I. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Chương này khái quát các nghiên cứu về truyện kỳ ảo trung đại của Việt Nam và Hàn Quốc, tập trung vào hai nội dung chính: nghiên cứu về thể loại và nghiên cứu về nhân vật. Các tài liệu được trình bày chủ yếu dựa trên nguồn tư liệu đã xuất bản và dịch thuật tại Việt Nam. Đối với Hàn Quốc, chỉ điểm một số công trình tiêu biểu có liên quan trực tiếp đến nội dung luận án. Truyện truyền kỳ là một phần của truyện kỳ ảo trung đại, do đó, các nghiên cứu về truyện truyền kỳ cũng được đề cập.
1.1. Nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam
Truyện kỳ ảo trung đại Việt Nam là một thể loại độc đáo, có lịch sử hình thành và phát triển lâu dài. Ngay từ khi xuất hiện, nó đã thu hút sự quan tâm của các học giả đương thời thông qua các lời đề tựa, bạt, bình phẩm. Tuy nhiên, sự hình dung về truyện kỳ ảo như một thể loại văn học độc lập chưa được quan tâm đúng mức. Các học giả như Vũ Quỳnh, Kiều Phú, Lê Quý Đôn đã để lại dấu ấn qua các tập truyện như Lĩnh Nam chích quái lục, Truyền kỳ mạn lục. Các bài tựa, bạt của họ mang tính phẩm bình, ngẫm ngợi, nhưng cũng có giá trị định hình cho các nhà nghiên cứu sau này.
1.2. Nghiên cứu về thể loại truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc
Các nghiên cứu về truyện kỳ ảo trung đại Hàn Quốc tập trung vào các tác phẩm tiêu biểu như Tam quốc di sự, Kim Ngao tân thoại. Các công trình này thường phân tích sự ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và sự sáng tạo độc đáo của Hàn Quốc trong việc xây dựng nhân vật và cốt truyện. Các nghiên cứu so sánh giữa truyện kỳ ảo Việt Nam và Hàn Quốc còn hạn chế, nhưng đã bắt đầu được chú ý trong những năm gần đây.
II. Một số vấn đề lý thuyết liên quan và cơ sở hình thành thể loại
Chương này đề cập đến các vấn đề lý thuyết liên quan đến truyện kỳ ảo trung đại, bao gồm quan niệm về cái kỳ ảo và cơ sở hình thành thể loại. Các yếu tố lịch sử, xã hội, văn hóa được phân tích để làm rõ sự hình thành và phát triển của thể loại này tại Việt Nam và Hàn Quốc.
2.1. Quan niệm về cái kỳ ảo và thể loại truyện kỳ ảo
Cái kỳ ảo được hiểu là những yếu tố siêu nhiên, huyền bí, vượt ra ngoài quy luật tự nhiên. Truyện kỳ ảo trung đại là thể loại văn học kết hợp giữa yếu tố kỳ ảo và hiện thực, phản ánh tư duy nghệ thuật và văn hóa của thời đại. Các tác phẩm thường xoay quanh các nhân vật có khả năng siêu nhiên hoặc các sự kiện huyền bí.
2.2. Cơ sở hình thành thể loại truyện kỳ ảo trung đại
Sự hình thành truyện kỳ ảo trung đại tại Việt Nam và Hàn Quốc chịu ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc, nhưng đã được bản địa hóa một cách sáng tạo. Các yếu tố lịch sử, xã hội, tôn giáo như Phật giáo, Nho giáo, Lão giáo đóng vai trò quan trọng trong việc định hình thể loại này. Các tác phẩm thường phản ánh tư tưởng và giá trị văn hóa truyền thống của mỗi quốc gia.
III. Đặc điểm một số kiểu nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại
Chương này phân tích các kiểu nhân vật chính trong truyện kỳ ảo trung đại của Việt Nam và Hàn Quốc, bao gồm nhân vật kỳ ảo và nhân vật đời thường. Các nhân vật này được phân loại dựa trên mối liên hệ với thế giới kỳ ảo và hiện thực.
3.1. Kiểu nhân vật kỳ ảo
Nhân vật kỳ ảo là những nhân vật có khả năng siêu nhiên hoặc xuất thân từ thế giới huyền bí. Chúng được chia thành hai loại: nhân vật có mối liên hệ ít/nhiều với trần thế và nhân vật hầu như không liên hệ với trần thế. Các nhân vật này thường đại diện cho các giá trị tâm linh, tôn giáo hoặc phản ánh tư duy nghệ thuật của tác giả.
3.2. Kiểu nhân vật đời thường
Nhân vật đời thường là những người bình thường, có thể tiếp xúc hoặc không tiếp xúc với thế giới kỳ ảo. Họ thường đại diện cho các giá trị đạo đức, xã hội và phản ánh hiện thực cuộc sống. Các nhân vật này giúp làm nổi bật sự tương phản giữa thế giới kỳ ảo và hiện thực.
IV. Sự thể hiện các chiều cạnh văn hóa qua hình tượng nhân vật
Chương này phân tích cách các nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại phản ánh các yếu tố văn hóa truyền thống của Việt Nam và Hàn Quốc, bao gồm Phật giáo, Lão giáo, Nho giáo và văn hóa bản địa.
4.1. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa Phật giáo
Các nhân vật trong truyện kỳ ảo trung đại thường phản ánh sự ảnh hưởng của Phật giáo, đặc biệt là các thiền sư và các tông phái. Họ đại diện cho sự giác ngộ, từ bi và các giá trị tâm linh. Các tác phẩm thường đề cao vai trò của Phật giáo trong việc bảo vệ và phát triển quốc gia.
4.2. Nhân vật và các chiều cạnh văn hóa Nho giáo
Nho giáo được phản ánh qua các nhân vật như nho sinh, quan lại và minh quân. Các nhân vật này đại diện cho các giá trị đạo đức, trách nhiệm xã hội và sự đề cao khoa cử. Các tác phẩm thường ca ngợi các gương liệt nữ và phụ nữ đoan chính, phản ánh tư tưởng Nho giáo về gia đình và xã hội.
