Rủi Ro và Biện Pháp Phòng Ngừa Trong Hoạt Động Thanh Toán Quốc Tế Tại Ngân Hàng Thương Mại

Rủi ro tỷ giá hối đoái là một trong những rủi ro lớn nhất trong Thanh toán quốc tế. Sự biến động của tỷ giá có thể làm giảm giá trị của các khoản thanh toán hoặc làm tăng chi phí. Ngân hàng cần theo dõi chặt chẽ thị trường ngoại hối và sử dụng các công cụ phòng ngừa rủi ro như hợp đồng kỳ hạn, quyền chọn, và hoán đổi tiền tệ để giảm thiểu tác động của biến động tỷ giá. Tỷ giá hối đoái phụ thuộc vào nhiều nhân tố khác nhau mà các nhân tố này thường xuyên thay đổi kéo theo sự biến động không ngừng của tỷ giá hối đoái.

Gian lận thương mại là một mối đe dọa thường trực trong Thanh toán quốc tế. Kẻ gian có thể sử dụng các chứng từ giả mạo, khai báo sai hàng hóa, hoặc thực hiện các hành vi lừa đảo khác để chiếm đoạt tiền. Ngân hàng cần tăng cường kiểm tra chứng từ, xác minh thông tin, và sử dụng các biện pháp an ninh khác để ngăn chặn gian lận. Rủi ro đạo đức là những rủi ro khi một bên tham gia cố tình không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên liên quan.

Rủi ro tín dụng phát sinh khi đối tác không có khả năng thanh toán. Ngân hàng cần đánh giá kỹ lưỡng khả năng tài chính của đối tác, sử dụng các biện pháp bảo đảm như bảo lãnh, thư tín dụng (L/C), và bảo hiểm tín dụng để giảm thiểu rủi ro. Rủi ro tín dụng là những rủi ro phát sinh do việc cấp tín dụng cho các bên liên quan nhưng không có khả năng đòi hoàn trả.

Rủi ro hoạt động xảy ra do lỗi trong quy trình thanh toán, chẳng hạn như sai sót trong nhập liệu, chậm trễ, hoặc thiếu sót trong kiểm soát. Ngân hàng cần xây dựng quy trình thanh toán rõ ràng, đào tạo nhân viên, và sử dụng các hệ thống công nghệ thông tin hiện đại để giảm thiểu rủi ro. Đây là những rủi ro xảy ra trong quá trình tác nghiệp, mang tính chủ quan, phụ thuộc vào trình độ, kỹ năng xử lý nghiệp vụ của cán bộ TTQT và sự phối hợp giữa các phòng ban và bộ phận trong ngân hàng.

Rủi ro quốc gia phát sinh từ biến động chính trị, kinh tế, và pháp lý ở các quốc gia khác nhau. Ngân hàng cần theo dõi tình hình kinh tế chính trị của các quốc gia đối tác, và sử dụng các biện pháp bảo hiểm rủi ro chính trị để bảo vệ tài sản của mình. Trong trường hợp ngân hàng đầu tư bằng bản tệ cho các công ty nước ngoài có trụ sở ở nước ngoài cũng có thể chịu rủi ro nước ngoài đó là rủi ro quốc gia.

Quản lý rủi ro hối đoái là rất quan trọng. Sử dụng các công cụ phái sinh như kỳ hạn, hoán đổi, quyền chọn để cố định tỷ giá, giảm thiểu ảnh hưởng của biến động. Phân tích kỹ thuật và cơ bản giúp dự đoán biến động và đưa ra quyết định phòng ngừa kịp thời. Rủi ro ngoại hối liên quan đến trạng thái hối đoái mở và tỷ giá hối đoái của một đồng tiền nhất định.

Xây dựng quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ. Sử dụng công nghệ xác thực tiên tiến (chữ ký số, sinh trắc học). Đào tạo nhân viên nhận biết dấu hiệu gian lận. Phối hợp với các cơ quan chức năng để điều tra và xử lý gian lận kịp thời. Kiểm soát rủi ro gian lận luôn là ưu tiên hàng đầu. Gian lận thương mại là một mối đe dọa thường trực trong Thanh toán quốc tế.

Sử dụng các điện MT103, MT202 một cách chính xác để đảm bảo thông tin chuyển tiền đầy đủ và chính xác. Kiểm tra kỹ thông tin người hưởng, ngân hàng hưởng, và số tài khoản để tránh chuyển nhầm. Sử dụng các biện pháp xác thực hai lớp để bảo vệ tài khoản SWIFT khỏi truy cập trái phép. Điện SWIFT giúp các giao dịch được thực hiện an toàn, chính xác, nhanh chóng và hiệu quả.

Sử dụng các điện MT400, MT410 để thông báo và yêu cầu thanh toán theo phương thức nhờ thu. Kiểm tra kỹ các chứng từ đi kèm để đảm bảo tính hợp lệ. Sử dụng các điện tra soát để giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình thanh toán. Chu trình thực hiện thanh toán nhờ thu và các điện SWIFT được sử dụng.

Sử dụng các điện MT700, MT701 để phát hành và sửa đổi thư tín dụng (L/C). Kiểm tra kỹ các điều khoản của L/C để đảm bảo tính chính xác và phù hợp với hợp đồng thương mại. Sử dụng các điện MT756, MT754 để thanh toán và hoàn trả tiền theo L/C. Sử dụng các mẫu điện liên quan đến chứng từ xuất trình có bất đồng.

Incoterms quy định rõ trách nhiệm và rủi ro của người mua và người bán trong giao dịch quốc tế. Hiểu rõ và áp dụng đúng Incoterms giúp giảm thiểu rủi ro về vận chuyển, bảo hiểm, và các chi phí phát sinh khác. Các tập quán quốc tế này mới chỉ điều chỉnh một số phương thức TTQT nhất định như phương thức nhờ thu, tín dụng chứng từ, bảo lãnh…

Khi có tranh chấp xảy ra, việc lựa chọn luật áp dụng (luật quốc tế hay luật địa phương) có thể ảnh hưởng lớn đến kết quả. Ngân hàng cần có đội ngũ luật sư am hiểu về luật quốc tế và luật địa phương để bảo vệ quyền lợi của mình. Phòng thương mại quốc tế là các tập quán thương mại quốc tế không thể thay thế luật quốc gia, những tranh chấp nếu có tốt nhất là để cho tòa án xem xét giải quyết.

Kiểm soát nội bộ đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và ngăn chặn rủi ro. Xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả giúp đảm bảo tuân thủ quy định, bảo vệ tài sản, và nâng cao hiệu quả hoạt động. Trong phạm vi của bản luận văn này chỉ xem xét đến các khoản tín dụng được cấp thông qua nghiệp vụ TTQT.

Các công nghệ mới như Blockchain và AI có tiềm năng cách mạng hóa Thanh toán quốc tế, giúp tăng tốc độ, giảm chi phí, và tăng cường an ninh. Tuy nhiên, các ngân hàng cần thận trọng đánh giá và triển khai các công nghệ này để đảm bảo tuân thủ quy định và quản lý rủi ro hiệu quả. - Đề xuất các nhóm giải pháp đối với Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam và các kiến nghị với Nhà nước, Ngân hàng Nhà nước và các đơn vị liên quan để hạn chế các rủi ro trong hoạt động thanh toán quốc tế.