Quản Trị Lợi Nhuận Của Các Công Ty Phát Hành Cổ Phiếu Lần Đầu Ra Công Chúng Tại Việt Nam

Quản trị lợi nhuận, theo Scott, là việc nhà quản trị lựa chọn chính sách kế toán để đạt mục tiêu cá nhân hoặc tăng giá trị thị trường. Healy and Whalen định nghĩa nó là hành vi ban giám đốc sử dụng ước tính kế toán hoặc giao dịch nội bộ để thay đổi BCTC, đánh lạc hướng người dùng thông tin. Ronen và Yaari lại tổng hợp rằng đó là hành vi sử dụng ghi nhận trên cơ sở dồn tích để thay đổi lợi nhuận sau thuế. Dù có nhiều định nghĩa, điểm chung là quản trị lợi nhuận làm thay đổi báo cáo tài chính, có thể ảnh hưởng đến quyết định của nhà đầu tư. Minh bạch tài chính là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự tin tưởng của nhà đầu tư.

Các động cơ thúc đẩy quản trị lợi nhuận có thể bao gồm: tối thiểu hóa chi phí thuế thu nhập doanh nghiệp, tạo hình ảnh tốt về công ty để thu hút đầu tư. Các nhà quản trị có thể điều chỉnh lợi nhuận tăng giảm theo ý muốn chủ quan để đáp ứng các mục tiêu ngắn hạn. Việc nhận diện hành động quản trị lợi nhuận thông qua vận dụng chính sách kế toán của các nhà quản trị nhằm giúp các đối tượng sử dụng thông tin đánh giá khách quan hơn kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và từ đó đưa ra quyết định đúng đắn. Chính sách kế toán IPO đóng vai trò quan trọng trong việc quản trị lợi nhuận.

Nếu lợi nhuận được thổi phồng, giá trị định giá công ty IPO sẽ cao hơn thực tế. Điều này làm nhà đầu tư sẵn sàng trả giá cao hơn cho cổ phiếu, dẫn đến bong bóng giá. Khi bong bóng vỡ, nhà đầu tư sẽ chịu thiệt hại lớn. Do đó, việc phân tích kỹ báo cáo tài chính và các thông tin khác về công ty là rất quan trọng trước khi quyết định đầu tư. Phân tích IPO kỹ lưỡng giúp giảm thiểu rủi ro.

Nếu bị phát hiện có hành vi quản trị lợi nhuận, công ty có thể phải đối mặt với các rủi ro pháp lý, bao gồm các khoản phạt và các vụ kiện từ nhà đầu tư. Uy tín và danh tiếng của công ty cũng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Điều này có thể dẫn đến sự sụt giảm giá cổ phiếu và khó khăn trong việc huy động vốn trong tương lai. Tuân thủ pháp luật IPO là yếu tố then chốt để duy trì uy tín.

Mô hình Modified Jones có ưu điểm là tương đối đơn giản và dễ sử dụng. Tuy nhiên, mô hình này cũng có một số hạn chế, chẳng hạn như giả định rằng quy mô doanh nghiệp không thay đổi qua các năm. Nếu giả định này không đúng, kết quả nghiên cứu có thể không chính xác. Ngoài ra, mô hình này cũng có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác, chẳng hạn như thay đổi trong chính sách kế toán. Kiểm toán công ty IPO cũng cần xem xét các yếu tố này.

Ngoài mô hình Modified Jones, còn có nhiều mô hình khác có thể được sử dụng để nhận diện quản trị lợi nhuận, chẳng hạn như mô hình Healy Model, The DeAngelo Model , The Friedlan [19]. Việc sử dụng kết hợp nhiều mô hình khác nhau có thể giúp tăng cường độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Các nghiên cứu trước đây về chủ đề này đã sử dụng nhiều mô hình khác nhau để phân tích dữ liệu. So sánh IPO Việt Nam và thế giới cho thấy sự khác biệt trong việc sử dụng các mô hình.

Nhà đầu tư nên thận trọng khi đánh giá thông tin lợi nhuận của các công ty IPO. Cần phân tích kỹ báo cáo tài chính, xem xét các chính sách kế toán được sử dụng và so sánh với các công ty tương đồng trong ngành. Ngoài ra, nên tìm hiểu thông tin về ban quản lý và lịch sử hoạt động của công ty. Phân tích IPO nên bao gồm cả yếu tố định tính và định lượng.

Cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường giám sát và kiểm tra báo cáo tài chính của các công ty IPO. Cần có các chế tài nghiêm khắc đối với các hành vi quản trị lợi nhuận sai trái. Các công ty IPO cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về kế toán và báo cáo tài chính. Cần xây dựng văn hóa minh bạch và trung thực trong hoạt động kinh doanh. Kiểm toán công ty IPO đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính trung thực.

Các nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc phát triển các mô hình nhận diện quản trị lợi nhuận mới, áp dụng các phương pháp phân tích dữ liệu tiên tiến và xem xét các yếu tố kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến hành vi quản trị lợi nhuận. Ngoài ra, cần có các nghiên cứu so sánh giữa các quốc gia khác nhau để hiểu rõ hơn về vấn đề này. So sánh IPO Việt Nam và thế giới là một hướng nghiên cứu tiềm năng.

Để giảm thiểu rủi ro sai lệch thông tin tài chính trong báo cáo IPO, các công ty có thể tăng cường tính tuân thủ và quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ. Cải thiện chất lượng đào tạo và nâng cao nhận thức về đạo đức nghề nghiệp cho nhân viên kế toán và tài chính. Nâng cao tính độc lập và chuyên nghiệp của kiểm toán viên độc lập. Hướng dẫn nhà đầu tư cách đánh giá thông tin và đưa ra quyết định đầu tư sáng suốt. Cuối cùng, các cơ quan quản lý nên xây dựng và thực thi các quy định pháp luật một cách hiệu quả.