Tác Động Của Hiệp Định Thương Mại Khu Vực Đến Luồng Thương Mại: Bằng Chứng Từ Hiệp Định Thương Mại Tự Do ASEAN - Nhật Bản

• Tác giả: Pham Thi Hien
• Người hướng dẫn: Prof. Dr Nguyen Trong Hoai
• Trường học: University of Economics
• Chuyên ngành: Development Economics
• Đề tài: Tác Động Của Hiệp Định Thương Mại Khu Vực Đến Luồng Thương Mại: Bằng Chứng Từ Hiệp Định Thương Mại Tự Do ASEAN - Nhật Bản
• Loại tài liệu: Thesis
• Năm xuất bản: 2016
• Địa điểm: Ho Chi Minh City

• 1. CHAPTER 1: INTRODUCTION
• 2. CHAPTER 2: LITERATURE REVIEW
• 2.1. Trade creation and trade diversion
• 2.2. The gravity model in international trade
• 2.3. The origin of gravity model
• 2.4. Theoretical support and theoretical equation
• 2.5. Empirical support for effect of FTA to ASEAN
• 2.6. Empirical support for effect of AFTA to intra-bloc trade flow
• 2.7. Empirical support of effect of ASEAN + 1 FTAs
• 2.8. Zero trade data problem
• 3. CHAPTER 3: RESEARCH METHODOLOGY
• 3.1. Model specification and validity testing
• 3.2. Model validity testing
• 3.3. Data and data sources
• 4. CHAPTER 4: RESEARCH FINDINGS AND DISCUSSION
• 4.1. Descriptive statistics of variables
• 4.2. Comparison of estimator properties
• 5. CHAPTER 5: CONCLUSION AND POLICY RECOMMENDATION
• 5.1. Limitations of the study

I. Tổng Quan Hiệp Định Thương Mại Khu Vực và Luồng Thương Mại

Hiệp định thương mại khu vực (RTA) đang trở thành xu hướng phổ biến trong hệ thống kinh tế quốc tế. Theo WTO, RTA bao gồm hiệp định thương mại tự do (FTA) và liên minh thuế quan, nơi các bên tham gia đồng ý giảm rào cản thương mại. ASEAN được xem là mô hình thành công của chủ nghĩa khu vực, hợp tác và hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Nhật Bản, với vai trò quan trọng trong khu vực, là một trong ba đối tác thương mại hàng đầu của ASEAN. Sự hội nhập ngày càng tăng giữa ASEAN và Nhật Bản đã dẫn đến sự cần thiết của một thỏa thuận khu vực. Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN - Nhật Bản (AJCEP) ra đời nhằm mục đích khuyến khích tự do thương mại, tăng cường hội nhập kinh tế và nâng cao vị thế kinh tế của các nước thành viên. AJCEP tạo cơ hội cho các ngành công nghiệp công nghệ cao của Nhật Bản thâm nhập thị trường ASEAN và khuyến khích lắp ráp sản phẩm. Sau khi hiệp định có hiệu lực, khối lượng thương mại hai chiều đã tăng đáng kể, cho thấy tác động kinh tế tích cực.

1.1. Vai trò của Nhật Bản trong Thương Mại Quốc Tế ASEAN

Trước khi hội nhập vào nền kinh tế khu vực ASEAN, Nhật Bản đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển khu vực. Trong những năm 1970, 25% tổng giá trị xuất nhập khẩu của ASEAN là với Nhật Bản. Hơn nữa, với chi phí nguyên vật liệu và nhân công thấp hơn, thị trường ASEAN là điểm đến hấp dẫn của dòng vốn đầu tư từ các công ty Nhật Bản. Điều này tạo ra việc làm và tăng lương, đặc biệt là với công nghệ cao và nhân viên được đào tạo bài bản, họ đã cung cấp một cơ hội có giá trị để học hỏi và chuyển giao trong lĩnh vực này trong những năm 1980 đến 1990. Các hoạt động kinh doanh ngày càng hội nhập cần một cơ hội lớn để tăng cường liên kết giữa ASEAN và Nhật Bản.

1.2. Mục Tiêu Chính của Hiệp Định Thương Mại Tự Do AJCEP

Mục tiêu ban đầu của FTA này là khuyến khích tự do thương mại qua biên giới trong nội khối ASEAN và Nhật Bản, tăng cường hội nhập kinh tế giữa các nước châu Á, Nhật Bản, nâng cao vị thế kinh tế của họ trên thị trường thế giới, minh bạch trong quy trình giao dịch và duy trì tính bền vững trong lĩnh vực kinh tế. Đây dường như là một cơ hội lớn cho các ngành công nghiệp công nghệ cao và hiện đại của Nhật Bản như ô tô, điện tử, v.v. để thâm nhập thị trường ASEAN cũng như khuyến khích dây chuyền lắp ráp ở các khu vực cho các công ty Nhật Bản. Về mặt thống kê, sau khi hiệp định thương mại có hiệu lực, vào năm 2013, khối lượng giao dịch hai chiều đạt 229 tỷ đô la so với 128 tỷ đô la vào năm 2000.

II. Vấn Đề Nghiên Cứu Tác Động AJCEP Đến Luồng Thương Mại ASEAN

Nghiên cứu này tập trung vào tác động của AJCEP đến các nền kinh tế ASEAN, đặc biệt là trong việc tạo ra và chuyển hướng luồng thương mại. Các nghiên cứu trước đây cho thấy RTA không đảm bảo tác động tích cực đến việc hội nhập với thị trường toàn cầu, thậm chí có thể gây ra tác động kinh tế tiêu cực. Nghiên cứu này nhằm mục đích trả lời các câu hỏi sau: AJCEP đã gây ra sự tạo ra và chuyển hướng thương mại như thế nào trong tổng xuất khẩu của các nước thành viên ASEAN? và AJCEP đã ảnh hưởng đến sự tạo ra và chuyển hướng thương mại như thế nào trong năm danh mục con: thực phẩm, nông sản, sản phẩm chế tạo, máy móc, thiết bị vận tải, quần áo và phụ kiện, và vải dệt?

2.1. Câu Hỏi Nghiên Cứu về Tác Động Tạo và Chuyển Hướng Thương Mại

Theo nhiều nghiên cứu trước đây, tác động của RTA không đảm bảo tác động tích cực để giúp các quốc gia thành viên hội nhập với thị trường toàn cầu. Trong nhiều trường hợp, RTA thực sự gây ra một số tác động tiêu cực. Do đó, nghiên cứu này nhằm mục đích tìm ra câu trả lời cho những câu hỏi sau: Sự tạo ra và chuyển hướng thương mại trong tổng xuất khẩu nói chung đã gây ra bởi hiệp định thương mại tự do do AJCEP ký kết với các quốc gia thành viên ASEAN như thế nào? và Sự tạo ra và chuyển hướng thương mại đã bị ảnh hưởng bởi hiệp định thương mại tự do do AJCEP ký kết với các quốc gia thành viên ASEAN trong năm danh mục con: thực phẩm, nông sản, sản phẩm chế tạo, máy móc, thiết bị vận tải, quần áo và phụ kiện, và vải dệt như thế nào?

2.2. Phạm Vi Nghiên Cứu và Dữ Liệu Sử Dụng Phân Tích

Để ước tính tác động của AJCEP, chúng tôi sử dụng một bộ dữ liệu bảng sẽ được thu thập với giai đoạn từ 2000 – 2015 với tổng số 5.920 quan sát bao gồm 09 quốc gia ASEAN: Brunei Darussalam, Campuchia, Indonesia, Lào PDR, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam và 15 đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản năm 2015 bao gồm: Hoa Kỳ, Trung Quốc, Hàn Quốc (Hàn Quốc Rep.), Đặc khu hành chính Hồng Kông Trung Quốc, Úc, Ả Rập Saudi, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Liên bang Nga, Thụy Sĩ, New Zealand, Vương quốc Anh, Đức, Mexico, Hà Lan và Nhật Bản.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Tác Động Kinh Tế Hiệp Định Thương Mại

Nghiên cứu này sử dụng mô hình trọng lực để phân tích luồng thương mại, một công cụ phổ biến trong phân tích thương mại quốc tế. Mô hình được xây dựng dựa trên luật hấp dẫn của Newton, trong đó khối lượng thương mại giữa hai quốc gia tỷ lệ thuận với quy mô kinh tế của chúng và tỷ lệ nghịch với khoảng cách. Nghiên cứu cũng giải quyết các thách thức trong việc ước tính mô hình trọng lực, như tính phương sai không đồng nhất và tần suất quan sát thương mại bằng không. Hai bộ dữ liệu luồng thương mại được sử dụng: dữ liệu tổng hợp để kiểm tra tổng luồng thương mại song phương và dữ liệu phân tách để ước tính tác động của AJCEP đối với năm danh mục hàng hóa cụ thể: nông nghiệp, sản xuất, công nghiệp hóa chất, máy móc, công nghiệp vận tải và quần áo và phụ kiện và vải dệt.

3.1. Mô Hình Trọng Lực và Các Biến Số Kinh Tế Lượng Quan Trọng

Mô hình trọng lực đã được sử dụng như một công cụ hữu ích để phân tích luồng thương mại quốc tế. Nó được phát triển từ luật hấp dẫn vũ trụ được tìm thấy bởi Isaac Newton năm 1967. Luật này nói rằng cứ hai điểm sẽ thu hút một điểm khác với một lực tỷ lệ thuận với tích của khối lượng của chúng và tỷ lệ nghịch với bình phương khoảng cách giữa chúng. Đối với mô hình thương mại, khối lượng thương mại song phương giữa hai quốc gia 𝑖, 𝑗 đã được sử dụng để thay thế cho lực hấp dẫn và quy mô kinh tế 𝑌𝑖 , 𝑌𝑗 đã được sử dụng để thay thế cho khối lượng của 𝑀𝑖 , 𝑀𝑗 tương ứng. Thông thường, công thức trọng lực đã được thiết lập ở dạng sau:.

3.2. Giải Quyết Vấn Đề Dữ Liệu Thương Mại Bằng Không Trong Mô Hình

Chương này xem xét một số đánh giá tài liệu về dữ liệu thương mại bằng không và sự phát triển của các kỹ thuật ước tính mà một số nghiên cứu trước đây đã sử dụng. Có hai vấn đề chính mà nhiều nghiên cứu trước đây đã gặp phải. Vấn đề đầu tiên là những thách thức ước tính của mô hình trọng lực giải quyết xung quanh phương sai không đồng nhất và tần suất quan sát thương mại bằng không. Những vấn đề này gây ra những thách thức trong việc quan tâm đến kỹ thuật ước tính phù hợp nhất để tránh kết quả sai lệch và không được giải thích sai.

IV. Phân Tích Kết Quả Tác Động Thực Tế của AJCEP

Chương 4 trình bày kết quả ước tính và thảo luận về tác động của AJCEP dựa trên mô hình trọng lực. Nghiên cứu xem xét cả tác động tổng thể đến luồng thương mại và tác động cụ thể đến các danh mục hàng hóa. Kết quả có thể cung cấp bằng chứng về sự tạo ra và chuyển hướng thương mại, cũng như ảnh hưởng của AJCEP đến tăng trưởng thương mại, xuất khẩu, và nhập khẩu. Phân tích này giúp hiểu rõ hơn về tác động kinh tế thực tế của AJCEP đối với các nước thành viên ASEAN và Nhật Bản.

4.1. Thống Kê Mô Tả Các Biến và So Sánh Thuộc Tính Ước Tính

Nghiên cứu này sẽ cung cấp số liệu thống kê mô tả về các biến và so sánh các thuộc tính ước tính. Có hai lợi thế chính. Bộ dữ liệu đầu tiên là dữ liệu tổng hợp được sử dụng để kiểm tra luồng xuất khẩu tổng song phương. Bộ dữ liệu thứ hai là dữ liệu tách biệt được tối ưu hóa để ước tính ảnh hưởng của AJCEP đến năm tiểu mục riêng biệt: nông nghiệp, sản xuất, công nghiệp hóa chất, máy móc, công nghiệp vận tải và quần áo và phụ kiện và vải dệt. Bằng hai phương pháp khác nhau, chúng ta cũng có thể phân tích tác động của AJCEP nói chung và trong hàng hóa cụ thể nói riêng.

4.2. Diễn Giải Kết Quả và Đánh Giá Mức Độ Ảnh Hưởng của AJCEP

Chương 4 diễn giải kết quả và đánh giá tác động của AJCEP sau khi đã trình bày phương pháp nghiên cứu. Kết quả sẽ được phân tích cẩn thận để xác định mức độ ảnh hưởng của AJCEP đến tăng trưởng thương mại, xuất khẩu, và nhập khẩu. Việc này cũng liên quan đến cả sự tạo ra và chuyển hướng thương mại.

V. Kết Luận Khuyến Nghị Chính Sách Thương Mại Sau AJCEP

Chương 5 tóm tắt kết quả nghiên cứu, đưa ra khuyến nghị chính sách dựa trên những phát hiện này, đồng thời chỉ ra những hạn chế của nghiên cứu. Các khuyến nghị chính sách có thể liên quan đến việc tối ưu hóa lợi ích từ AJCEP, giải quyết các vấn đề liên quan đến chuyển hướng thương mại, và tăng cường hội nhập kinh tế khu vực. Nghiên cứu cũng có thể gợi ý các hướng nghiên cứu tiếp theo để hiểu rõ hơn về tác động của RTA và chính sách thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu.

5.1. Tóm Tắt Kết Quả Nghiên Cứu và Đề Xuất Chính Sách

Chương 5 tóm tắt kết quả luận án và đề xuất các khuyến nghị cũng như hạn chế của nghiên cứu. Sau khi ước tính mô hình hồi quy, chương này tóm tắt kết quả luận án và đề xuất gợi ý cũng như hạn chế. Với những phát hiện này, cần khuyến nghị để tối ưu hóa lợi ích từ AJCEP, giải quyết các vấn đề liên quan đến chuyển hướng thương mại và tăng cường hội nhập kinh tế khu vực.

5.2. Hạn Chế Nghiên Cứu và Hướng Phát Triển Tương Lai

Ngoài ra, nghiên cứu có thể gợi ý các hướng nghiên cứu tiếp theo để hiểu rõ hơn về tác động của RTA và chính sách thương mại trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Bên cạnh những phát hiện này, cần chỉ ra những hạn chế của nghiên cứu. Những hạn chế có thể là do phạm vi dữ liệu, biến số được xem xét hoặc phương pháp phân tích được sử dụng.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, các Hiệp định Thương mại Khu vực (RTA) trở thành công cụ quan trọng thúc đẩy thương mại và phát triển kinh tế. Tính đến tháng 2 năm 2016, theo báo cáo của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), đã có 625 thông báo về RTA, trong đó 419 hiệp định đang có hiệu lực. ASEAN được xem là mô hình thành công trong khu vực, với sự hợp tác và hội nhập kinh tế ngày càng chặt chẽ, đặc biệt với các đối tác lớn như Nhật Bản – nền kinh tế chiếm 6% GDP toàn cầu năm 2015. Nhật Bản là một trong ba đối tác thương mại hàng đầu của ASEAN, đóng góp khoảng 25% tổng giá trị xuất nhập khẩu của ASEAN trong những năm 1970 và tiếp tục giữ vai trò quan trọng trong đầu tư và chuyển giao công nghệ.

Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Nhật Bản (AJCEP) được ký kết năm 2008 nhằm thúc đẩy thương mại tự do, giảm thuế quan và tăng cường liên kết kinh tế giữa các nước thành viên. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá tác động của AJCEP đến dòng chảy thương mại, cụ thể là hiệu ứng tạo thương mại (trade creation) và chuyển hướng thương mại (trade diversion) trong giai đoạn 2000-2015, bao gồm 9 nước ASEAN và 15 đối tác thương mại lớn của Nhật Bản. Nghiên cứu cũng phân tích chi tiết theo các nhóm hàng hóa chính như nông sản, sản phẩm chế tạo, hóa chất, máy móc thiết bị vận tải và dệt may.

Việc đánh giá tác động của AJCEP có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ hiệu quả của các hiệp định thương mại khu vực, từ đó đề xuất chính sách phù hợp nhằm tối ưu hóa lợi ích kinh tế cho các quốc gia thành viên, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả hội nhập kinh tế khu vực và toàn cầu.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kinh tế thương mại quốc tế truyền thống và hiện đại để phân tích tác động của AJCEP:

• Lý thuyết tạo thương mại và chuyển hướng thương mại (Viner, 1950): Phân biệt giữa hiệu ứng tích cực khi hiệp định thúc đẩy thương mại giữa các thành viên (trade creation) và hiệu ứng tiêu cực khi thương mại bị chuyển hướng từ đối tác hiệu quả hơn bên ngoài sang thành viên kém hiệu quả hơn (trade diversion).

• Mô hình trọng lực trong thương mại quốc tế: Mô hình này dựa trên định luật hấp dẫn của Newton, trong đó khối lượng kinh tế (GDP) của hai quốc gia và khoảng cách địa lý ảnh hưởng đến khối lượng thương mại song phương. Mô hình được phát triển và hoàn thiện bởi Anderson (1979), Bergstrand (1985), Anderson và van Wincoop (2003) với các biến kiểm soát như ngôn ngữ chung, biên giới chung, thuộc địa cũ, và các hiệp định thương mại tự do.

• Khái niệm chính:

  • Trade creation (tạo thương mại)
  • Trade diversion (chuyển hướng thương mại)
  • Gravity model (mô hình trọng lực)
  • Rule of Origin (quy tắc xuất xứ)
  • Zero trade data problem (vấn đề dữ liệu thương mại bằng 0)

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu:

  • Dữ liệu thương mại xuất khẩu song phương từ UN-Comtrade (2000-2015), tổng cộng 5.920 quan sát.
  • GDP và dân số từ World Bank.
  • Thông tin địa lý, ngôn ngữ, biên giới từ CEPII.
  • Thông tin về các hiệp định thương mại từ WTO.

• Phương pháp phân tích:

  • Sử dụng mô hình trọng lực dạng logarit để ước lượng ảnh hưởng của các biến độc lập đến giá trị xuất khẩu.
  • Các biến độc lập bao gồm GDP, dân số, khoảng cách địa lý, ngôn ngữ chung, biên giới chung, thuộc địa cũ, vị trí đất liền, và các biến giả thể hiện AJCEP (FTA_1, FTA_2, FTA_3).
  • Áp dụng các phương pháp ước lượng: OLS, Fixed Effect Model (FEM), Random Effect Model (REM), và Hausman-Taylor để xử lý dữ liệu panel và kiểm soát các biến không quan sát được.
  • Kiểm tra đa cộng tuyến bằng hệ số tương quan Pearson và VIF.
  • Xử lý vấn đề dữ liệu xuất khẩu bằng 0 bằng cách loại bỏ các quan sát này do tỷ lệ khoảng 15%, phù hợp với đặc điểm dữ liệu.

• Timeline nghiên cứu:

  • Thu thập và xử lý dữ liệu từ năm 2000 đến 2015.
  • Phân tích mô hình trọng lực và kiểm định các giả thuyết trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Đánh giá tác động tổng thể và theo nhóm hàng hóa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng của GDP và dân số:

   • GDP của cả nước xuất khẩu và nhập khẩu có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến giá trị xuất khẩu. Cụ thể, tăng 1% GDP của nước xuất khẩu làm tăng giá trị xuất khẩu khoảng 0.26%, trong khi tăng 1% GDP của nước nhập khẩu làm tăng khoảng 0.25%.
   • Dân số có ảnh hưởng phức tạp, với dân số nước xuất khẩu tăng 1% làm tăng giá trị xuất khẩu khoảng 0.43% theo Hausman-Taylor, trong khi dân số nước nhập khẩu cũng có tác động tích cực nhưng mức độ không đồng nhất giữa các phương pháp ước lượng.

2. Ảnh hưởng của khoảng cách địa lý và các yếu tố văn hóa:

   • Khoảng cách địa lý có tác động tiêu cực mạnh mẽ, tăng 1% khoảng cách làm giảm giá trị xuất khẩu khoảng 0.7%, phù hợp với giả thuyết mô hình trọng lực.
   • Ngôn ngữ chung và thuộc địa cũ đều có tác động tích cực và có ý nghĩa thống kê, giúp giảm chi phí giao dịch và tăng cường thương mại.
   • Biên giới chung không có tác động rõ ràng, có thể do hạn chế về hạ tầng giao thông và các rào cản phi thuế quan trong khu vực ASEAN.
   • Vị trí đất liền (landlocked) có tác động tiêu cực rõ rệt đến thương mại do chi phí vận chuyển và các rào cản khác.

3. Tác động của AJCEP:

   • Các biến giả thể hiện AJCEP (FTA_1, FTA_2, FTA_3) chủ yếu có hệ số âm hoặc không có ý nghĩa thống kê, cho thấy AJCEP chưa tạo ra hiệu ứng tạo thương mại rõ rệt trong nội khối cũng như giữa khối với các đối tác ngoài khối.
   • Phân tích theo nhóm hàng hóa cũng cho thấy AJCEP chưa thúc đẩy thương mại trong các nhóm nông sản, sản phẩm chế tạo, hóa chất, máy móc thiết bị vận tải và dệt may.
   • Một số hiệu ứng tích cực được ghi nhận trong thương mại nông sản giữa các thành viên AJCEP với các đối tác lớn của Nhật Bản, nhưng mức độ còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

• Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy AJCEP có tác động hạn chế so với các FTA khác như ACFTA hay AKFTA, do thời gian thực thi ngắn và mức độ cam kết giảm thuế chưa sâu.
• Các yếu tố như quy tắc xuất xứ phức tạp, chi phí tuân thủ cao và sự tồn tại của các FTA song phương giữa ASEAN và Nhật Bản làm giảm hiệu quả của AJCEP.
• Khoảng cách địa lý và các rào cản phi thuế quan vẫn là những thách thức lớn đối với thương mại trong khu vực.
• Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ hệ số ước lượng và bảng so sánh các phương pháp ước lượng giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt và độ tin cậy của các kết quả.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Đơn giản hóa và hài hòa quy tắc xuất xứ (RoO):

   • Giảm bớt các điều kiện phức tạp, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc chứng minh xuất xứ hàng hóa.
   • Thời gian thực hiện: 1-2 năm.
   • Chủ thể thực hiện: ASEAN và Nhật Bản phối hợp trong khung AJCEP.

2. Tăng cường hợp tác cải thiện hạ tầng giao thông và logistics:

   • Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kết nối biên giới, cảng biển và hệ thống vận tải đa phương thức.
   • Thời gian thực hiện: trung hạn 3-5 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Chính phủ các nước ASEAN, Nhật Bản và các tổ chức tài chính quốc tế.

3. Thúc đẩy xóa bỏ các rào cản phi thuế quan:

   • Tăng cường minh bạch hóa thủ tục hải quan, tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định an toàn.
   • Thời gian thực hiện: liên tục, ưu tiên trong 2 năm đầu.
   • Chủ thể thực hiện: Cơ quan quản lý thương mại và hải quan các nước thành viên.

4. Khuyến khích doanh nghiệp tận dụng AJCEP:

   • Tổ chức các chương trình đào tạo, tư vấn về lợi ích và cách thức tận dụng FTA.
   • Thời gian thực hiện: ngắn hạn, trong vòng 1 năm.
   • Chủ thể thực hiện: Bộ Công Thương, các hiệp hội doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách kinh tế và thương mại:

   • Hỗ trợ xây dựng chính sách phát triển thương mại khu vực dựa trên bằng chứng thực tiễn.
   • Use case: Đánh giá hiệu quả các hiệp định thương mại và đề xuất cải cách.

2. Các nhà nghiên cứu và học giả trong lĩnh vực kinh tế quốc tế:

   • Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp phân tích mô hình trọng lực trong thương mại quốc tế.
   • Use case: Tham khảo phương pháp luận và kết quả nghiên cứu để phát triển các đề tài liên quan.

3. Doanh nghiệp xuất nhập khẩu và các tổ chức xúc tiến thương mại:

   • Hiểu rõ tác động của AJCEP và các yếu tố ảnh hưởng đến thương mại để tối ưu hóa chiến lược kinh doanh.
   • Use case: Lập kế hoạch mở rộng thị trường và tận dụng ưu đãi thuế quan.

4. Các tổ chức tài chính và phát triển quốc tế:

   • Đánh giá tác động của các hiệp định thương mại đến phát triển kinh tế khu vực.
   • Use case: Thiết kế các chương trình hỗ trợ và đầu tư phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

1. AJCEP có thực sự thúc đẩy thương mại giữa ASEAN và Nhật Bản không?

   • Nghiên cứu cho thấy AJCEP chưa tạo ra hiệu ứng tạo thương mại rõ rệt trong giai đoạn 2008-2015, do mức độ cam kết giảm thuế và các rào cản phi thuế quan còn tồn tại.

2. Tại sao khoảng cách địa lý lại ảnh hưởng tiêu cực đến thương mại?

   • Khoảng cách lớn làm tăng chi phí vận chuyển, thời gian giao hàng và rủi ro, đồng thời làm tăng chi phí giao dịch do khác biệt văn hóa và pháp lý.

3. Quy tắc xuất xứ (RoO) ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả của AJCEP?

   • RoO phức tạp và nhiều ngoại lệ làm tăng chi phí tuân thủ, khiến doanh nghiệp khó tận dụng ưu đãi thuế quan, làm giảm hiệu quả của hiệp định.

4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng để xử lý dữ liệu có nhiều giá trị xuất khẩu bằng 0?

   • Do tỷ lệ dữ liệu bằng 0 khoảng 15%, nghiên cứu loại bỏ các quan sát này để tránh sai lệch trong ước lượng, đồng thời sử dụng các phương pháp ước lượng phù hợp như Hausman-Taylor.

5. Làm thế nào để tăng cường hiệu quả của AJCEP trong tương lai?

   • Đơn giản hóa RoO, cải thiện hạ tầng giao thông, xóa bỏ rào cản phi thuế quan và nâng cao nhận thức doanh nghiệp về lợi ích của hiệp định là các giải pháp thiết thực.

Kết luận

• GDP của các nước xuất khẩu và nhập khẩu là nhân tố tích cực thúc đẩy thương mại song phương trong khu vực ASEAN – Nhật Bản.
• Khoảng cách địa lý và các rào cản phi thuế quan như vị trí đất liền, quy tắc xuất xứ phức tạp làm hạn chế hiệu quả của AJCEP.
• AJCEP chưa tạo ra hiệu ứng tạo thương mại rõ rệt trong giai đoạn 2008-2015, cả ở mức tổng thể và theo nhóm hàng hóa chính.
• Các FTA song phương giữa ASEAN và Nhật Bản cùng với các FTA khác trong khu vực có thể làm giảm vai trò của AJCEP.
• Cần có các chính sách cải cách và hợp tác sâu rộng hơn để nâng cao hiệu quả của AJCEP, góp phần thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực.

Hành động tiếp theo: Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp nên tập trung vào việc đơn giản hóa quy tắc xuất xứ, cải thiện hạ tầng và nâng cao nhận thức để tận dụng tối đa lợi ích từ AJCEP và các hiệp định thương mại khác.