Quản lý nhà nước về môi trường: Thực trạng và giải pháp tại Việt Nam

QLNN về MT là một nội dung cụ thể của QLNN, hướng tới sự phát triển bền vững, kết hợp các mục tiêu quốc gia, quốc tế, vùng lãnh thổ và cộng đồng dân cư. QLNN về MT xuất phát từ quan điểm tiếp cận hệ thống và cần được thực hiện bằng nhiều biện pháp và công cụ tổng hợp đa dạng và thích hợp. QLNN phải căn cứ vào quy định của pháp luật nhằm thiết lập, củng cố và duy trì các trật tự QLNN.

Nguyên lý về tính thống nhất vật chất thế giới gắn tự nhiên, con người và xã hội thành một hệ thống rộng lớn "Tự nhiên - Con người - Xã hội", trong đó yếu tố con người giữ vai trò rất quan trọng và chính là cơ sở triết học của QLNN về môi trường. Nhiều khía cạnh bảo vệ môi trường được đề cập trong các văn bản khác như Luật Khoáng sản, Luật Dầu khí, Luật Hàng hải, Luật Lao động, Luật Đất đai, Luật Phát triển và Bảo vệ rừng.

Nội dung QLNN về MT bao gồm: xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, chính sách và pháp luật môi trường. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về môi trường; đào tạo cán bộ; nghiên cứu khoa học, công nghệ về bảo vệ môi trường. Quản lý, sử dụng nguồn lực cho bảo vệ môi trường. Thực hiện các biện pháp phòng ngừa, kiểm soát ô nhiễm và suy thoái môi trường. Xử lý các vấn đề môi trường; thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường; giải quyết các tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về môi trường; xử lý vi phạm pháp luật về môi trường; hợp tác quốc tế về bảo vệ môi trường.

Sông Hồng bắt nguồn từ Trung Quốc chảy ra vịnh Bắc Bộ, do đó các hoạt động ở thượng nguồn đều có ảnh hưởng đến đồng bằng Bắc Bộ và ven biển, vùng đông dân nhất ở nước ta. Một số vùng đất nông nghiệp bị ô nhiễm như là ở vùng rau thành phố Hồ Chí Minh, hàm lượng CO tầng đất mặt dao động từ 9,9 - 15 mg/kg, vượt ngưỡng cho phép về an toàn nông phẩm; Crom tầng đất mặt đạt...

Hệ thống QLNN về BVMT đã được thành lập : Bộ Tài nguyên và Môi trường. Đã có nhiều nghiên cứu đơn lẻ trong lĩnh vực QLNN về BVMT thể hiện qua các bài viết: QLNN về môi trường và PTBV - GS. Lê Văn Khoa - ĐHKHTN, Đại học Quốc gia Hà Nội; Một số vấn đề cấp bách trong quản lý môi trường ở địa phương - T.S Nguyễn Văn Tài – Cục Môi trường; QLMT cho sự phát triển bền vững - Lưu Đức Hải, Nguyễn Ngọc Sinh, 2000; QLMT địa phương trong thời kỳ CNH-HĐH đất nước – TS. Trần Thanh Lâm , 2005.

Công tác BVMT chưa thực sự trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu của các cơ quan QLNN từ Trung ương đến địa phương? Mô hình cơ quan QLNN về môi trường hiện nay đã thực sự phát huy hiệu quả? Có những giải pháp nào để nâng cao chất lượng môi trường thông qua các hình thức QLNN? Đề tài nghiên cứu các giải pháp nhằm tìm ra cách thức phát huy tối đa hiệu quả công tác QLNN về BVMT đồng thời đảm bảo thực hiện công tác xã hội hóa về BVMT, biến công tác BVMT thành nhiệm vụ không chỉ của cơ quan Nhà nước mà còn là trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi tổ chức, cá nhân trong xã hội.

Đề tài này được thực hiện với các phương pháp: Kế thừa, nghiên cứu các tài liệu có liên quan về bộ máy , cơ chế, chính sách của hệ thống QLNN về môi trường gồm : + Luật pháp và chính sách về xây dựng bộ máy QLMT + Luật pháp , chính sách về thực hiện công tác QLNN về BVMT + Kinh nghiệm xây dựng bộ máy QLMT của các quốc gia trên thế giới + Các báo cáo nghiên cứu trong nước về các mô hình xây dựng bộ máy QLNN về BVMT.

Việc phân cấp, phân quyền rõ ràng trong QLNN về MT, tăng cường sự phối hợp liên ngành và liên vùng. Đầu tư nguồn lực cho công tác BVMT, đặc biệt là cho các hoạt động kiểm soát ô nhiễm và xử lý chất thải. Nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của cộng đồng về BVMT.

Nghiên cứu, ứng dụng các mô hình quản lý tiên tiến trên thế giới vào điều kiện thực tế của Việt Nam. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ trong BVMT, đặc biệt là trong xử lý ô nhiễm và tái chế chất thải. Tăng cường hợp tác quốc tế về BVMT, tranh thủ nguồn lực và kinh nghiệm từ các nước phát triển.

Mô hình quản lý môi trường ở khu công nghiệp, khu đô thị, khu dân cư. Vai trò của chính quyền địa phương, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc thực hiện các mô hình này.

Các giải pháp công nghệ thân thiện với môi trường mà doanh nghiệp đã áp dụng. Chính sách khuyến khích, hỗ trợ của nhà nước đối với các doanh nghiệp này.

Tác động của các chính sách BVMT đến năng suất, hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. Lợi ích kinh tế - xã hội từ việc BVMT.

Các mục tiêu, chỉ tiêu về môi trường trong chiến lược phát triển bền vững. Cơ chế phối hợp giữa các ngành, các cấp trong việc thực hiện chiến lược này.

Các ngành kinh tế xanh tiềm năng của Việt Nam. Giải pháp quản lý, sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên.

Tham gia các điều ước quốc tế về môi trường. Hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới để giải quyết các vấn đề môi trường xuyên biên giới.

Các văn bản pháp luật quan trọng về MT. Ưu điểm và hạn chế của hệ thống pháp luật này.

Sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật còn bất cập. Nâng cao năng lực xây dựng pháp luật cho cán bộ.

Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thanh tra, kiểm tra môi trường. Đầu tư trang thiết bị cho lực lượng này.