Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu, tiếng Anh trở thành ngôn ngữ chủ đạo trong giao tiếp quốc tế và được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực như kinh doanh, du lịch, y tế và giáo dục. Tại Việt Nam, tiếng Anh được xem là ngoại ngữ quan trọng nhất, được Bộ Giáo dục và Đào tạo (MOET) triển khai nhiều dự án nâng cao trình độ tiếng Anh cho người học từ năm 2017 đến 2025. Tuy nhiên, kỹ năng viết học thuật vẫn là thách thức lớn đối với sinh viên, đặc biệt khi các sản phẩm viết đòi hỏi kỹ năng tư duy, soạn thảo và chỉnh sửa chuyên biệt. Việc sử dụng tiếng mẹ đẻ (L1) trong lớp học tiếng Anh, dù gây tranh cãi, được xem là không thể tránh khỏi và có thể hỗ trợ quá trình học tập thông qua thủ thuật chuyển ngữ (translanguaging).
Nghiên cứu này nhằm khám phá mức độ tham gia học tập của sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Thủ Dầu Một trong các lớp học viết học thuật sử dụng translanguaging, đồng thời xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia này. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 với 113 sinh viên tham gia trả lời bảng khảo sát và 24 sinh viên tham gia phỏng vấn bán cấu trúc. Dữ liệu khảo sát được phân tích bằng phần mềm SPSS 22, trong khi dữ liệu phỏng vấn được xử lý theo phương pháp phân tích nội dung.
Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giảng dạy viết học thuật, góp phần thay đổi quan điểm về vai trò của L1 trong lớp học tiếng Anh, đồng thời cung cấp cơ sở để phát triển các phương pháp giảng dạy linh hoạt, phù hợp với đặc điểm người học và môi trường học tập tại Việt Nam.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên ba lý thuyết chính:
Thuyết chuyển ngữ (Translanguaging): Được định nghĩa là việc sử dụng linh hoạt các ngôn ngữ trong kho ngôn ngữ của người học để tạo ra ý nghĩa và hỗ trợ quá trình học tập. Translanguaging không chỉ là sự chuyển đổi giữa các ngôn ngữ mà còn là sự kết hợp sáng tạo nhằm phát triển năng lực ngôn ngữ (Garcia & Wei, 2014; Canagarajah, 2011).
Lý thuyết về sự tham gia học tập (Learning Engagement): Theo Fredricks et al. (2004), sự tham gia học tập bao gồm ba thành phần: cảm xúc (emotional engagement), hành vi (behavioral engagement) và nhận thức (cognitive engagement). Mỗi thành phần phản ánh mức độ đầu tư tâm lý và hành động của người học trong quá trình học.
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự tham gia học tập: Bao gồm các yếu tố liên quan đến người học (động lực, thái độ, trình độ ngôn ngữ), giáo viên (phương pháp giảng dạy, trình độ ngôn ngữ) và môi trường học tập (tài liệu học tập, sự hỗ trợ từ bạn bè).
Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: translanguaging, academic writing (viết học thuật), learning engagement (sự tham gia học tập), motivation (động lực), attitude (thái độ), language proficiency (trình độ ngôn ngữ), teaching techniques (phương pháp giảng dạy), learning environment (môi trường học tập).
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu áp dụng thiết kế phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp cả phương pháp định lượng và định tính nhằm trả lời hai câu hỏi nghiên cứu về mức độ tham gia học tập và các yếu tố ảnh hưởng.
Nguồn dữ liệu:
- Bảng khảo sát được phát cho 113 sinh viên chuyên ngành tiếng Anh năm thứ hai và sinh viên hệ thứ hai tại Trường Đại học Thủ Dầu Một.
- Phỏng vấn bán cấu trúc với 24 sinh viên tình nguyện từ các lớp học trên.
Phương pháp phân tích:
- Dữ liệu khảo sát được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 22, sử dụng các thống kê mô tả và phân tích độ tin cậy Cronbach’s Alpha.
- Dữ liệu phỏng vấn được phân tích theo phương pháp phân tích nội dung nhằm khai thác sâu các quan điểm, cảm nhận của người học về translanguaging và sự tham gia học tập.
Timeline nghiên cứu:
- Thu thập dữ liệu khảo sát và phỏng vấn trong năm học 2022-2023.
- Phân tích dữ liệu và viết báo cáo hoàn thành trong năm 2023.
Cỡ mẫu được chọn theo phương pháp thuận tiện (convenience sampling) dựa trên sự sẵn sàng và khả năng tiếp cận của sinh viên. Việc kết hợp hai phương pháp giúp nghiên cứu có cái nhìn toàn diện, vừa có số liệu cụ thể vừa có phân tích sâu sắc về hiện tượng nghiên cứu.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Mức độ tham gia học tập cao khi sử dụng translanguaging:
Sinh viên tham gia học tập ở mức độ cao trong các lớp viết học thuật có áp dụng translanguaging. Cụ thể, điểm trung bình tổng thể của sự tham gia học tập đạt khoảng 4.2 trên thang 5, trong đó sự tham gia cảm xúc và nhận thức cao hơn so với hành vi. Điều này cho thấy sinh viên cảm thấy hứng thú và tập trung hơn khi được sử dụng cả tiếng Việt và tiếng Anh trong quá trình học.Yếu tố người học là nhân tố chủ chốt:
Động lực học tập, thái độ tích cực và trình độ tiếng Anh của sinh viên có ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự tham gia học tập. Khoảng 78% sinh viên cho biết động lực cá nhân thúc đẩy họ tham gia tích cực vào các hoạt động viết học thuật.Ảnh hưởng tích cực của yếu tố giáo viên:
Phương pháp giảng dạy linh hoạt, khả năng sử dụng ngôn ngữ của giáo viên và việc khuyến khích sử dụng translanguaging giúp tăng cường sự tham gia của sinh viên. Đặc biệt, 85% sinh viên đánh giá cao việc giáo viên sử dụng cả tiếng Việt và tiếng Anh để giải thích và phản hồi bài viết.Môi trường học tập hỗ trợ sự tham gia:
Tài liệu học tập đa dạng, sự hỗ trợ từ bạn bè trong nhóm thảo luận và không gian lớp học thân thiện tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên tham gia. Khoảng 70% sinh viên cho biết họ thường xuyên trao đổi ý kiến với bạn cùng lớp bằng cả hai ngôn ngữ để hoàn thiện bài viết.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy translanguaging là một phương pháp hiệu quả để nâng cao sự tham gia học tập trong lớp viết học thuật, phù hợp với đặc điểm đa ngôn ngữ và trình độ khác nhau của sinh viên Việt Nam. Việc sử dụng L1 giúp sinh viên giải quyết khó khăn về từ vựng và cấu trúc ngữ pháp, đồng thời tăng cường sự tự tin và hứng thú học tập.
So sánh với các nghiên cứu trước đây trên thế giới, kết quả tương đồng với nghiên cứu tại Nam Phi và Bangladesh, nơi translanguaging cũng được chứng minh giúp cải thiện sự tham gia và kết quả học tập. Tuy nhiên, mức độ tham gia hành vi thấp hơn có thể do sinh viên còn e ngại khi thể hiện ý kiến bằng tiếng Anh hoặc chưa quen với việc tham gia thảo luận tích cực.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện điểm trung bình của ba loại tham gia (cảm xúc, nhận thức, hành vi) và bảng thống kê mô tả các yếu tố ảnh hưởng, giúp minh họa rõ ràng mối quan hệ giữa các biến số.
Đề xuất và khuyến nghị
Khuyến khích áp dụng translanguaging trong giảng dạy viết học thuật:
Các giảng viên nên linh hoạt sử dụng cả tiếng Việt và tiếng Anh trong quá trình giảng dạy, đặc biệt khi giải thích từ vựng và cấu trúc phức tạp, nhằm tăng cường sự hiểu biết và tham gia của sinh viên. Thời gian áp dụng: ngay trong các học kỳ tiếp theo. Chủ thể thực hiện: giảng viên và khoa ngoại ngữ.Đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy cho giáo viên:
Tổ chức các khóa bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy tích hợp translanguaging và kỹ năng sử dụng ngôn ngữ hiệu quả để giáo viên tự tin hơn trong việc hỗ trợ sinh viên. Thời gian: trong vòng 6 tháng. Chủ thể: nhà trường và các trung tâm đào tạo.Phát triển tài liệu học tập đa ngôn ngữ:
Biên soạn và cung cấp tài liệu học tập kết hợp song ngữ, giúp sinh viên dễ dàng tiếp cận kiến thức và thực hành viết học thuật. Thời gian: 1 năm. Chủ thể: nhà xuất bản, khoa ngoại ngữ.Tạo môi trường học tập thân thiện, khuyến khích tương tác:
Xây dựng các hoạt động nhóm, thảo luận song ngữ và không gian lớp học mở để sinh viên tự do trao đổi, tăng cường sự tham gia hành vi. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể: giảng viên, sinh viên và ban quản lý lớp học.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên và nhà quản lý giáo dục:
Có thể áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến phương pháp giảng dạy, xây dựng chính sách hỗ trợ học tập đa ngôn ngữ, nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại các trường đại học.Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh và các ngành liên quan:
Hiểu rõ vai trò của translanguaging trong việc nâng cao kỹ năng viết học thuật, từ đó chủ động áp dụng trong học tập và phát triển năng lực ngôn ngữ.Nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực giảng dạy tiếng Anh:
Sử dụng luận văn làm cơ sở lý thuyết và thực nghiệm để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về translanguaging và sự tham gia học tập trong môi trường đa ngôn ngữ.Các trung tâm đào tạo và bồi dưỡng giáo viên:
Tham khảo để thiết kế chương trình đào tạo nâng cao năng lực giảng dạy tích hợp translanguaging, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy tiếng Anh.
Câu hỏi thường gặp
Translanguaging là gì và khác gì so với code-switching?
Translanguaging là việc sử dụng linh hoạt và kết hợp các ngôn ngữ trong kho ngôn ngữ của người học để tạo ra ý nghĩa, vượt ra ngoài việc chỉ chuyển đổi ngôn ngữ (code-switching). Nó được xem là chiến lược sư phạm giúp tăng cường học tập (Garcia & Wei, 2014).Tại sao translanguaging lại giúp tăng sự tham gia học tập?
Bởi vì nó cho phép sinh viên sử dụng ngôn ngữ quen thuộc để hiểu bài học sâu hơn, giảm áp lực ngôn ngữ, từ đó tăng hứng thú, tự tin và khả năng tập trung trong lớp học (Fredricks et al., 2004).Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến sự tham gia học tập khi sử dụng translanguaging?
Yếu tố người học, bao gồm động lực, thái độ và trình độ ngôn ngữ, được xác định là nhân tố chủ chốt ảnh hưởng đến sự tham gia học tập trong lớp viết học thuật sử dụng translanguaging.Làm thế nào giáo viên có thể áp dụng translanguaging hiệu quả trong lớp học?
Giáo viên nên kết hợp sử dụng cả tiếng mẹ đẻ và tiếng Anh trong giảng dạy, thiết kế các hoạt động nhóm song ngữ, cho phép sinh viên thảo luận và phản hồi bằng cả hai ngôn ngữ, đồng thời cung cấp phản hồi đa ngôn ngữ (Garcia, 2014).Nghiên cứu này có thể áp dụng ở những môi trường học tập nào khác?
Translanguaging có thể áp dụng hiệu quả trong các môi trường đa ngôn ngữ như trung tâm ngoại ngữ, trường phổ thông, đại học và các lớp học kỹ năng ngôn ngữ khác, đặc biệt là nơi học sinh có trình độ và nền tảng ngôn ngữ đa dạng.
Kết luận
- Sinh viên chuyên ngành tiếng Anh tại Trường Đại học Thủ Dầu Một có mức độ tham gia học tập cao trong các lớp viết học thuật khi sử dụng translanguaging, đặc biệt ở khía cạnh cảm xúc và nhận thức.
- Ba nhóm yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến sự tham gia học tập gồm: yếu tố người học, yếu tố giáo viên và yếu tố môi trường học tập.
- Translanguaging giúp sinh viên vượt qua khó khăn về từ vựng, ngữ pháp và tăng cường sự tự tin trong giao tiếp và viết học thuật.
- Nghiên cứu góp phần làm rõ vai trò của L1 trong giảng dạy tiếng Anh, mở ra hướng đi mới cho phương pháp giảng dạy linh hoạt, phù hợp với đặc điểm người học Việt Nam.
- Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu song ngữ và xây dựng môi trường học tập hỗ trợ translanguaging nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập.
Hành động đề xuất: Các nhà quản lý giáo dục, giảng viên và nhà nghiên cứu nên áp dụng và tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về translanguaging để nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh trong bối cảnh đa ngôn ngữ hiện nay.