Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2020, công tác bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa vật thể trên địa bàn huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk đã trở thành một vấn đề cấp thiết nhằm bảo tồn di sản văn hóa đặc sắc của vùng Tây Nguyên. Với 3 di tích, danh lam thắng cảnh được công nhận, cùng nhiều di tích khảo cổ và hồ sinh thái có tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, huyện Krông Pắc sở hữu nguồn tài nguyên văn hóa vật thể quý giá. Tuy nhiên, việc bảo tồn và phát huy giá trị các di sản này còn nhiều hạn chế, như đầu tư cơ sở hạ tầng chưa thỏa đáng, thiếu đề án bảo tồn cụ thể và nhận thức của cộng đồng chưa đồng đều. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng thực hiện chính sách bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa vật thể trên địa bàn huyện, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi chính sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Nghiên cứu có phạm vi không gian tại huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk và phạm vi thời gian từ năm 2015 đến 2020. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của di sản trong phát triển địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên lý thuyết chính sách công, tập trung vào quy trình hoạch định, thực hiện và đánh giá chính sách, với sự tham gia của các chủ thể liên quan. Hai mô hình chính được vận dụng gồm: mô hình thực hiện chính sách công theo quy trình gồm các bước hoạch định, thực thi, giám sát và điều chỉnh; và mô hình phối hợp đa ngành trong quản lý di sản văn hóa. Các khái niệm trọng tâm bao gồm: chính sách công, văn hóa vật thể, di sản văn hóa vật thể, bảo tồn di sản, phát huy giá trị văn hóa, và thực hiện chính sách bảo vệ di sản. Văn hóa vật thể được định nghĩa theo Luật Di sản văn hóa Việt Nam là sản phẩm vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, bao gồm di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật và bảo vật quốc gia. Bảo tồn di sản văn hóa là hoạt động giữ gìn nguyên trạng, tránh sự xuống cấp hoặc phá hoại, đồng thời phát huy giá trị di sản trong đời sống xã hội. Khung lý thuyết cũng đề cập đến các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách như nguồn lực, nhận thức xã hội, cơ chế phối hợp và môi trường kinh tế - xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp nghiên cứu chính sách công kết hợp giữa phân tích lý thuyết và khảo sát thực tiễn. Nguồn dữ liệu bao gồm: văn bản pháp luật, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến di sản văn hóa; tài liệu nghiên cứu, báo cáo ngành; số liệu thống kê về di tích và hoạt động bảo tồn trên địa bàn huyện Krông Pắc; kết quả khảo sát, phỏng vấn các cán bộ quản lý, người dân và các bên liên quan. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 người, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau. Phương pháp phân tích kết hợp định lượng và định tính được áp dụng để đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong khoảng thời gian từ tháng 1/2019 đến tháng 9/2020, bao gồm thu thập dữ liệu, xử lý, phân tích và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng bảo vệ di tích còn hạn chế: Trên địa bàn huyện Krông Pắc có 3 di tích, danh lam thắng cảnh được công nhận, trong đó có Di tích lịch sử CADA và Miếu thờ CADA là di tích quốc gia, cùng Thác Drai Dăng là di tích cấp tỉnh. Tuy nhiên, việc đầu tư cơ sở hạ tầng phục vụ bảo tồn và phát huy giá trị di tích còn thấp, chưa có đề án bảo tồn cụ thể cho các di tích này. Khoảng 70% số di tích khảo cổ chưa được bảo tồn và phát huy giá trị.

  2. Nhận thức và ý thức bảo vệ di sản chưa đồng đều: Khoảng 60% người dân và các chủ thể liên quan có nhận thức chưa đầy đủ về vai trò và tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản văn hóa vật thể. Điều này ảnh hưởng đến việc phối hợp thực hiện chính sách và bảo vệ di tích khỏi các hành vi xâm hại.

  3. Nguồn lực thực thi chính sách còn hạn chế: Ngân sách đầu tư cho công tác bảo tồn di tích trên địa bàn huyện chiếm khoảng 30% so với nhu cầu thực tế. Đội ngũ cán bộ chuyên môn còn thiếu về số lượng và chưa được đào tạo bài bản, dẫn đến hiệu quả quản lý và bảo tồn chưa cao.

  4. Sự phối hợp giữa các cơ quan và cộng đồng chưa hiệu quả: Mức độ phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư trong việc thực hiện chính sách bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa vật thể chỉ đạt khoảng 55% hiệu quả theo đánh giá chuyên gia. Việc tuyên truyền, phổ biến chính sách chưa sâu rộng, chưa tạo được phong trào bảo vệ di sản trong nhân dân.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, chính sách bảo vệ di sản văn hóa vật thể mặc dù đã được ban hành đầy đủ về mặt pháp lý nhưng chưa được cụ thể hóa thành các đề án, kế hoạch hành động chi tiết tại địa phương, dẫn đến khó khăn trong triển khai thực hiện. Thứ hai, nhận thức của cộng đồng về giá trị di sản còn hạn chế, phần lớn người dân chưa nhận thức đầy đủ trách nhiệm bảo vệ di sản, điều này tương đồng với kết quả nghiên cứu tại một số địa phương Tây Nguyên khác. Thứ ba, nguồn lực tài chính và nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi các di tích đang chịu tác động tiêu cực từ thiên nhiên và con người, làm giảm giá trị nguyên bản của di sản. Thứ tư, sự phối hợp giữa các bên liên quan chưa chặt chẽ, dẫn đến việc thực hiện chính sách thiếu đồng bộ và hiệu quả. Kết quả nghiên cứu có thể được minh họa qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đầu tư ngân sách so với nhu cầu thực tế, bảng đánh giá nhận thức cộng đồng và sơ đồ phối hợp các cơ quan quản lý. So với kinh nghiệm của tỉnh Lâm Đồng và Ninh Thuận, huyện Krông Pắc cần tăng cường đầu tư, nâng cao nhận thức và cải thiện cơ chế phối hợp để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư ngân sách và nguồn lực cho bảo tồn di sản: Đề xuất UBND tỉnh và huyện Krông Pắc ưu tiên phân bổ ngân sách hàng năm cho công tác bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị các di tích, đặc biệt là các di tích quốc gia và cấp tỉnh. Mục tiêu nâng tỷ lệ đầu tư đạt ít nhất 70% nhu cầu thực tế trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND huyện Krông Pắc.

  2. Xây dựng và triển khai đề án bảo tồn cụ thể cho từng di tích: Lập đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích lịch sử CADA, Miếu thờ CADA và Thác Drai Dăng, đồng thời phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa gắn với di tích. Thời gian hoàn thành đề án trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp UBND huyện.

  3. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm cộng đồng: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, giáo dục pháp luật về bảo vệ di sản văn hóa vật thể cho người dân, cán bộ quản lý và các chủ thể liên quan. Mục tiêu đạt 90% người dân trong huyện được tiếp cận thông tin trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Văn hóa và Thông tin huyện, các tổ chức xã hội.

  4. Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý, bảo tồn di sản cho cán bộ chuyên trách tại huyện và xã. Mục tiêu đào tạo ít nhất 50 cán bộ trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Học viện Khoa học xã hội.

  5. Tăng cường phối hợp liên ngành và xã hội hóa: Thiết lập cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư trong việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản. Khuyến khích xã hội hóa, huy động nguồn lực từ doanh nghiệp và cộng đồng tham gia bảo tồn. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về văn hóa: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa vật thể tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành chính sách công, văn hóa: Tài liệu tham khảo quý giá về thực hiện chính sách công trong lĩnh vực bảo vệ di sản văn hóa, đồng thời cung cấp các phân tích sâu sắc về các yếu tố tác động và giải pháp.

  3. Các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư: Giúp nâng cao nhận thức về vai trò và trách nhiệm trong việc bảo vệ di sản văn hóa vật thể, từ đó tham gia tích cực vào các hoạt động bảo tồn.

  4. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch văn hóa: Cung cấp thông tin về tiềm năng phát triển du lịch gắn với di sản văn hóa vật thể, giúp xây dựng các sản phẩm du lịch bền vững, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Chính sách bảo vệ văn hóa vật thể là gì?
    Chính sách bảo vệ văn hóa vật thể là tập hợp các nguyên tắc, quy định và biện pháp do Nhà nước ban hành nhằm bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị các di sản văn hóa vật thể như di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật. Ví dụ, Luật Di sản văn hóa năm 2001 và sửa đổi năm 2009 quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong bảo vệ di sản.

  2. Tại sao việc bảo tồn di sản văn hóa vật thể lại quan trọng?
    Di sản văn hóa vật thể là tài sản quý giá phản ánh lịch sử, văn hóa và bản sắc dân tộc. Việc bảo tồn giúp duy trì giá trị lịch sử, giáo dục thế hệ trẻ và phát triển du lịch bền vững, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của cộng đồng.

  3. Những khó khăn chính trong thực hiện chính sách bảo vệ di sản tại Krông Pắc là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức cộng đồng chưa đồng đều, nguồn lực tài chính và nhân lực hạn chế, thiếu đề án bảo tồn cụ thể và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả. Điều này làm giảm hiệu quả bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

  4. Làm thế nào để nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ di sản?
    Thông qua các chương trình tuyên truyền, giáo dục pháp luật, tổ chức sự kiện văn hóa, phối hợp với các tổ chức xã hội và trường học để truyền tải thông điệp bảo vệ di sản đến mọi tầng lớp nhân dân.

  5. Vai trò của các cơ quan quản lý trong bảo vệ di sản văn hóa vật thể?
    Các cơ quan quản lý nhà nước có trách nhiệm xây dựng chính sách, tổ chức thực hiện, giám sát và xử lý vi phạm liên quan đến di sản. Họ cũng phối hợp với cộng đồng và các tổ chức để bảo tồn và phát huy giá trị di sản một cách hiệu quả.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng và các yếu tố tác động đến việc thực hiện chính sách bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa vật thể trên địa bàn huyện Krông Pắc trong giai đoạn 2015-2020.
  • Phát hiện chính gồm hạn chế về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và cơ chế phối hợp trong bảo tồn di sản.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đầu tư, xây dựng đề án bảo tồn, nâng cao nhận thức, đào tạo cán bộ và thúc đẩy phối hợp liên ngành.
  • Kết quả nghiên cứu góp phần làm cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách và quản lý di sản văn hóa tại địa phương.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đề án bảo tồn, tổ chức đào tạo và tăng cường tuyên truyền nhằm nâng cao hiệu quả thực thi chính sách.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa vật thể, góp phần xây dựng huyện Krông Pắc phát triển bền vững và giàu bản sắc văn hóa!