TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO VIỆT NAM - EU (EVFTA) ĐẾN XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM

• Tác giả: Nguyễn Thị Huyền Trang
• Người hướng dẫn: TS. Trần Việt Dũng
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế - Đại Học Quốc Gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Kinh Tế Quốc Tế
• Đề tài: Tác Động Của Hiệp Định Thương Mại Tự Do Việt Nam - EU (EVFTA) Đến Xuất Khẩu Cà Phê Của Việt Nam Sang Thị Trường Châu Âu
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CÁM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÁC ĐỘNG CỦA HIỆP ĐỊNH THƯƠNG MẠI TỰ DO VIỆT NAM - EU (EVFTA) ĐẾN XUẤT KHẨU CÀ PHÊ
• 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu
• 1.2. Nghiên cứu về tác động của EVFTA đến nền kinh tế của các nước thành viên
• 1.3. Nghiên cứu về tác động của EVFTA đến nền kinh tế Việt Nam
• 2. CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Phương pháp phân tích - tổng hợp
• 2.2. Phương pháp thống kê
• 2.3. Phương pháp chỉ số so sánh RCA
• 3. CHƯƠNG 3: ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA EVFTA ĐẾN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG EU
• 3.1. Khái quát ngành cà phê Việt Nam
• 3.2. Hoạt động sản xuất ngành cà phê Việt Nam
• 3.3. Hoạt động xuất khẩu ngành cà phê Việt Nam
• 3.4. Đánh giá tác động EVFTA đến hoạt động xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường EU
• 3.4.1. Khái quát hoạt động xuất khẩu ngành cà phê của Việt Nam sang thị trường EU
• 3.4.2. Đánh giá hoạt động xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU theo mô hình SMART
• 4. CHƯƠNG 4: KHUYẾN NGHỊ VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO XUẤT KHẨU CÀ PHÊ CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG EU
• 4.1. Định hướng xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU trong thời gian tới
• 4.2. Một số khuyến nghị nhằm nâng cao hoạt động xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường EU
• 4.2.1. Khuyến nghị đối với các cơ quan quản lý nhà nước
• 4.2.2. Khuyến nghị đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê
• 4.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả xuất khẩu cà phê sang thị trường EU
• 4.3.1. Chuyển đổi cơ cấu cây trồng
• 4.3.2. Đổi mới công nghệ
• 4.3.3. Xây dựng hệ thống đồng bộ giữa các khâu
• 4.3.4. Tăng cường hợp tác quốc tế
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu EVFTA Tác Động Xuất Khẩu Cà Phê

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng, xuất khẩu đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Đặc biệt, các sản phẩm nông nghiệp, trong đó có cà phê, giữ vị trí quan trọng. Việc gia nhập WTO đã mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu cà phê Việt Nam, nhất là sang thị trường EU. EU hiện là thị trường xuất khẩu cà phê lớn, chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của Việt Nam. Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ tháng 8/2020 đã tạo ra những thay đổi đáng kể, với việc giảm thuế cho nhiều dòng sản phẩm cà phê về 0%, mở ra cơ hội gia tăng giá trị và thị phần tại EU. Tuy nhiên, đi kèm với đó là những thách thức liên quan đến quy tắc xuất xứ và các tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe. Đại dịch Covid-19 cũng gây ra những biến động trong hoạt động logistics, ảnh hưởng đến tăng trưởng xuất khẩu cà phê. Do đó, việc nghiên cứu sâu về tác động của EVFTA đến xuất khẩu cà phê là vô cùng cần thiết để đưa ra các giải pháp phù hợp.

1.1. Nghiên cứu tác động EVFTA đến kinh tế các nước thành viên

Các nghiên cứu chỉ ra rằng EVFTA thúc đẩy thương mại giữa các quốc gia thành viên. Viner, Plummer, Dominick và Negais (1950, 2010, 2007, 2009) nhấn mạnh sự chuyển dịch tiêu dùng từ quốc gia chi phí sản xuất cao sang thấp hơn do tự do hóa thương mại. Hiệp định EVFTA tạo thặng dư tiêu dùng và phúc lợi, nhưng cũng có thể gây chệch hướng thương mại đối với các quốc gia không phải thành viên. Điều này có nghĩa là các nước thành viên sẽ ưu tiên giao dịch thương mại với nhau hơn là với các nước bên ngoài EVFTA, do được hưởng ưu đãi về thuế quan. Tuy nhiên, các thành viên EVFTA cũng phải đối mặt với các thách thức như quy tắc xuất xứ phức tạp và nguy cơ giảm phúc lợi nếu không quản lý tốt các dòng thương mại.

1.2. Nghiên cứu tác động EVFTA đến kinh tế Việt Nam

Nghiên cứu của Phạm Việt Thắng (2020) về “Hiệp định EVFTA và những cơ hội, thách thức đối với Việt Nam trong quan hệ thương mại với EU” đã chỉ ra những cơ hội và thách thức đối với thương mại hàng hóa, đồng thời đề xuất các giải pháp và kiến nghị chính sách. Bài phân tích “Tác động của Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU đến xuất nhập khẩu của các ngành công nghiệp Việt Nam” của Pham Ngọc Phong, Dang Thùy Linh và Nguyễn Thị Ánh Ngọc trên Tạp chí Phát triển và Hội nhập (12/2016) cũng đề cập đến vấn đề này. Các nghiên cứu này nhấn mạnh sự cần thiết phải cân nhắc các yếu tố để đưa ra các giải pháp khắc phục và tận dụng tối đa các cơ hội mà EVFTA mang lại cho cộng đồng doanh nghiệp.

II. Thách Thức Tiêu Chuẩn EU Vượt Rào Cản Xuất Khẩu Cà Phê

Mặc dù EVFTA mở ra nhiều cơ hội, nhưng xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một trong những thách thức lớn nhất là đáp ứng các tiêu chuẩn EU về chất lượng và an toàn thực phẩm. Các quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, hàm lượng kim loại nặng và các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc cà phê ngày càng khắt khe. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, cà phê Việt Nam sẽ khó có thể cạnh tranh và thâm nhập sâu vào thị trường EU. Bên cạnh đó, sự cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất cà phê khác cũng là một áp lực không nhỏ. Do đó, việc nâng cao chất lượng cà phê và đáp ứng các tiêu chuẩn EU là yếu tố then chốt để duy trì và mở rộng thị phần cà phê Việt Nam tại thị trường này.

2.1. Quy tắc xuất xứ và tiêu chuẩn kỹ thuật ảnh hưởng xuất khẩu

Các quy tắc xuất xứ khắt khe và các tiêu chuẩn EU về dư lượng hóa chất, an toàn thực phẩm tạo rào cản lớn. Nếu cà phê Việt Nam không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, các lợi thế từ EVFTA sẽ không được tận dụng triệt để. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư vào công nghệ, quy trình sản xuất và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt. Điều này đặc biệt khó khăn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn trong ngành cà phê Việt Nam.

2.2. Cạnh tranh từ các quốc gia sản xuất cà phê khác tại EU

Thị trường EU là một thị trường cạnh tranh khốc liệt với sự tham gia của nhiều quốc gia sản xuất cà phê lớn trên thế giới. Brazil, Colombia, Indonesia và các nước châu Phi đều là những đối thủ đáng gờm của cà phê Việt Nam. Để cạnh tranh thành công, cà phê Việt Nam cần phải tạo ra sự khác biệt về chất lượng, hương vị và thương hiệu. Đồng thời, cần phải xây dựng mối quan hệ đối tác chặt chẽ với các nhà nhập khẩu và phân phối tại EU để đảm bảo sự hiện diện và quảng bá sản phẩm hiệu quả.

III. Giải Pháp Nâng Cao Chất Lượng Bí Quyết Xuất Khẩu Cà Phê

Để vượt qua các thách thức và tận dụng tối đa cơ hội từ EVFTA, ngành cà phê Việt Nam cần tập trung vào nâng cao chất lượng cà phê và đáp ứng các tiêu chuẩn EU. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức nghiên cứu. Các giải pháp cần tập trung vào việc cải thiện quy trình sản xuất, từ khâu trồng trọt, thu hoạch đến chế biến và bảo quản. Cần đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, nâng cao năng lực truy xuất nguồn gốc cà phê và xây dựng thương hiệu mạnh cho cà phê Việt Nam trên thị trường EU. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường.

3.1. Cải thiện quy trình sản xuất từ khâu trồng trọt đến chế biến

Việc áp dụng các phương pháp canh tác bền vững, sử dụng giống cà phê chất lượng cao và kiểm soát chặt chẽ việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật là rất quan trọng. Cần khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như UTZ Certified, Rainforest Alliance, và Fairtrade để nâng cao chất lượng cà phê và đáp ứng yêu cầu của thị trường EU. Bên cạnh đó, cần đầu tư vào các nhà máy chế biến cà phê hiện đại để đảm bảo cà phê được chế biến theo quy trình tiên tiến, giữ được hương vị tự nhiên và đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

3.2. Ứng dụng khoa học công nghệ và truy xuất nguồn gốc

Ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất cà phê giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và cải thiện chất lượng cà phê. Các công nghệ như tưới tiêu tiết kiệm nước, bón phân thông minh và kiểm soát sâu bệnh bằng biện pháp sinh học cần được khuyến khích áp dụng rộng rãi. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc cà phê hiệu quả để đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của sản phẩm. Hệ thống này giúp người tiêu dùng EU dễ dàng kiểm tra thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất và chất lượng của cà phê Việt Nam.

IV. Chính Sách Hỗ Trợ Cách Thúc Đẩy Xuất Khẩu Cà Phê Vào EU

Để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu cà phê sang thị trường EU, cần có những chính sách hỗ trợ từ phía nhà nước. Các chính sách này cần tập trung vào việc cung cấp thông tin thị trường, hỗ trợ tài chính, đào tạo nguồn nhân lực và xúc tiến thương mại. Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi để đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng cà phê và xây dựng thương hiệu. Đồng thời, cần tăng cường công tác xúc tiến thương mại, giới thiệu cà phê Việt Nam tại các hội chợ, triển lãm quốc tế và các sự kiện quảng bá thương hiệu. Việc đàm phán và ký kết các hiệp định thương mại song phương và đa phương cũng cần được đẩy mạnh để mở rộng thị trường EU cho cà phê Việt Nam.

4.1. Cung cấp thông tin thị trường và hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp

Nhà nước cần cung cấp thông tin đầy đủ và kịp thời về thị trường EU, bao gồm các quy định, tiêu chuẩn, xu hướng tiêu dùng và thông tin về các đối thủ cạnh tranh. Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính như cho vay ưu đãi, bảo lãnh tín dụng và hỗ trợ lãi suất để giúp các doanh nghiệp có đủ nguồn lực để đầu tư vào nâng cao chất lượng cà phê và phát triển thị trường.

4.2. Đào tạo nguồn nhân lực và xúc tiến thương mại hiệu quả

Cần tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, có kiến thức chuyên môn về sản xuất cà phê, quản lý chất lượng và marketing quốc tế. Các chương trình đào tạo cần được thiết kế phù hợp với yêu cầu của thị trường EU và cập nhật thường xuyên. Đồng thời, cần tăng cường công tác xúc tiến thương mại, tổ chức các đoàn doanh nghiệp tham gia các hội chợ, triển lãm quốc tế và các sự kiện quảng bá thương hiệu cà phê Việt Nam.

V. Ứng Dụng SMART Đánh Giá Tác Động EVFTA Đến Cà Phê

Luận văn sử dụng mô hình SMART để phân tích tác động của EVFTA đến xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU. Mô hình này giúp mô phỏng tác động của việc thay đổi chính sách (ví dụ: giảm thuế) đến nguồn gốc và khối lượng nhập khẩu hàng hóa vào thị trường. Cung xuất khẩu cà phê của Việt Nam được xác định có liên quan đến giá của hàng hóa đó được bán trên thị trường nhập khẩu (thị trường EU). Kết quả phân tích từ mô hình SMART sẽ cung cấp những thông tin quan trọng để đánh giá hiệu quả của EVFTA và đề xuất các giải pháp điều chỉnh chính sách phù hợp.

5.1. Mô hình SMART đánh giá tác động chính sách thương mại

Mô hình SMART cho phép đánh giá định lượng tác động của các chính sách thương mại, chẳng hạn như EVFTA, đến xuất khẩu cà phê Việt Nam. Mô hình này xem xét các yếu tố như giá cả, thuế quan, chi phí vận chuyển và các yếu tố phi thuế quan khác để dự đoán sự thay đổi trong khối lượng và giá trị xuất khẩu cà phê sang thị trường EU.

5.2. Phân tích cung và cầu cà phê Việt Nam tại thị trường EU

Mô hình SMART cần phân tích kỹ lưỡng cung và cầu cà phê tại thị trường EU. Điều này bao gồm việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến cung (sản lượng cà phê Việt Nam, chi phí sản xuất, giá cả) và cầu (thu nhập của người tiêu dùng EU, sở thích tiêu dùng, giá cả). Từ đó, có thể dự đoán chính xác hơn tác động của EVFTA đến xuất khẩu cà phê Việt Nam.

VI. Tương Lai Cà Phê Phát Triển Bền Vững Trong Kỷ Nguyên EVFTA

Tóm lại, EVFTA mang đến những cơ hội to lớn cho xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU, nhưng đồng thời cũng đặt ra những thách thức không nhỏ. Để tận dụng tối đa các cơ hội và vượt qua các thách thức, ngành cà phê Việt Nam cần tập trung vào nâng cao chất lượng cà phê, đáp ứng các tiêu chuẩn EU, xây dựng thương hiệu mạnh và phát triển bền vững. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức nghiên cứu để thực hiện các giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Chỉ khi đó, cà phê Việt Nam mới có thể khẳng định vị thế của mình trên thị trường quốc tế và đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hơn nữa, phát triển bền vững cà phê là yếu tố then chốt để đảm bảo tương lai lâu dài cho ngành. Cần khuyến khích các doanh nghiệp áp dụng các phương pháp canh tác thân thiện với môi trường, bảo vệ đa dạng sinh học và đảm bảo quyền lợi của người lao động.

6.1. Phát triển bền vững và trách nhiệm xã hội trong chuỗi cà phê

Phát triển bền vững đòi hỏi việc áp dụng các phương pháp canh tác thân thiện với môi trường, bảo vệ nguồn nước và đất đai. Cần giảm thiểu việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón hóa học, thay thế bằng các biện pháp sinh học và hữu cơ. Đồng thời, cần đảm bảo quyền lợi của người lao động, trả lương công bằng và tạo điều kiện làm việc an toàn.

6.2. Xây dựng thương hiệu và câu chuyện cà phê Việt Nam

Xây dựng thương hiệu mạnh cho cà phê Việt Nam là rất quan trọng để tạo sự khác biệt và tăng giá trị cho sản phẩm. Cần tập trung vào việc quảng bá những giá trị độc đáo của cà phê Việt Nam, như hương vị đặc trưng, nguồn gốc địa lý và câu chuyện về những người nông dân trồng cà phê. Sử dụng các kênh truyền thông đa dạng để tiếp cận người tiêu dùng EU và xây dựng lòng tin đối với thương hiệu cà phê Việt Nam.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, xuất khẩu đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế Việt Nam. Cà phê là một trong những mặt hàng nông sản chủ lực, đóng góp đáng kể vào GDP và kim ngạch xuất khẩu quốc gia. Thị trường Liên minh châu Âu (EU) là một trong những thị trường xuất khẩu cà phê lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 40% tổng lượng và 38% tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê cả nước, với giá trị trung bình đạt từ 1,2 đến 1,4 tỷ USD mỗi năm trong 5 năm gần đây. Hiệp định Thương mại Tự do Việt Nam – EU (EVFTA) có hiệu lực từ tháng 8 năm 2020 đã tạo điều kiện thuận lợi khi giảm thuế nhập khẩu về 0% cho nhiều dòng sản phẩm cà phê, mở rộng cơ hội gia tăng giá trị và thị phần tại EU.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, ngành cà phê Việt Nam cũng đối mặt với nhiều thách thức như các quy định nghiêm ngặt về xuất xứ, tiêu chuẩn kỹ thuật và các rào cản phi thuế quan từ phía EU. Đại dịch Covid-19 và khó khăn trong logistics cũng ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu, khiến lượng xuất khẩu giảm nhưng trị giá tăng trong năm 2021. Theo số liệu Tổng cục Hải quan, xuất khẩu cà phê sang EU năm 2021 đạt 135 nghìn tấn, trị giá 816 triệu USD, tăng 16,5% về lượng và 7,9% về trị giá so với năm 2020.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích tác động của EVFTA đến hoạt động xuất khẩu cà phê của Việt Nam sang thị trường EU trong giai đoạn 2015-2020, sử dụng mô hình SMART để đánh giá chi tiết các biến động về thuế quan và thương mại. Nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả xuất khẩu cà phê, góp phần phát triển kinh tế xã hội Việt Nam trong thời gian tới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết kinh tế thương mại quốc tế như lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo và mô hình cân bằng bộ phận (partial equilibrium) trong phân tích tác động của Hiệp định Thương mại Tự do (FTA). Lý thuyết lợi thế so sánh giải thích sự tập trung sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng mà quốc gia có lợi thế về chi phí sản xuất. Mô hình cân bằng bộ phận, cụ thể là mô hình SMART, được sử dụng để mô phỏng tác động của thay đổi thuế quan đến dòng thương mại, giá cả và phúc lợi xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm:

• Hiệp định Thương mại Tự do (FTA): Thỏa thuận giữa các quốc gia nhằm loại bỏ hoặc giảm thiểu các rào cản thương mại như thuế quan và phi thuế quan.
• Tác động tạo lập thương mại: Sự gia tăng thương mại do giảm thuế quan giữa các thành viên FTA.
• Tác động chệch hướng thương mại: Sự dịch chuyển thương mại từ các nước không thành viên sang thành viên FTA do ưu đãi thuế quan.
• Chỉ số lợi thế so sánh bộc lộ (RCA): Đo lường mức độ lợi thế cạnh tranh của một quốc gia trong một mặt hàng xuất khẩu.
• Mô hình SMART: Mô hình cân bằng bộ phận dùng để phân tích tác động của thay đổi thuế quan đến thương mại quốc tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê, so sánh và mô hình hóa kinh tế. Cụ thể:

• Nguồn dữ liệu: Số liệu xuất khẩu cà phê Việt Nam sang EU giai đoạn 2015-2021 được thu thập từ Tổng cục Hải quan, Bộ Công Thương, WITS – UN COMTRADE và các báo cáo ngành cà phê.
• Phương pháp phân tích:
  • Phân tích thống kê mô tả để làm rõ thực trạng xuất khẩu cà phê.
  • Phân tích chỉ số RCA để đánh giá lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong ngành cà phê.
  • Mô hình SMART được sử dụng để mô phỏng tác động của việc giảm thuế quan theo EVFTA đến khối lượng và giá trị xuất khẩu cà phê sang EU.
• Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2015 đến 2021, trong đó chú trọng giai đoạn EVFTA có hiệu lực từ tháng 8/2020 và tác động của đại dịch Covid-19.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ số liệu xuất khẩu cà phê sang 27 nước thành viên EU, phân tích theo các mã HS 0901 và các phân nhóm chi tiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tăng trưởng xuất khẩu cà phê sang EU: Sau khi EVFTA có hiệu lực, xuất khẩu cà phê sang EU tăng trưởng tích cực. Năm 2021, xuất khẩu đạt 135 nghìn tấn, trị giá 816 triệu USD, tăng 16,5% về lượng và 7,9% về trị giá so với năm 2020. Một số thị trường thành viên EU như Đức, Hungary và Estonia ghi nhận mức tăng xuất khẩu đáng kể.

2. Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong ngành cà phê: Chỉ số RCA của Việt Nam đối với mặt hàng cà phê Robusta duy trì ở mức cao trên 4, cho thấy lợi thế so sánh mạnh mẽ trong xuất khẩu cà phê sang EU. Các mặt hàng cà phê chế biến sâu cũng có xu hướng tăng tỷ trọng trong tổng kim ngạch xuất khẩu.

3. Tác động của EVFTA qua mô hình SMART: Mô hình SMART cho thấy việc xóa bỏ thuế quan theo EVFTA đã tạo ra tác động tạo lập thương mại tích cực, làm tăng khối lượng xuất khẩu cà phê sang EU. Tác động tạo lập thương mại vượt trội hơn tác động chệch hướng thương mại, góp phần nâng cao phúc lợi kinh tế cho Việt Nam.

4. Ảnh hưởng của các rào cản phi thuế quan: Mặc dù thuế quan giảm về 0%, các quy định nghiêm ngặt về tiêu chuẩn kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc và quy tắc xuất xứ vẫn là thách thức lớn đối với doanh nghiệp xuất khẩu cà phê Việt Nam. Việc không đáp ứng được các tiêu chuẩn này có thể làm giảm khả năng tận dụng ưu đãi thuế quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác động tích cực của EVFTA đối với thương mại Việt Nam – EU. Việc giảm thuế quan đã thúc đẩy xuất khẩu cà phê, đặc biệt là các sản phẩm chế biến sâu có giá trị gia tăng cao hơn. Tuy nhiên, sự gia tăng xuất khẩu không đồng đều giữa các quốc gia thành viên EU phản ánh sự khác biệt về thị hiếu và yêu cầu kỹ thuật.

Biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu cà phê sang EU từ 2015 đến 2021 sẽ minh họa rõ nét xu hướng tích cực sau khi EVFTA có hiệu lực. Bảng so sánh chỉ số RCA qua các năm cũng cho thấy lợi thế cạnh tranh bền vững của Việt Nam trong ngành cà phê.

Ngoài ra, tác động của đại dịch Covid-19 và khó khăn trong logistics đã làm giảm lượng xuất khẩu trong một số tháng, nhưng giá trị xuất khẩu vẫn tăng nhờ giá cà phê thế giới tăng và chuyển dịch sang các sản phẩm chế biến sâu. Điều này cho thấy sự thích ứng linh hoạt của ngành cà phê Việt Nam trong bối cảnh biến động toàn cầu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường nâng cao chất lượng và chứng nhận sản phẩm: Doanh nghiệp cần đẩy mạnh áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, truy xuất nguồn gốc và chứng nhận bền vững để đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường EU, từ đó tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan EVFTA. Thời gian thực hiện: 1-3 năm; Chủ thể: Doanh nghiệp xuất khẩu, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.

2. Đẩy mạnh chế biến sâu và đa dạng hóa sản phẩm: Tăng cường đầu tư công nghệ chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị gia tăng cho cà phê xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào xuất khẩu cà phê nhân thô. Thời gian thực hiện: 2-5 năm; Chủ thể: Doanh nghiệp, các tổ chức hỗ trợ phát triển ngành.

3. Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thông tin và thị trường: Cơ quan quản lý nhà nước cần cung cấp thông tin kịp thời về quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật và thị trường EU, đồng thời tổ chức các chương trình đào tạo, hội thảo nâng cao năng lực cho doanh nghiệp. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể: Bộ Công Thương, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam.

4. Tăng cường hợp tác quốc tế và xúc tiến thương mại: Mở rộng quan hệ hợp tác với các đối tác EU, tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, hội chợ quốc tế để quảng bá thương hiệu cà phê Việt Nam. Thời gian thực hiện: 1-3 năm; Chủ thể: Bộ Ngoại giao, Bộ Công Thương, doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà hoạch định chính sách: Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích chi tiết giúp xây dựng chính sách hỗ trợ ngành cà phê, tận dụng hiệu quả EVFTA.

2. Doanh nghiệp xuất khẩu cà phê: Thông tin về tác động của EVFTA và các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược kinh doanh phù hợp.

3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo: Tài liệu tham khảo hữu ích cho các nghiên cứu sâu về thương mại quốc tế, kinh tế nông nghiệp và phát triển bền vững.

4. Nhà đầu tư và đối tác quốc tế: Hiểu rõ về môi trường kinh doanh, cơ hội và thách thức trong ngành cà phê Việt Nam khi tham gia thị trường EU.

Câu hỏi thường gặp

1. EVFTA ảnh hưởng như thế nào đến xuất khẩu cà phê Việt Nam sang EU?
   EVFTA giảm thuế nhập khẩu về 0% cho nhiều dòng sản phẩm cà phê, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu tăng trưởng, đồng thời nâng cao giá trị gia tăng nhờ ưu đãi thuế quan.

2. Các thách thức chính khi xuất khẩu cà phê sang EU là gì?
   Bao gồm các quy định nghiêm ngặt về tiêu chuẩn kỹ thuật, truy xuất nguồn gốc, quy tắc xuất xứ và các rào cản phi thuế quan khác, đòi hỏi doanh nghiệp phải nâng cao chất lượng và tuân thủ nghiêm ngặt.

3. Mô hình SMART được sử dụng như thế nào trong nghiên cứu này?
   Mô hình SMART mô phỏng tác động của việc giảm thuế quan theo EVFTA đến khối lượng và giá trị xuất khẩu cà phê, giúp đánh giá tác động tạo lập và chệch hướng thương mại.

4. Lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong ngành cà phê ra sao?
   Chỉ số RCA trên 4 cho thấy Việt Nam có lợi thế cạnh tranh cao trong xuất khẩu cà phê Robusta, đặc biệt là sang thị trường EU.

5. Doanh nghiệp cần làm gì để tận dụng tối đa EVFTA?
   Cần nâng cao chất lượng sản phẩm, áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại và hợp tác quốc tế.

Kết luận

• EVFTA đã tạo ra tác động tích cực, thúc đẩy xuất khẩu cà phê Việt Nam sang thị trường EU tăng trưởng về lượng và trị giá.
• Việt Nam duy trì lợi thế cạnh tranh cao trong ngành cà phê, đặc biệt là cà phê Robusta, với chỉ số RCA vượt ngưỡng 4.
• Mô hình SMART cho thấy tác động tạo lập thương mại vượt trội hơn tác động chệch hướng thương mại, góp phần nâng cao phúc lợi kinh tế.
• Các rào cản phi thuế quan và tiêu chuẩn kỹ thuật là thách thức cần được doanh nghiệp và nhà nước phối hợp giải quyết.
• Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm, hỗ trợ doanh nghiệp và tăng cường xúc tiến thương mại nhằm phát huy tối đa lợi ích từ EVFTA.

Next steps: Tăng cường nghiên cứu cập nhật dữ liệu sau EVFTA, triển khai các giải pháp đề xuất và theo dõi sát sao diễn biến thị trường EU.

Call to action: Các nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để tận dụng hiệu quả EVFTA, nâng cao vị thế cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.