Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) cấp huyện là một chức năng quan trọng nhằm đảm bảo việc thực thi pháp luật, nghị quyết của địa phương được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. Tại huyện Đắk Song, tỉnh Đắk Nông, với dân số khoảng 78.717 người và diện tích tự nhiên 80.803,77 ha, hoạt động giám sát của HĐND đóng vai trò then chốt trong việc phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh quốc phòng và nâng cao đời sống nhân dân. Giai đoạn nghiên cứu từ 2011 đến 2016 cho thấy huyện đã đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 14%/năm, thu nhập bình quân đầu người đạt 33 triệu đồng, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 14,2%, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong hoạt động giám sát của HĐND.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song, đánh giá hiệu quả và đề xuất các giải pháp tăng cường hoạt động này. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung giám sát kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, thi hành pháp luật và xây dựng chính quyền địa phương. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương mà còn làm cơ sở tham khảo cho các địa phương khác trong việc hoàn thiện chức năng giám sát của HĐND cấp huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đồng thời vận dụng các quan điểm của Đảng và Nhà nước về chức năng giám sát của HĐND. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về chức năng giám sát của cơ quan quyền lực nhà nước: Giám sát là hoạt động theo dõi, kiểm tra việc thực thi nhiệm vụ nhằm bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh, phát hiện tồn tại, hạn chế để kiến nghị giải pháp khắc phục.

  • Lý thuyết về tổ chức và hoạt động của HĐND cấp huyện: HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân, có chức năng quyết định và giám sát các hoạt động của chính quyền địa phương.

Các khái niệm chính bao gồm: giám sát, chức năng giám sát của HĐND, chủ thể và đối tượng giám sát, hình thức giám sát, hiệu quả giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh và thống kê dựa trên số liệu thu thập từ các báo cáo hoạt động của HĐND huyện Đắk Song giai đoạn 2011-2016. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm toàn bộ 33 đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2011-2016 và các thành viên Thường trực, Ban của HĐND huyện. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện và toàn diện.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp đánh giá thực trạng, so sánh với các tiêu chuẩn pháp luật và các nghiên cứu tương tự. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, bao gồm thu thập số liệu, phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song: Trong giai đoạn 2011-2016, HĐND huyện đã tổ chức nhiều cuộc giám sát chuyên đề về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và thi hành pháp luật. Tổng giá trị sản phẩm xã hội năm 2015 đạt 5.527 tỷ đồng, tăng 217% so với năm 2010. Tuy nhiên, hoạt động giám sát chủ yếu do Thường trực và các Ban HĐND thực hiện, đại biểu và tổ đại biểu tham gia còn hạn chế.

  2. Chất lượng đại biểu HĐND: Giai đoạn này có 33 đại biểu, trong đó đa số có trình độ chuyên môn và năng lực tốt, nhưng tỷ lệ đại biểu chuyên trách thấp, nhiều đại biểu kiêm nhiệm. Tỷ lệ đại biểu tham gia đầy đủ các kỳ họp đạt trên 90%, tuy nhiên việc tham gia giám sát và chất vấn còn chưa đồng đều.

  3. Hiệu quả giám sát: Qua giám sát, HĐND huyện đã phát hiện nhiều tồn tại như việc san nền, hạ độ cao đất đồi, buông lỏng quản lý xây dựng, xử lý xe quá tải, ô nhiễm môi trường. Tỷ lệ giải quyết kiến nghị sau giám sát chưa cao, công tác theo dõi thực hiện kiến nghị chưa thường xuyên. Việc xử lý các cơ quan, đơn vị không thực hiện nghiêm túc kiến nghị còn thiếu chế tài rõ ràng.

  4. Điều kiện đảm bảo hoạt động giám sát: Cơ sở pháp lý về giám sát đã được hoàn thiện với Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015 và Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND 2015. Tuy nhiên, cơ sở vật chất, kinh phí và đội ngũ cán bộ phục vụ giám sát còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song chủ yếu do sự phân bổ nguồn lực chưa hợp lý, đại biểu kiêm nhiệm nhiều, thiếu chuyên trách, dẫn đến thiếu thời gian và năng lực thực hiện giám sát sâu sát. So với các nghiên cứu tại các tỉnh khác, như Đắk Lắk hay Quảng Bình, Đắk Song có điểm tương đồng về hạn chế trong việc thực hiện kiến nghị sau giám sát và thiếu chế tài xử lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ đại biểu tham gia giám sát, số lượng cuộc giám sát theo lĩnh vực, tỷ lệ giải quyết kiến nghị sau giám sát để minh họa hiệu quả hoạt động. Bảng so sánh các chỉ tiêu kinh tế - xã hội trước và sau giám sát cũng giúp làm rõ tác động của hoạt động giám sát.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng, từ đó đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND huyện, góp phần nâng cao chất lượng quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường năng lực và trách nhiệm của đại biểu HĐND: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giám sát, nâng cao trình độ chuyên môn và pháp luật cho đại biểu. Mục tiêu tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách lên ít nhất 30% trong nhiệm kỳ tới. Chủ thể thực hiện: HĐND huyện phối hợp với Học viện Hành chính Quốc gia. Thời gian: 1-2 năm.

  2. Hoàn thiện cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động giám sát: Đầu tư trụ sở làm việc riêng cho HĐND huyện, trang bị phương tiện thông tin liên lạc, tài liệu phục vụ giám sát. Đảm bảo kinh phí hoạt động giám sát đạt tối thiểu 5% tổng ngân sách hoạt động của HĐND. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Sở Tài chính. Thời gian: 1 năm.

  3. Nâng cao hiệu quả thực hiện kiến nghị sau giám sát: Xây dựng quy trình theo dõi, đánh giá việc thực hiện kiến nghị, tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng để xử lý nghiêm các trường hợp không thực hiện. Áp dụng chế tài rõ ràng, minh bạch. Chủ thể thực hiện: Thường trực HĐND, UBND huyện. Thời gian: liên tục.

  4. Đổi mới phương thức giám sát: Tăng cường giám sát chuyên đề, giám sát trực tiếp tại cơ sở, sử dụng công nghệ thông tin trong thu thập và xử lý thông tin giám sát. Khuyến khích đại biểu HĐND tham gia giám sát độc lập. Chủ thể thực hiện: Ban Kinh tế - Xã hội, Ban Pháp chế HĐND huyện. Thời gian: 2 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu để nâng cao năng lực, hiểu rõ chức năng, nhiệm vụ và phương pháp giám sát hiệu quả.

  2. Lãnh đạo và cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát, tăng cường phối hợp với HĐND trong quản lý, điều hành.

  3. Giảng viên, sinh viên chuyên ngành Quản lý công, Luật học, Hành chính công: Tài liệu tham khảo bổ ích về lý luận và thực tiễn hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện.

  4. Các tổ chức nghiên cứu, tư vấn chính sách công: Sử dụng kết quả nghiên cứu để đề xuất chính sách, giải pháp cải thiện hoạt động giám sát và quản lý nhà nước địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song tập trung vào những lĩnh vực nào?
    Hoạt động giám sát tập trung vào các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, thi hành pháp luật và xây dựng chính quyền địa phương, nhằm đảm bảo pháp luật và nghị quyết được thực hiện nghiêm túc.

  2. Chất lượng đại biểu HĐND ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả giám sát?
    Đại biểu có trình độ chuyên môn, năng lực và trách nhiệm cao sẽ lựa chọn được nội dung giám sát phù hợp, tham gia tích cực các kỳ họp và chất vấn, từ đó nâng cao hiệu quả giám sát.

  3. Những hạn chế chính trong hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song là gì?
    Hạn chế gồm đại biểu tham gia giám sát còn hạn chế, kiến nghị sau giám sát chưa được thực hiện nghiêm túc, thiếu chế tài xử lý các cơ quan vi phạm, cơ sở vật chất và kinh phí phục vụ giám sát chưa đầy đủ.

  4. Luật nào quy định về hoạt động giám sát của HĐND?
    Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 và Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015 là các văn bản pháp lý quan trọng quy định chi tiết về chức năng, quyền hạn và thủ tục giám sát của HĐND.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả giám sát?
    Các giải pháp gồm tăng cường đào tạo đại biểu, hoàn thiện cơ sở vật chất và kinh phí, nâng cao hiệu quả thực hiện kiến nghị sau giám sát, đổi mới phương thức giám sát và tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan.

Kết luận

  • Hoạt động giám sát của HĐND huyện Đắk Song từ 2011-2016 đã đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước địa phương.
  • Tuy nhiên, còn tồn tại hạn chế về sự tham gia của đại biểu, hiệu quả thực hiện kiến nghị và điều kiện vật chất, kinh phí phục vụ giám sát.
  • Luận văn đã làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng và các yếu tố tác động đến hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực đại biểu, hoàn thiện cơ sở vật chất, đổi mới phương thức giám sát và tăng cường chế tài xử lý.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng quy trình theo dõi kiến nghị để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát trong nhiệm kỳ tới.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan chức năng và đại biểu HĐND huyện Đắk Song cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, nhằm phát huy tối đa vai trò giám sát, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.