Quản Lý Hoạt Động Kinh Tế Báo Chí Tại Các Đài PTTH Khu Vực ĐBSCL

Kinh tế báo chí là một lĩnh vực nghiên cứu về cách thức các tổ chức báo chí tạo ra, phân phối và quản lý nguồn lực tài chính. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự bền vững và phát triển của các đài PTTH trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Theo PGS.TS Nguyễn Văn Dững (2018) thì báo chí có chức năng kinh tế - dịch vụ. Việc hiểu rõ khái niệm này là tiền đề quan trọng cho việc quản lý hoạt động kinh tế báo chí hiệu quả. Các đài PTTH cần nắm vững các nguyên tắc cơ bản của kinh tế để có thể đưa ra các quyết định chiến lược phù hợp. Truyền thông đa phương tiện ngày càng phát triển, kéo theo sự cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng khác, đòi hỏi các đài PTTH phải có mô hình kinh tế báo chí phù hợp.

Hoạt động kinh tế báo chí tại các đài PTTH có những đặc điểm riêng biệt so với các ngành kinh tế khác. Sản phẩm báo chí vừa mang tính hàng hóa, vừa mang tính chính trị, tư tưởng. Nguồn thu của các đài thường đến từ quảng cáo, tài trợ, dịch vụ truyền thông và ngân sách nhà nước (đối với các đài chưa tự chủ hoàn toàn). Việc cân bằng giữa nhiệm vụ chính trị và mục tiêu kinh tế là một thách thức lớn. Theo số liệu của Bộ TTTT năm 2020, có 72 cơ quan PTTH, trong đó chỉ có rất ít đơn vị tự chủ tài chính thành công. Do đó, các đài PTTH phải tìm kiếm các giải pháp kinh tế báo chí sáng tạo để tồn tại và phát triển.

Quản lý nội dung báo chí hiệu quả là yếu tố then chốt để thu hút khán giả và tăng doanh thu cho các đài PTTH. Nội dung chất lượng, hấp dẫn, phù hợp với thị hiếu của công chúng sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh. Việc đầu tư vào sản xuất chương trình, nâng cao trình độ của đội ngũ phóng viên, biên tập viên là cần thiết. Quản lý nội dung báo chí bao gồm việc lên kế hoạch sản xuất, kiểm duyệt nội dung, phân phối nội dung trên các nền tảng khác nhau và đánh giá hiệu quả của nội dung. Nội dung hay, sáng tạo sẽ thu hút quảng cáo và tài trợ. Phát triển kinh tế báo chí gắn liền với chất lượng nội dung.

Sự phát triển của Internet và các nền tảng kinh doanh truyền hình trực tuyến, MXH đã làm thay đổi thói quen tiêu dùng thông tin của công chúng. Các đài PTTH truyền thống phải cạnh tranh với các đối thủ có lợi thế về công nghệ, nội dung đa dạng và khả năng tương tác cao. Thị phần quảng cáo trên truyền hình truyền thống đang bị thu hẹp, ảnh hưởng đến doanh thu đài PTTH. Theo Statista, số lượng người dùng MXH trên thế giới tăng rất nhanh, khiến cho hoạt động kinh tế báo chí tại các CQBC truyền thống gặp nhiều khó khăn.

Các đài PTTH khu vực ĐBSCL thường có nguồn lực hạn chế về tài chính, nhân lực và công nghệ. Cơ chế tài chính báo chí chưa thực sự phù hợp với đặc thù của ngành, gây khó khăn cho việc đầu tư vào sản xuất chương trình và nâng cấp cơ sở vật chất. Nhiều đài phải đối mặt với tình trạng thiếu kinh phí hoạt động, ảnh hưởng đến chất lượng nội dung và khả năng cạnh tranh. Chuyển từ cơ chế bao cấp sang cơ chế tự chủ tài chính, công tác quản lý hoạt động kinh tế báo chí còn rất mới mẻ, hụt hẫng kiến thức, kinh nghiệm.

Quá trình chuyển đổi số báo chí đòi hỏi các đài PTTH phải đầu tư lớn vào công nghệ, đào tạo nhân lực và thay đổi quy trình sản xuất. Tuy nhiên, nhiều đài còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận công nghệ mới, ứng dụng các giải pháp số vào hoạt động kinh tế báo chí. Theo Bộ TTTT, tính đến tháng 6/2021, Việt Nam có 829 MXH được cấp phép hoạt động. Ngoài ra, đến cuối năm 2020, Việt Nam có 1.716 trang TTĐTTH được cấp phép, xảy ra khá phổ biến tình trạng “báo hóa website” để tự quảng bá, PR, quảng cáo, kinh doanh sản phẩm. Điều này gây khó khăn trong việc quản lý và cạnh tranh.

Nội dung là yếu tố quan trọng nhất để thu hút khán giả và quảng cáo. Các đài PTTH cần đầu tư vào sản xuất các chương trình chất lượng cao, hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khán giả. Việc khai thác các đề tài mang tính địa phương, gần gũi với đời sống của người dân ĐBSCL là một lợi thế. Ngoài ra cần tăng cường kinh doanh phát thanh theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại. Các đài PTTH phải coi “nội dung là vua”, “kỹ thuật là nữ hoàng” và “công chúng là số 1”.

Xây dựng thương hiệu mạnh là yếu tố quan trọng để thu hút quảng cáo và tài trợ. Các đài PTTH cần tăng cường quảng bá thương hiệu thông qua các kênh truyền thông khác nhau, tham gia các sự kiện quảng bá và xây dựng mối quan hệ tốt với khách hàng. Việc mở rộng thị trường kinh tế báo chí sang các tỉnh thành khác cũng là một giải pháp tiềm năng. Theo kinh nghiệm của các nhà BCTT thế giới, để quản lý hoạt động kinh tế báo chí hiệu quả, các CQBC phải nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đầu tư KTCN, đảm bảo năng lực tài chính, đột phá nội dung, chiếm lĩnh thị phần công chúng và đẩy mạnh các hoạt động kinh tế báo chí.

Ngoài quảng cáo và tài trợ, các đài PTTH cần đa dạng hóa nguồn thu bằng cách phát triển các dịch vụ truyền thông khác như sản xuất phim quảng cáo, tổ chức sự kiện, cung cấp dịch vụ truyền thông cho doanh nghiệp. Việc khai thác các nguồn thu mới sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào quảng cáo và tăng tính bền vững của mô hình kinh tế báo chí. Đặc biệt, các CQBC làm kinh tế báo chí trong điều kiện phải TCTC, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa phát triển kinh tế thì lại càng khó khăn hơn.

Việc xây dựng cơ chế tự chủ đài PTTH phù hợp với đặc thù của từng đài là rất quan trọng. Cơ chế này cần đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm và khuyến khích sự sáng tạo trong kinh doanh truyền hình. Việc kiểm soát chi phí hiệu quả sẽ giúp tăng lợi nhuận và tạo nguồn lực để tái đầu tư. Các CQBC làm kinh tế báo chí trong điều kiện phải TCTC, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị, vừa phát triển kinh tế thì lại càng khó khăn hơn.

Quản lý tài sản đài PTTH hiệu quả giúp tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực sẵn có. Việc đầu tư vào các dự án có hiệu quả kinh tế cao sẽ mang lại lợi nhuận lớn hơn. Cần có các quy trình quản lý tài chính chặt chẽ để đảm bảo tính minh bạch và tránh thất thoát. Theo Bộ TTTT, năm 2020, cả nước có 779 CQBC, trong đó có 72 cơ quan PTTH. Trong các cơ quan PTTH, có 2 đơn vị TCTC hoàn toàn, 16 đơn vị TCTC chi thường xuyên, 45 đơn vị TCTC một phần chi thường xuyên và có rất ít đơn vị TCTC thành công.

Nhà nước cần có các chính sách kinh tế báo chí hỗ trợ và ưu đãi cho các đài PTTH, đặc biệt là các đài ở khu vực khó khăn như ĐBSCL. Các chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ về vốn, đào tạo nhân lực, giảm thuế và phí. Sự hỗ trợ từ nhà nước sẽ tạo điều kiện cho các đài PTTH phát triển bền vững và thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị. Đến tháng 6/2021, trừ Đài PTTH Vĩnh Long TCTC hoàn toàn, 12 đài còn lại chưa có đài nào được Nhà nước đặt hàng cung cấp sản phẩm, dịch vụ theo Nghị định số 32/2019/NĐ-CP, ngày 10/4/2019 của Chính phủ.

Việc phân tích hiệu quả kinh tế báo chí tại các đài PTTH điển hình sẽ giúp xác định những yếu tố thành công và những vấn đề cần cải thiện. Các chỉ số như doanh thu, lợi nhuận, thị phần khán giả và chi phí hoạt động cần được xem xét kỹ lưỡng. Các đài cần phân tích và đánh giá hiệu quả kinh tế báo chí một cách khách quan, toàn diện để tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu.

Quá trình chuyển đổi số có tác động lớn đến doanh thu đài PTTH. Việc đánh giá tác động này sẽ giúp các đài đưa ra các quyết định đầu tư hợp lý vào công nghệ và các nền tảng số. Cần xem xét cả tác động tích cực (tăng doanh thu từ quảng cáo trực tuyến, dịch vụ số) và tác động tiêu cực (giảm doanh thu từ quảng cáo truyền thống). Sự chuyển đổi số là xu thế tất yếu, nhưng các đài PTTH cần có chiến lược phù hợp để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro.

Từ kết quả nghiên cứu thực tiễn, cần rút ra những bài học kinh nghiệm và đưa ra các khuyến nghị cụ thể cho phát triển kinh tế báo chí tại các đài PTTH khu vực ĐBSCL. Các khuyến nghị này cần dựa trên những bằng chứng thực tế và phù hợp với điều kiện cụ thể của từng đài. Những bài học thành công và thất bại sẽ là nguồn thông tin quý giá cho các đài khác trong khu vực. Các đài phải linh hoạt, nắm bắt cơ hội, vượt qua thách thức, thay đổi mô hình kinh tế báo chí để thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, truyền thông số và thiên tai, dịch bệnh.

Cần theo dõi sát các xu hướng kinh tế báo chí mới như sự trỗi dậy của truyền thông di động, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) và big data, sự cá nhân hóa nội dung và sự gia tăng của các mô hình kinh tế báo chí sáng tạo. Các xu hướng này có thể mang lại cơ hội và thách thức cho các đài PTTH ở ĐBSCL. Sự chuyển đổi số là xu thế tất yếu, nhưng các đài PTTH cần có chiến lược phù hợp để tận dụng cơ hội và giảm thiểu rủi ro.

Khu vực ĐBSCL có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế báo chí nhờ vào lợi thế về văn hóa, du lịch và nông nghiệp. Việc khai thác các lợi thế này thông qua các sản phẩm truyền thông độc đáo sẽ giúp tăng doanh thu và tạo việc làm cho người dân địa phương. Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, hạn mặn thường xảy ra, nhất là đại dịch Covid-19 đã làm cho các đài vốn khó khăn lại càng vất vả hơn. Các Đài PTTH khu vực ĐBSCL đang trong giai đoạn tập trung quản lý hoạt động kinh tế báo chí, sắp xếp, kiện toàn cơ cấu tổ chức bộ máy.

Các nhà quản lý cần có tầm nhìn chiến lược và khả năng thích ứng nhanh chóng với những thay đổi của thị trường. Việc đầu tư vào đào tạo nhân lực, nâng cấp công nghệ và xây dựng mối quan hệ tốt với đối tác là rất quan trọng. Nhà nước cần tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế báo chí thông qua các chính sách hỗ trợ và ưu đãi. Đến nay, chưa có nhiều công trình khoa học, luận án, luận văn nghiên cứu về quản lý hoạt động kinh tế báo chí, nhất là tại các Đài PTTH khu vực ĐBSCL.