Tổng quan nghiên cứu

Phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch là một xu hướng quan trọng nhằm nâng cao giá trị kinh tế và cải thiện đời sống người dân ở các vùng nông thôn, đặc biệt là các xã miền núi. Tại huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, với dân số khoảng 189.527 người năm 2022, trong đó 94% sống ở khu vực nông thôn, việc phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch có ý nghĩa thiết thực trong việc khai thác tiềm năng đất đai, tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương. Nghiên cứu tập trung vào ba xã miền núi: Yên Bình, Yên Trung và Tiến Xuân, với phạm vi khảo sát từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2023.

Mục tiêu chính của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại các xã miền núi huyện Thạch Thất, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững. Qua đó, nghiên cứu góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, đồng thời hỗ trợ địa phương trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ du lịch, tăng thu nhập cho người dân.

Theo số liệu thống kê, giá trị sản xuất nông nghiệp của huyện tăng từ 1.670 tỷ đồng năm 2020 lên 1.920 tỷ đồng năm 2022, tốc độ tăng trưởng bình quân 7,4%. Thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 38,5 triệu đồng năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 9,05% năm 2020 xuống còn 3,6% năm 2022. Đây là những chỉ số quan trọng phản ánh sự phát triển kinh tế xã hội và tiềm năng phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch, bao gồm:

  • Lý thuyết phát triển sản xuất nông nghiệp: Nhấn mạnh sự tăng trưởng về quy mô, chất lượng và hiệu quả sản xuất, đồng thời chú trọng đến việc ứng dụng khoa học kỹ thuật và tổ chức sản xuất phù hợp.
  • Lý thuyết du lịch nông nghiệp: Định nghĩa du lịch nông nghiệp là hoạt động du lịch dựa trên nền tảng sản xuất nông nghiệp, nhằm thỏa mãn nhu cầu giải trí, giáo dục và trải nghiệm của du khách.
  • Mô hình SWOT: Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch, làm cơ sở đề xuất chiến lược phát triển phù hợp.
  • Khái niệm về liên kết kinh tế trong nông nghiệp: Nhấn mạnh vai trò của các hình thức tổ chức sản xuất như hợp tác xã, tổ hợp tác, kinh tế trang trại và doanh nghiệp nông nghiệp trong việc nâng cao hiệu quả sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Các khái niệm chính bao gồm: sản xuất nông nghiệp chuyên sâu, du lịch nông nghiệp, cơ sở hạ tầng kỹ thuật du lịch, nguồn nhân lực trong nông nghiệp và du lịch, cũng như các yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thống kê của huyện Thạch Thất giai đoạn 2020-2022, các tài liệu nghiên cứu liên quan và các văn bản pháp luật về phát triển nông nghiệp và du lịch. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát và phỏng vấn 120 người, gồm 6 cán bộ quản lý huyện, 24 cán bộ xã và 90 hộ dân tham gia sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại ba xã miền núi.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Phân tích số liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, tốc độ tăng trưởng bình quân và phân tích SWOT. Thang đo Likert 5 mức được áp dụng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2023, bao gồm các bước thu thập số liệu, xử lý, phân tích và tổng hợp kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Phát triển về quy mô sản xuất nông nghiệp phục vụ du lịch: Diện tích đất sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại ba xã miền núi có xu hướng tăng với tốc độ phát triển bình quân (PTBQ) khoảng 3% mỗi năm. Cụ thể, diện tích gieo trồng cây lương thực phục vụ du lịch tăng từ 3.228 ha năm 2020 lên 3.782 ha năm 2022, tương đương tăng 8,21%. Năng suất lúa cũng tăng từ 61,5 tạ/ha năm 2020 lên 65,67 tạ/ha năm 2022, tốc độ PTBQ 3,46%.

  2. Phát triển về chất lượng sản xuất và dịch vụ: Giá trị sản xuất nông nghiệp phục vụ du lịch tăng với tốc độ PTBQ 5,62%, phản ánh sự cải thiện về chất lượng sản phẩm và hiệu quả kinh tế. Các mô hình sản xuất đa dạng như trang trại chăn nuôi, trồng cây ăn quả, rau màu và các dịch vụ trải nghiệm nông nghiệp được phát triển, thu hút ngày càng nhiều du khách.

  3. Ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan: Các yếu tố khách quan như chính sách phát triển nông nghiệp, thị trường tiêu thụ, điều kiện khí hậu và tài nguyên đất đai được đánh giá có ảnh hưởng tích cực với mức độ ảnh hưởng trung bình đến cao. Yếu tố chủ quan như trình độ dân cư, nguồn nhân lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và nhận thức của người dân cũng đóng vai trò quan trọng, tuy nhiên còn nhiều hạn chế về nguồn nhân lực chuyên môn và cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch.

  4. Tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể: Tỷ lệ hộ nghèo tại huyện giảm từ 9,05% năm 2020 xuống còn 3,6% năm 2022, cho thấy sự cải thiện về kinh tế xã hội nhờ phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng diện tích và năng suất cây trồng phục vụ du lịch phản ánh hiệu quả của việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật và chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với nhu cầu thị trường. So với các nghiên cứu tại huyện Mê Linh và Ba Vì, mô hình phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại Thạch Thất có nhiều điểm tương đồng về việc tận dụng tài nguyên thiên nhiên và văn hóa địa phương để thu hút du khách.

Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực và sự biến động của thị trường vẫn là những thách thức lớn. Việc thiếu đồng bộ trong đầu tư hạ tầng du lịch và dịch vụ, cùng với nhận thức chưa đầy đủ của người dân về phát triển du lịch bền vững, có thể làm giảm hiệu quả khai thác tiềm năng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ tăng trưởng diện tích gieo trồng, năng suất cây trồng, giá trị sản xuất và tỷ lệ hộ nghèo qua các năm, cũng như bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan và chủ quan.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ du lịch: Đẩy mạnh xây dựng hệ thống giao thông nội đồng, cơ sở lưu trú, khu vui chơi giải trí và các dịch vụ hỗ trợ nhằm nâng cao trải nghiệm du khách. Mục tiêu đạt hoàn thiện hạ tầng trong vòng 3 năm, do UBND huyện phối hợp với các sở ngành thực hiện.

  2. Phát triển nguồn nhân lực chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn kỹ thuật sản xuất nông nghiệp và kỹ năng phục vụ du lịch cho người dân địa phương, đặc biệt là các hộ sản xuất và cán bộ quản lý. Mục tiêu nâng cao trình độ chuyên môn trong 2 năm, do các trung tâm đào tạo nghề và trường đại học phối hợp thực hiện.

  3. Đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp gắn với du lịch: Khuyến khích phát triển các mô hình sản xuất nông nghiệp đặc trưng, sản phẩm sạch, an toàn phục vụ du lịch như trồng rau hữu cơ, chăn nuôi sinh thái, kết hợp trải nghiệm văn hóa truyền thống. Thời gian triển khai trong 3 năm, do các hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp chủ trì.

  4. Tăng cường công tác quảng bá, xúc tiến du lịch: Xây dựng chiến lược truyền thông, quảng bá sản phẩm và dịch vụ du lịch nông nghiệp trên các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Mục tiêu tăng lượng khách du lịch lên 20% mỗi năm, do Ban quản lý du lịch huyện và các doanh nghiệp du lịch phối hợp thực hiện.

  5. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ và khuyến khích phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch: Đề xuất các chính sách ưu đãi về vốn vay, thuế, đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp phát triển sản xuất và dịch vụ du lịch. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do các cơ quan quản lý nhà nước cấp huyện và thành phố chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý địa phương: Giúp hoạch định chính sách phát triển nông nghiệp và du lịch phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển kinh tế xã hội.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế nông nghiệp, du lịch: Cung cấp cơ sở lý luận và dữ liệu thực tiễn để phục vụ nghiên cứu, học tập và phát triển các đề tài liên quan.

  3. Doanh nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp: Hỗ trợ xây dựng mô hình sản xuất kinh doanh hiệu quả, kết nối thị trường và phát triển dịch vụ du lịch nông nghiệp.

  4. Người dân và cộng đồng địa phương: Nâng cao nhận thức về vai trò của sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch, tham gia tích cực vào các hoạt động phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch có lợi ích gì cho người dân địa phương?
    Phát triển mô hình này giúp tăng thu nhập thông qua đa dạng hóa sản phẩm, tạo việc làm mới và nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp. Ví dụ, tại Thạch Thất, thu nhập bình quân đầu người tăng lên 38,5 triệu đồng năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo giảm đáng kể.

  2. Những khó khăn chính trong phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch là gì?
    Khó khăn bao gồm thiếu vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, nguồn nhân lực hạn chế và biến động thị trường. Ngoài ra, việc bảo vệ môi trường và duy trì bền vững cũng là thách thức lớn.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng sản phẩm nông nghiệp phục vụ du lịch?
    Cần áp dụng tiến bộ kỹ thuật, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, sử dụng phương pháp canh tác sạch và xây dựng thương hiệu sản phẩm. Đồng thời, đào tạo người dân về kỹ năng sản xuất và phục vụ du lịch.

  4. Vai trò của chính quyền địa phương trong phát triển mô hình này là gì?
    Chính quyền có trách nhiệm xây dựng chính sách hỗ trợ, đầu tư cơ sở hạ tầng, tổ chức đào tạo và xúc tiến quảng bá du lịch, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển sản xuất và dịch vụ.

  5. Mô hình sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch có thể áp dụng ở những vùng nào khác?
    Mô hình phù hợp với các vùng có tài nguyên thiên nhiên, văn hóa đặc trưng và tiềm năng du lịch, đặc biệt là các xã miền núi, vùng đồng bằng có điều kiện phát triển nông nghiệp chuyên sâu và du lịch sinh thái.

Kết luận

  • Phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại các xã miền núi huyện Thạch Thất đã đạt được những kết quả tích cực về quy mô, chất lượng và hiệu quả kinh tế.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển, trong đó cần chú trọng nâng cao nguồn nhân lực và hoàn thiện cơ sở hạ tầng.
  • Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh và thu nhập bình quân tăng cho thấy mô hình này góp phần cải thiện đời sống người dân.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm phát triển bền vững, đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ, đồng thời tăng cường quảng bá và hỗ trợ chính sách.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và ứng dụng mô hình tại các địa phương khác, đồng thời theo dõi, đánh giá hiệu quả thực hiện trong các giai đoạn tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường đào tạo và đầu tư hạ tầng để phát huy tối đa tiềm năng phát triển sản xuất nông nghiệp gắn với du lịch tại huyện Thạch Thất.