quá giới hạn sinh lý và 4% đạt tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm độc asen mạn tính. Nguy cơ ung thư do sử dụng nước giếng khoan nhiễm asen được ước tính là 23,5 x 10^-5, và nguy cơ này tăng lên theo thời gian sử dụng.
2.1. Tác động sức khỏe cấp tính và mạn tính
Asen khi xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn uống có thể gây nhiễm độc cấp tính với các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, và tiêu chảy. Về lâu dài, nhiễm độc mạn tính có thể dẫn đến các bệnh lý da, rối loạn thần kinh, và ung thư da, phổi, bàng quang. Hàm lượng asen trong tóc là chỉ điểm sinh học quan trọng để đánh giá mức độ phơi nhiễm.
2.2. Nguy cơ ung thư
Nghiên cứu sử dụng chỉ số Cancer Slope Factor (CFS) để ước tính nguy cơ ung thư. Kết quả cho thấy nguy cơ ung thư trung bình của người trưởng thành tại xã Chuyên Ngoại là 23,5 x 10^-5, và nguy cơ này tăng lên 1,2 lần sau 5 năm, 1,5 lần sau 10 năm. Nếu sử dụng nước giếng khoan không qua lọc, nguy cơ ung thư sẽ cao gấp 11,3 lần.
III. Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm asen
Để giảm thiểu ô nhiễm asen và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, nghiên cứu đề xuất các giải pháp như cải thiện hệ thống lọc nước, thay thế nguồn nước ngầm bị ô nhiễm bằng các nguồn nước an toàn hơn, và tăng cường giáo dục cộng đồng về an toàn nước uống. Các HGĐ cần được hướng dẫn cách lọc nước hiệu quả và thường xuyên kiểm tra chất lượng nước.
3.1. Cải thiện hệ thống lọc nước
Các bể lọc nước cần được thiết kế đúng tiêu chuẩn, đảm bảo bề dày lớp lọc và thời gian thay/rửa vật liệu lọc định kỳ. Việc lắp đặt giàn mưa cũng giúp tăng hiệu quả lọc, giảm hàm lượng asen trong nước.
3.2. Thay thế nguồn nước
Đối với các khu vực có nước ngầm ô nhiễm nghiêm trọng, cần xem xét thay thế bằng các nguồn nước khác như nước máy hoặc nước mưa đã qua xử lý. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm asen và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.
