Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, thanh toán điện tử đã trở thành một phần không thể thiếu trong hoạt động kinh tế hiện đại. Tại Việt Nam, tỷ lệ người dùng Internet đạt khoảng 45% dân số năm 2015, trong đó 62% đã từng mua sắm trực tuyến với giá trị trung bình 160 USD/người/năm. Thị trường thanh toán điện tử Việt Nam đang phát triển nhanh chóng với nhiều thương hiệu ví điện tử như MoMo, ZaloPay, TrueMoney và đặc biệt là ViettelPay của Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel. ViettelPay nổi bật với khả năng thực hiện giao dịch không cần tài khoản ngân hàng, phù hợp với hơn 120 triệu thuê bao di động và 95% người dùng smartphone tại Việt Nam.

Luận văn tập trung nghiên cứu phát triển kinh doanh hệ sinh thái thanh toán điện tử ViettelPay trong giai đoạn 2013-2019, nhằm phân tích thực trạng, đánh giá các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp phát triển bền vững. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dịch vụ thanh toán điện tử của ViettelPay trên toàn quốc, với mục tiêu nâng cao hiệu quả kinh doanh, mở rộng thị trường và tăng cường sự tin tưởng của khách hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Viettel duy trì vị thế dẫn đầu thị trường viễn thông và tài chính số, đồng thời góp phần thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về thanh toán điện tử và phát triển dịch vụ số, bao gồm:

  • Lý thuyết hệ thống thanh toán điện tử: Thanh toán điện tử được định nghĩa là quá trình chuyển giao giá trị tiền tệ thông qua các phương tiện điện tử, thay thế cho thanh toán truyền thống bằng tiền mặt hoặc séc. Hệ thống này bao gồm các thành phần như người dùng, nhà cung cấp dịch vụ, ngân hàng và các tổ chức trung gian.

  • Mô hình chấp nhận công nghệ (TAM): Giải thích các yếu tố ảnh hưởng đến việc người dùng chấp nhận và sử dụng dịch vụ thanh toán điện tử, như tính tiện lợi, độ tin cậy, bảo mật và chi phí giao dịch.

  • Khái niệm hệ sinh thái số: Hệ sinh thái thanh toán điện tử là mạng lưới các dịch vụ, sản phẩm và đối tác liên kết tạo thành một hệ thống hỗ trợ lẫn nhau, giúp tăng giá trị cho người dùng và doanh nghiệp.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thanh toán điện tử, ví điện tử, hệ sinh thái số, bảo mật thông tin, trải nghiệm khách hàng và phát triển kinh doanh đa kênh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu sơ cấp qua khảo sát trực tiếp với khách hàng sử dụng ViettelPay, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý tại Tập đoàn Viettel. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ báo cáo nội bộ Viettel, các tài liệu khoa học, số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước và các tổ chức nghiên cứu thị trường.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích nhân tố để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ, so sánh với các đối thủ cạnh tranh như MoMo, ZaloPay. Phân tích SWOT được áp dụng để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức của ViettelPay.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với khoảng 500 khách hàng tại 10 tỉnh thành đại diện cho các vùng miền khác nhau, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có trọng số nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm 2018-2019, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng người dùng và giao dịch: ViettelPay đạt hơn 1 triệu người dùng hoạt động thường xuyên vào năm 2018, với lưu lượng giao dịch tăng trưởng khoảng 40% so với năm trước. Tỷ lệ giao dịch chuyển khoản qua ViettelPay chiếm khoảng 25% tổng giao dịch thanh toán điện tử của Viettel.

  2. Đánh giá khách hàng về chất lượng dịch vụ: Khoảng 85% khách hàng đánh giá ViettelPay có tính tiện lợi cao, 78% hài lòng về tốc độ giao dịch, và 70% tin tưởng vào tính bảo mật của hệ thống. Tuy nhiên, 22% khách hàng phản ánh về hạn chế trong trải nghiệm người dùng trên ứng dụng di động.

  3. So sánh với đối thủ cạnh tranh: MoMo dẫn đầu thị trường với 6 triệu người dùng, nhưng ViettelPay có lợi thế về mạng lưới điểm giao dịch vật lý với hơn 200.000 điểm trên toàn quốc, giúp tiếp cận khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng. ZaloPay và TrueMoney có mức độ phổ biến thấp hơn nhưng đang tăng trưởng nhanh nhờ tích hợp đa dạng dịch vụ.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng: Kết quả phân tích nhân tố cho thấy các yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến việc sử dụng ViettelPay gồm: tính tiện lợi (chiếm 35%), độ tin cậy và bảo mật (30%), chi phí giao dịch thấp (20%) và dịch vụ chăm sóc khách hàng (15%).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy ViettelPay đã tận dụng hiệu quả lợi thế về mạng lưới viễn thông rộng khắp và sự đa dạng dịch vụ để phát triển hệ sinh thái thanh toán điện tử. Tỷ lệ tăng trưởng người dùng và giao dịch cao phản ánh sự chấp nhận ngày càng lớn của khách hàng, đặc biệt là ở khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa, nơi các dịch vụ ngân hàng truyền thống còn hạn chế.

So với các ví điện tử khác, ViettelPay có điểm mạnh về khả năng phục vụ khách hàng không cần tài khoản ngân hàng và hỗ trợ giao dịch qua điện thoại thông thường, phù hợp với đặc điểm người dùng Việt Nam. Tuy nhiên, hạn chế về trải nghiệm ứng dụng và một số rào cản về thói quen tiêu dùng tiền mặt vẫn là thách thức cần khắc phục.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng người dùng, bảng so sánh các chỉ số dịch vụ giữa ViettelPay và đối thủ, cũng như biểu đồ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ. Những phát hiện này phù hợp với xu hướng toàn cầu về chuyển dịch sang thanh toán không dùng tiền mặt và sự phát triển của các hệ sinh thái số trong lĩnh vực tài chính.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao trải nghiệm người dùng trên ứng dụng di động: Tập trung cải tiến giao diện, tăng tốc độ xử lý và tích hợp các tính năng mới như sinh trắc học, QR Pay trong vòng 12 tháng tới. Bộ phận phát triển sản phẩm và công nghệ của Viettel chịu trách nhiệm thực hiện.

  2. Mở rộng mạng lưới điểm giao dịch và hỗ trợ khách hàng: Tăng cường đào tạo nhân viên tại các điểm giao dịch, mở rộng thêm 50.000 điểm mới trong 18 tháng tới, đặc biệt tại các vùng nông thôn và miền núi để tiếp cận khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng.

  3. Tăng cường chiến dịch truyền thông và giáo dục người dùng: Triển khai các chương trình quảng bá, hướng dẫn sử dụng thanh toán điện tử an toàn, giảm thiểu rủi ro trong 6 tháng tới nhằm thay đổi thói quen tiêu dùng tiền mặt, do phòng marketing phối hợp với các đối tác truyền thông thực hiện.

  4. Phát triển các dịch vụ giá trị gia tăng và hợp tác đa ngành: Mở rộng hợp tác với các ngân hàng, công ty FinTech để tích hợp thêm các dịch vụ như vay tiêu dùng, bảo hiểm, thanh toán hóa đơn tự động trong 24 tháng tới, nhằm tăng giá trị sử dụng và giữ chân khách hàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý và lãnh đạo doanh nghiệp viễn thông: Nhận diện các chiến lược phát triển kinh doanh hệ sinh thái số, áp dụng mô hình kinh doanh đa dịch vụ và đa kênh để tăng trưởng bền vững.

  2. Chuyên gia và nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính số và công nghệ thông tin: Tham khảo các phân tích về xu hướng thanh toán điện tử, các yếu tố ảnh hưởng đến việc chấp nhận công nghệ và phát triển dịch vụ số tại thị trường Việt Nam.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Hiểu rõ thực trạng, thách thức và đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển thanh toán không dùng tiền mặt, hoàn thiện hành lang pháp lý và thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia.

  4. Doanh nghiệp FinTech và các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử: Học hỏi kinh nghiệm phát triển hệ sinh thái thanh toán điện tử, xây dựng mạng lưới khách hàng và hợp tác đa ngành để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Câu hỏi thường gặp

  1. ViettelPay có gì khác biệt so với các ví điện tử khác?
    ViettelPay nổi bật với khả năng sử dụng trên cả điện thoại thông thường không cần kết nối Internet và không bắt buộc tài khoản ngân hàng, giúp tiếp cận nhóm khách hàng chưa được phục vụ tốt. Ngoài ra, mạng lưới điểm giao dịch rộng lớn trên toàn quốc là lợi thế cạnh tranh lớn.

  2. Làm thế nào để đảm bảo an toàn thông tin khi sử dụng ViettelPay?
    ViettelPay áp dụng công nghệ bảo mật 3DES, xác thực hai lớp bằng mã PIN và OTP, đạt chứng nhận bảo mật quốc tế PCI DSS. Hệ thống cũng có cơ chế phát hiện và ngăn chặn giao dịch bất thường, đảm bảo an toàn cho người dùng.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc khách hàng sử dụng ViettelPay?
    Theo khảo sát, tính tiện lợi trong giao dịch và độ tin cậy về bảo mật là hai yếu tố quan trọng nhất, chiếm hơn 60% ảnh hưởng đến quyết định sử dụng dịch vụ của khách hàng.

  4. ViettelPay có hỗ trợ thanh toán những dịch vụ nào?
    ViettelPay cung cấp hơn 100 tiện ích thanh toán như chuyển tiền, thanh toán hóa đơn điện, nước, viễn thông, mua vé tàu xe, vé máy bay, đặt khách sạn, nạp tiền điện thoại và mua thẻ cào với nhiều ưu đãi chiết khấu.

  5. Làm thế nào để mở rộng sử dụng thanh toán điện tử tại các vùng nông thôn?
    Cần tăng cường mạng lưới điểm giao dịch, đào tạo nhân viên hỗ trợ, đồng thời đẩy mạnh truyền thông, giáo dục người dân về lợi ích và cách sử dụng thanh toán điện tử an toàn, phù hợp với đặc điểm vùng miền.

Kết luận

  • Thanh toán điện tử tại Việt Nam đang phát triển nhanh với sự gia tăng người dùng và đa dạng dịch vụ, trong đó ViettelPay giữ vai trò quan trọng nhờ mạng lưới rộng và dịch vụ đa dạng.
  • Các yếu tố chính ảnh hưởng đến việc sử dụng ViettelPay gồm tính tiện lợi, bảo mật, chi phí thấp và dịch vụ khách hàng.
  • ViettelPay cần cải tiến trải nghiệm người dùng, mở rộng mạng lưới điểm giao dịch và tăng cường truyền thông để thúc đẩy phát triển bền vững.
  • Luận văn đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và hỗ trợ chính sách phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp công nghệ, mở rộng hợp tác đa ngành và tiếp tục nghiên cứu xu hướng thị trường để duy trì vị thế dẫn đầu.

Hành động ngay hôm nay: Các nhà quản lý và chuyên gia trong lĩnh vực thanh toán điện tử nên áp dụng các kiến thức và giải pháp từ nghiên cứu này để thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển kinh doanh hiệu quả trong thời đại công nghệ số.