Tổng quan nghiên cứu
Giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho trẻ mẫu giáo là một nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục toàn diện, đặc biệt trong bối cảnh chương trình giáo dục mầm non 2021 nhấn mạnh phát triển kỹ năng sống phù hợp với sự phát triển tâm sinh lý của trẻ. Tại thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ, với 13 trường mầm non (trong đó 10 trường công lập và 3 trường tư thục), có khoảng 2.982 trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo, việc quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống theo hướng phối hợp giữa nhà trường và gia đình được xem là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu tập trung khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại các trường mầm non trên địa bàn thị xã Phú Thọ trong năm học 2022-2023, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức và kỹ năng sống cho trẻ.
Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống theo hướng phối hợp giữa nhà trường và gia đình, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 12 trường mầm non trên địa bàn thị xã Phú Thọ, với đối tượng khảo sát gồm 155 cán bộ quản lý, giáo viên và 204 phụ huynh có con em đang học tại các trường này. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục kỹ năng sống, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đồng thời tạo nền tảng phát triển toàn diện cho trẻ trước khi bước vào lớp 1.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục kỹ năng sống, trong đó có:
Lý thuyết giáo dục kỹ năng sống của UNESCO và WHO: Kỹ năng sống được hiểu là tập hợp các kỹ năng tâm lý xã hội và kỹ năng giao tiếp giúp cá nhân giải quyết hiệu quả các tình huống trong cuộc sống hàng ngày. UNESCO phân loại kỹ năng sống thành nhóm kỹ năng nhận thức bản thân, kỹ năng xã hội và kỹ năng ra quyết định, làm việc hiệu quả.
Mô hình quản lý giáo dục theo chức năng: Quản lý được xem là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo. Hiệu trưởng trường mầm non đóng vai trò trung tâm trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện và đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng sống.
Khái niệm phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Phối hợp được hiểu là sự hợp tác có tổ chức giữa nhà trường và gia đình trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ, nhằm tạo môi trường giáo dục đồng bộ, thống nhất và hiệu quả.
Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng sống, giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống, phối hợp giáo dục giữa nhà trường và gia đình.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:
Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục kỹ năng sống và phối hợp giáo dục giữa nhà trường và gia đình.
Phương pháp điều tra thực tiễn: Thu thập dữ liệu qua phiếu hỏi khảo sát 359 người gồm cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh tại 12 trường mầm non trên địa bàn thị xã Phú Thọ trong năm học 2022-2023. Phiếu hỏi tập trung vào nhận thức, thực trạng tổ chức và quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống, cũng như mức độ phối hợp giữa nhà trường và gia đình.
Phương pháp quan sát và phỏng vấn sâu: Quan sát trực tiếp các hoạt động giáo dục kỹ năng sống tại trường, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh để thu thập thông tin chi tiết về thực trạng và các khó khăn trong quản lý.
Phương pháp xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS 25.0 để phân tích thống kê các số liệu thu thập được, đánh giá mức độ nhận thức, thực hiện và phối hợp trong giáo dục kỹ năng sống.
Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2022-2023, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về giáo dục kỹ năng sống: Khoảng 85% giáo viên và 78% phụ huynh nhận thức đúng về ý nghĩa và mục tiêu giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 65% giáo viên nắm vững nguyên tắc và phương pháp giáo dục kỹ năng sống phù hợp với lứa tuổi.
Thực trạng tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống: 70% trường mầm non đã xây dựng kế hoạch giáo dục kỹ năng sống, nhưng chỉ khoảng 60% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và hiệu quả. Các hoạt động chủ yếu tập trung vào kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng giao tiếp xã hội và kỹ năng tự bảo vệ.
Phối hợp giữa nhà trường và gia đình: Khoảng 75% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp giáo dục kỹ năng sống, nhưng chỉ 55% trường có cơ chế phối hợp chặt chẽ, thường xuyên với gia đình. Hình thức phối hợp phổ biến là trao đổi thông tin qua họp phụ huynh, bảng thông báo và các buổi sinh hoạt chuyên đề.
Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý: Năng lực quản lý của hiệu trưởng và đội ngũ cán bộ quản lý được đánh giá ở mức khá (khoảng 70%), trong khi điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ giáo dục kỹ năng sống chỉ đạt khoảng 60%. Môi trường xã hội và sự hỗ trợ từ địa phương cũng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy nhận thức của giáo viên và phụ huynh về giáo dục kỹ năng sống tương đối cao, nhưng việc áp dụng các nguyên tắc và phương pháp giáo dục còn hạn chế, dẫn đến hiệu quả thực hiện chưa đồng đều. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình vẫn là thách thức lớn, do thiếu cơ chế phối hợp chặt chẽ và thường xuyên.
Việc quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống phụ thuộc nhiều vào năng lực của hiệu trưởng và đội ngũ quản lý, cũng như điều kiện vật chất và môi trường xã hội. Các biểu đồ và bảng số liệu có thể minh họa rõ mức độ nhận thức, thực hiện kế hoạch và phối hợp giữa các bên, giúp nhà quản lý điều chỉnh chiến lược phù hợp.
Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý giáo dục kỹ năng sống theo hướng phối hợp giữa nhà trường và gia đình, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển toàn diện kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại thị xã Phú Thọ.
Đề xuất và khuyến nghị
Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh: Triển khai các khóa đào tạo, tập huấn về giáo dục kỹ năng sống và phương pháp phối hợp giáo dục, nhằm nâng tỷ lệ giáo viên nắm vững nguyên tắc và phương pháp lên trên 85% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Phú Thọ phối hợp với các trung tâm đào tạo.
Xây dựng và chỉ đạo thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng sống đồng bộ, cụ thể: Hiệu trưởng các trường mầm non cần xây dựng kế hoạch chi tiết, phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo 100% kế hoạch được triển khai đầy đủ trong năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường mầm non.
Đổi mới tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống theo hướng tăng cường trải nghiệm và tương tác: Áp dụng các phương pháp giáo dục tích cực như trò chơi, hoạt động nhóm, tình huống thực tế để nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống, tăng tỷ lệ trẻ tham gia hoạt động lên trên 90% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Giáo viên và tổ chuyên môn.
Thúc đẩy phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục kỹ năng sống: Thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, đa dạng hình thức trao đổi thông tin, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề cho phụ huynh, nhằm nâng cao sự tham gia của phụ huynh lên trên 80% trong năm học tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm và Ban đại diện cha mẹ học sinh.
Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giáo dục kỹ năng sống: Phối hợp với các cấp chính quyền và cộng đồng để nâng cấp phòng học, mua sắm đồ chơi, thiết bị hiện đại phục vụ hoạt động giáo dục kỹ năng sống, đảm bảo 100% trường có đủ điều kiện trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, chính quyền địa phương.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý giáo dục kỹ năng sống, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động hiệu quả.
Giáo viên mầm non: Tài liệu tham khảo về phương pháp giáo dục kỹ năng sống phù hợp với trẻ mẫu giáo, cách phối hợp với gia đình và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ vai trò và cách thức phối hợp với nhà trường trong giáo dục kỹ năng sống cho con em, từ đó tích cực tham gia và hỗ trợ quá trình giáo dục.
Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu về quản lý giáo dục kỹ năng sống theo hướng phối hợp nhà trường và gia đình, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo.
Câu hỏi thường gặp
Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo là gì?
Giáo dục kỹ năng sống là quá trình trang bị cho trẻ kiến thức, thái độ và kỹ năng giúp trẻ làm chủ bản thân, ứng xử tích cực và giải quyết hiệu quả các tình huống trong cuộc sống hàng ngày.Tại sao cần phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong giáo dục kỹ năng sống?
Phối hợp giúp tạo môi trường giáo dục đồng bộ, thống nhất giữa nhà trường và gia đình, tăng cường sự hỗ trợ và trải nghiệm thực tế cho trẻ, nâng cao hiệu quả giáo dục kỹ năng sống.Những kỹ năng sống nào cần được giáo dục cho trẻ mẫu giáo?
Bao gồm kỹ năng tự phục vụ, kỹ năng giao tiếp xã hội, kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng kiểm soát cảm xúc và kỹ năng tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề phù hợp với lứa tuổi.Hiệu trưởng trường mầm non có vai trò gì trong quản lý giáo dục kỹ năng sống?
Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá hoạt động giáo dục kỹ năng sống, đồng thời thúc đẩy phối hợp giữa nhà trường và gia đình.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phối hợp giữa nhà trường và gia đình?
Cần thiết lập cơ chế phối hợp thường xuyên, đa dạng hình thức trao đổi thông tin, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề, tăng cường truyền thông và tạo điều kiện thuận lợi cho phụ huynh tham gia.
Kết luận
- Giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo tại thị xã Phú Thọ đã được quan tâm, nhưng việc quản lý và phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
- Nhận thức của giáo viên và phụ huynh về giáo dục kỹ năng sống tương đối cao, nhưng năng lực thực hiện và phối hợp chưa đồng đều.
- Hiệu trưởng và đội ngũ quản lý đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động giáo dục kỹ năng sống.
- Cơ sở vật chất và môi trường xã hội ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả quản lý và giáo dục kỹ năng sống cho trẻ.
- Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp nhà trường - gia đình và cải thiện điều kiện vật chất.
Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, xây dựng kế hoạch quản lý chi tiết, đổi mới tổ chức hoạt động giáo dục kỹ năng sống và thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và gia đình trong năm học tiếp theo.
Call to action: Các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và phụ huynh cần phối hợp chặt chẽ, chủ động tham gia và áp dụng các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục kỹ năng sống cho trẻ mẫu giáo, góp phần phát triển toàn diện thế hệ tương lai.