I. Tổng Quan Về VN EAEU FTA Cách Thúc Đẩy Thương Mại Nga Việt
Các lý thuyết thương mại và nghiên cứu thực nghiệm đều chỉ ra rằng tự do hóa thương mại mang lại lợi ích cho các quốc gia. Nó tạo ra môi trường cạnh tranh, phân bổ tối ưu nguồn lực, tăng năng suất, thúc đẩy đổi mới và chuyển giao công nghệ, đa dạng hóa chủng loại và nâng cao chất lượng hàng hóa. Thương mại tự do được hình thành dưới hai hình thức chính: toàn cầu (WTO) và song phương/đa phương (FTA). Việt Nam tham gia các FTA để thúc đẩy cải cách và hội nhập kinh tế quốc tế. Hiệp định thương mại tự do (FTA) xóa bỏ các rào cản thuế quan và phi thuế quan, tác động mạnh mẽ đến các thành viên và cả các quốc gia không phải thành viên. Lợi ích của FTA là khác nhau giữa các quốc gia, phụ thuộc vào tính bổ sung, cạnh tranh và mức độ bảo hộ thương mại. Các nước đang phát triển thường chịu nhiều sức ép cạnh tranh. Các FTA cũng tác động đến thị trường hàng hóa, yếu tố sản xuất, ngoại hối và cơ cấu nền kinh tế theo ngành và khu vực. Việt Nam bắt đầu mở cửa hội nhập từ cuối những năm 1990, đánh dấu bằng việc gia nhập ASEAN năm 1995 và AFTA năm 1996.
1.1. Vai trò của Liên Minh Kinh Tế Á Âu EAEU trong Thương Mại
Liên minh Kinh tế Á Âu (EAEU) là liên kết kinh tế khu vực SNG bao gồm các quốc gia thuộc Liên Xô cũ (Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia, Kyrgystan). Thành viên EAEU đều là đối tác truyền thống của Việt Nam, đặc biệt là Nga. Nga có tiềm lực và thế mạnh lớn trong lĩnh vực công nghệ hàng không, kỹ thuật khai thác mỏ, hệ thống đường sắt, tự động hóa và công nghệ sinh học. Nga là thị trường rộng lớn với gần 150 triệu dân và có GDP hơn 1,400 tỷ USD, là nền kinh tế lớn nhất và dẫn dắt các tiến trình hội nhập kinh tế ở khu vực. Nền kinh tế Nga chưa cởi mở và hội nhập sâu vào nền kinh tế toàn cầu như các quốc gia khác, điều này khiến Nga trở nên hấp dẫn với nhiều đối tác thương mại trên toàn cầu và đặc biệt là khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.
1.2. Quan hệ Việt Nam Nga Đối tác Chiến Lược Trong VN EAEU FTA
Vị trí của Việt Nam trong chính sách đối ngoại của Nga đã được khẳng định. Nga khẳng định “Phát triển quan hệ nhiều mặt với Việt Nam là một trong những ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Nga ở Châu Á”. Quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại giữa Việt Nam và Nga chưa tương xứng với tiềm năng, mặc dù là đối tác chiến lược toàn diện. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn và cuộc khủng hoảng Ucraina đã gây ảnh hưởng lớn tới kinh tế Nga và khu vực. Nga đã thực hiện chủ trương hội nhập và liên kết kinh tế với các nước thành viên trong EAEU nói riêng, khu vực Châu Á - Thái Bình Dương nói chung. Việt Nam được coi là một đối tác quan trọng của Nga cả về khía cạnh chính trị và kinh tế.
II. Phân Tích Tác Động Hiệp Định VN EAEU FTA Đến Thương Mại
Ngày 29/05/2015, EAEU đã ký hiệp định thương mại tự do với Việt Nam, một quốc gia ngoài liên minh. Việt Nam cũng trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới tham gia hiệp định thương mại tự do với khu vực này. Hiệp định này có phạm vi điều chỉnh toàn diện, cam kết cao và cân bằng lợi ích, tạo điều kiện thúc đẩy thương mại và đầu tư giữa Việt Nam với các nước của liên minh kinh tế Á - Âu, đặc biệt là đối tác chiến lược Nga. Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU có hiệu lực từ ngày 05/10/2016 đã mở ra một cơ hội rất lớn cho thị trường xuất khẩu của Việt Nam, tạo động lực mở cửa thị trường hơn nữa theo chủ trương hội nhập kinh tế quốc tế của Đảng và Nhà nước. Hiệp định yêu cầu các bên tham gia cắt giảm thuế quan theo lộ trình và các hàng rào thương mại.
2.1. Cam Kết Cắt Giảm Thuế Quan Trong Hiệp Định VN EAEU FTA
Đến năm 2026, mức thuế hải quan trung bình trong EAEU dành cho Việt Nam sẽ giảm từ 9,7% xuống còn 2%. Đối với Việt Nam, mức thuế dành cho các nước EAEU sẽ giảm từ 10% xuống còn 1%. Điều đó cho thấy, hiệp định là một khuôn khổ pháp lý quan trọng, tạo thuận lợi cho thương mại và thúc đẩy đầu tư giữa hai bên. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tác động của hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU đến lợi ích thương mại giữa Việt Nam và Nga sau khi có hiệp định thì vẫn còn chưa được xác định rõ, đầy đủ trên cả phương diện định tính và định lượng.
2.2. Đánh Giá Tác Động Của VN EAEU FTA Đến Thương Mại Việt Nam Nga
Việc phân tích và đánh giá tác động của hiệp định VN-EAEU FTA đến thương mại của hai quốc gia thành viên cũng như thương mại giữa một quốc gia với liên minh kinh tế là cần thiết. Mục tiêu là phát huy các tác động tích cực để thúc đẩy hơn nữa trao đổi thương mại giữa Việt Nam với các nước EAEU, đặc biệt giữa Việt Nam và Nga trong thời gian tới. Luận án tập trung vào việc phân tích và đánh giá tác động của hiệp định thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Kinh tế Á - Âu đến thương mại giữa Việt Nam và Nga.
III. Lợi Ích Thách Thức VN EAEU FTA Cho Doanh Nghiệp Việt Nga
Luận án hướng đến phân tích và đánh giá tác động của hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU đến thương mại giữa Việt Nam và Nga, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp thúc đẩy thương mại giữa hai quốc gia trong bối cảnh thực thi hiệp định thời gian tới. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý thuyết và đề xuất khung nghiên cứu đánh giá tác động của hiệp định thương mại tự do đến thương mại giữa hai quốc gia thành viên. Thêm vào đó, phân tích và đánh giá tác động của hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU đến thương mại giữa Việt Nam và Nga trước và sau khi có hiệp định.
3.1. Cơ Hội Xuất Khẩu Nông Sản Việt Nam Vào Thị Trường Nga
Việc phân tích bối cảnh, định hướng và đề xuất các giải pháp thúc đẩy thương mại Việt Nam và Nga trong bối cảnh thực hiện hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EAEU thời gian tới là một trong những nhiệm vụ quan trọng. Do đó, luận án sẽ đánh giá tiềm năng và những khó khăn mà doanh nghiệp Việt Nam có thể gặp phải khi thâm nhập thị trường Nga, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản.
3.2. Thách Thức Cạnh Tranh Từ Các Quốc Gia EAEU Khác
Bên cạnh cơ hội, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với những thách thức cạnh tranh từ các quốc gia thành viên khác trong EAEU. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao năng lực cạnh tranh, cải tiến chất lượng sản phẩm và tìm kiếm các giải pháp marketing hiệu quả.
IV. Giải Pháp Tối Ưu Thúc Đẩy Thương Mại Việt Nam Nga Sau FTA
Các lý thuyết thương mại và nghiên cứu thực nghiệm đã chỉ ra tự do hóa thương mại mang lại lợi ích cho các quốc gia. Thương mại tự do tạo ra môi trường cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước, giúp phân bổ tối ưu các nguồn lực của nền kinh tế, tăng năng suất lao động, thúc đẩy đổi mới và chuyển giao công nghệ, đa dạng hóa chủng loại và nâng cao chất lượng hàng hóa, tối đa hóa hiệu quả không có sự biến dạng của thị trường. Thương mại tự do cũng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và thương mại của thế giới, xét theo phạm vi thì thương mại tự do được hình thành dưới hai hình thức gồm (1) thương mại tự do trên phạm vi toàn cầu như Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và (2) thương mại tự do giữa hai nước hay một nhóm nước được ký kết bởi hiệp định thương mại tự do (FTA).
4.1. Chính Sách Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Việt Nam Tiếp Cận Thị Trường Nga
Để tận dụng tối đa lợi ích từ VN-EAEU FTA, cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam trong việc nghiên cứu thị trường, tìm kiếm đối tác, xúc tiến thương mại và giải quyết các rào cản pháp lý. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, hiệp hội ngành nghề và cộng đồng doanh nghiệp.
4.2. Phát Triển Logistics Và Hạ Tầng Giao Thông Kết Nối Việt Nam Nga
Chi phí logistics cao là một trong những rào cản lớn đối với thương mại giữa Việt Nam và Nga. Do đó, cần đầu tư phát triển hệ thống logistics và hạ tầng giao thông vận tải hiệu quả, giảm thiểu chi phí và thời gian vận chuyển hàng hóa. Việc này bao gồm cả việc nâng cấp các tuyến đường biển, đường sắt và đường hàng không.
4.3. Tăng Cường Hợp Tác Trong Lĩnh Vực Đầu Tư Giữa Việt Nam Và Nga
Ngoài thương mại, hợp tác đầu tư cũng là một yếu tố quan trọng để thúc đẩy quan hệ kinh tế giữa Việt Nam và Nga. Cần khuyến khích các doanh nghiệp Nga đầu tư vào Việt Nam trong các lĩnh vực có thế mạnh như năng lượng, công nghệ cao và cơ sở hạ tầng. Đồng thời, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào Nga để khai thác tiềm năng thị trường và tiếp cận công nghệ mới.
V. Tương Lai Quan Hệ Định Hướng Phát Triển Thương Mại Việt Nga
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế có nhiều thay đổi trong phạm vi khu vực và trên thế giới, Việt Nam đã chủ động tham gia vào các hiệp định tự do nhằm khai thác các tiềm năng và lợi thế cho phát triển kinh tế. Liên minh kinh tế Á - Âu (EAEU) là liên kết kinh tế khu vực SNG bao gồm các quốc gia thuộc Liên Xô cũ (Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia, Kyrgystan), thành viên của liên minh kinh tế Á - Âu đều là những đối tác truyền thống của Việt Nam, đặc biệt là Nga, đối tác chiến lược toàn diện quan trọng của Việt Nam có tiềm lực và thế mạnh lớn trong lĩnh vực công nghệ hàng không, kỹ thuật khai thác mỏ, hệ thống đường sắt, tự động hóa và công nghệ sinh học.
5.1. Đa Dạng Hóa Sản Phẩm Xuất Nhập Khẩu Giữa Việt Nam Và Nga
Cần tập trung vào việc đa dạng hóa cơ cấu sản phẩm xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Nga, giảm sự phụ thuộc vào một vài mặt hàng chủ lực. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải nghiên cứu thị trường, nắm bắt nhu cầu tiêu dùng và phát triển các sản phẩm mới có giá trị gia tăng cao.
5.2. Nâng Cao Chất Lượng Nguồn Nhân Lực Cho Hoạt Động Thương Mại
Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho hoạt động thương mại giữa Việt Nam và Nga. Điều này bao gồm việc đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về luật pháp quốc tế, kỹ năng đàm phán, marketing và quản lý chuỗi cung ứng.
