I. Tổng Quan Quản Lý Giáo Dục Kỹ Năng Sống Học Sinh THCS
Giáo dục kỹ năng sống (KNS) cho học sinh, đặc biệt là học sinh dân tộc nội trú, là một nhiệm vụ cấp thiết. Thế giới đang thay đổi nhanh chóng, đòi hỏi nguồn nhân lực trẻ không chỉ có kiến thức mà còn phải có kỹ năng mềm để thích ứng và thành công. Giáo dục KNS giúp các em làm quen với giao tiếp, thuyết trình, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề và ứng phó với các tình huống xã hội. Trang bị KNS cho học sinh trong nhà trường được coi là một trong những nhiệm vụ cấp bách giúp hình thành nhân cách cho học sinh hiện nay. UNESCO đã chỉ ra bốn trụ cột của giáo dục: "Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình". Thực chất, đó là tiếp cận giáo dục giá trị sống, hình thành kỹ năng sống cho người học. Thông tư 04/2014/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tạo hành lang pháp lý để triển khai tích hợp KNS cho học sinh phổ thông, trong đó có học sinh THCS.
1.1. Tầm Quan Trọng Của Kỹ Năng Sống Cho Học Sinh Dân Tộc
Học sinh dân tộc thiểu số, đặc biệt là học sinh nội trú, thường gặp nhiều khó khăn trong quá trình hòa nhập và phát triển. Các em phải đối mặt với rào cản ngôn ngữ, văn hóa, và sự khác biệt về môi trường sống. Kỹ năng sống giúp các em tự tin hơn, biết cách tự bảo vệ mình, giao tiếp hiệu quả và giải quyết các vấn đề phát sinh. Việc giáo dục KNS cho học sinh dân tộc nội trú là cần thiết để giúp các em phát triển toàn diện, hòa nhập với cộng đồng và xã hội. Cần định hướng mục tiêu giáo dục cụ thể, rõ ràng đối với vấn đề giáo dục KNS cho các em, kết hợp các phương pháp giáo dục khác nhau để mang lại hiệu quả cao.
1.2. Đặc Điểm Trường Phổ Thông Dân Tộc Nội Trú THCS Ninh Thuận
Trường phổ thông Dân tộc Nội trú THCS Ninh Thuận có đặc thù là trên 95% học sinh là người dân tộc thiểu số, 100% HS ăn, ở và sinh hoạt tại trường. Do đó, việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện nói chung và đặc biệt việc rèn luyện KNS cho học sinh và quản lý hoạt động KNS trong nhà trường là một trong những nội dung thiết thực, quan trọng và cần thiết nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Thực tế, nhu cầu được giáo dục KNS cho HS ở các lứa tuổi nói chung cũng như cho HS các trường phổ thông DTNT THCS, tỉnh Ninh Thuận là rất cao, chính vì vậy chương trình giáo dục KNS được triển khai rộng rãi trong nhà trường cũng như ngoài cộng đồng.
II. Thách Thức Quản Lý Giáo Dục Kỹ Năng Sống Ở Ninh Thuận
Mặc dù giáo dục KNS được quan tâm, vẫn còn nhiều thách thức trong quá trình triển khai, đặc biệt ở các trường dân tộc nội trú. Các nhà quản lý giáo dục chưa có nhiều kinh nghiệm với một chương trình mới trong thực tiễn giáo dục nên còn nhiều lúng túng trong công tác triển khai và quản lý chương trình giáo dục KNS cho HS. Các nguồn lực hỗ trợ cho giáo dục KNS còn hạn chế, giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp giảng dạy KNS, và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng chưa chặt chẽ. Điều này dẫn đến hiệu quả giáo dục KNS chưa cao, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của học sinh. Với vai trò của nhà quản lý, chỉ đạo mọi mặt hoạt động giáo dục để hoàn thiện nhân cách toàn diện cho HS trong một ngôi trường đặc thù. Đặc biệt, các em lần đầu tiên phải sống xa gia đình, cha mẹ, sống tự lập trong môi trường tập thể tập trung trong khi bản thân còn ảnh hưởng nặng nề về phong tục tập quán, quan niệm lối sống thôn bản lạc hậu.
2.1. Hạn Chế Về Nguồn Lực Và Cơ Sở Vật Chất Hiện Có
Nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất và trang thiết bị của nhà trường chưa đáp ứng yêu cầu đối với hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học các trường phổ thông DTNT THCS, tỉnh Ninh Thuận. Việc thiếu thốn về cơ sở vật chất ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng các hoạt động thực hành, trải nghiệm KNS của học sinh, làm giảm tính hấp dẫn và hiệu quả của chương trình. Các hoạt động ngoại khóa, thực tế còn gặp nhiều khó khăn do hạn chế về kinh phí và phương tiện di chuyển.
2.2. Thiếu Kinh Nghiệm Và Phương Pháp Giáo Dục Phù Hợp
Các nhà quản lý giáo dục chưa có nhiều kinh nghiệm với một chương trình mới trong thực tiễn giáo dục nên còn nhiều lúng túng trong công tác triển khai và quản lý chương trình giáo dục KNS cho HS. Cán bộ quản lý chưa có nhiều kinh nghiệm với một chương trình mới trong thực tiễn giáo dục nên còn nhiều lúng túng trong công tác triển khai và quản lý chương trình giáo dục KNS cho HS. Với vai trò của nhà quản lý, chỉ đạo mọi mặt hoạt động giáo dục để hoàn thiện nhân cách toàn diện cho HS trong một ngôi trường đặc thù.
III. Giải Pháp Đổi Mới Quản Lý Giáo Dục Kỹ Năng Sống Hiệu Quả
Để nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục KNS, cần có những giải pháp đồng bộ và toàn diện. Trước hết, cần xây dựng kế hoạch giáo dục KNS phù hợp với đặc điểm tâm lý và văn hóa của học sinh dân tộc. Kế hoạch này cần cụ thể hóa mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục KNS. Thứ hai, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên về phương pháp giảng dạy KNS. Giáo viên cần được trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ phù hợp để có thể truyền đạt KNS một cách hiệu quả. Thứ ba, cần huy động sự tham gia của gia đình và cộng đồng vào quá trình giáo dục KNS. Cha mẹ và người thân cần được cung cấp thông tin về KNS và cách hỗ trợ con em mình rèn luyện KNS. Với cách tiếp cận theo chức năng, quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường phổ thông Dân tộc Nội trú Trung học cơ sở bao gồm công tác lập kế hoạch; tổ chức; chỉ đạo; kiểm tra, đánh giá và công tác phối hợp các lực lượng thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh trường phổ thông Dân tộc Nội trú Trung học cơ sở.
3.1. Xây Dựng Kế Hoạch Giáo Dục Kỹ Năng Sống Phù Hợp
Kế hoạch giáo dục KNS cần được xây dựng dựa trên nhu cầu thực tế của học sinh và điều kiện của nhà trường. Kế hoạch cần xác định rõ các kỹ năng cần trang bị cho học sinh, nội dung giáo dục cụ thể, phương pháp giảng dạy phù hợp và hình thức đánh giá hiệu quả. Kế hoạch cần được điều chỉnh linh hoạt để phù hợp với sự thay đổi của xã hội và nhu cầu của học sinh. Nhà trường cần định hướng mục tiêu giáo dục cụ thể, rõ ràng đối với vấn đề giáo dục KNS cho các em. Sử dụng phối kết hợp các phương pháp và hình thức khác nhau để tiến hành tổ chức hoạt động giáo dục KNS cho học sinh dân tộc thiểu số cấp THCS.
3.2. Nâng Cao Năng Lực Đội Ngũ Giáo Viên Về Kỹ Năng Sống
Giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc truyền đạt KNS cho học sinh. Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng cho giáo viên về phương pháp giảng dạy KNS, kỹ năng tư vấn, hỗ trợ tâm lý cho học sinh. Giáo viên cần được trang bị kiến thức về đặc điểm tâm lý của học sinh dân tộc, các vấn đề xã hội mà học sinh thường gặp phải, và các phương pháp giải quyết vấn đề hiệu quả. Như vậy, việc làm quen với kỹ năng như: giao tiếp, thuyết trình, làm việc theo nhóm, khả năng lãnh đạo, tổ chức thậm chí là giải quyết các vấn đề liên quan đến tệ nạn xã hội, vấn đề môi trường, giao thông, hỏa hoạn, đuối nước và nhiều vấn đề khác trong cuộc sống.
IV. Ứng Dụng Kết Quả Khảo Sát Giáo Dục Kỹ Năng Sống Tại Trường
Khảo sát thực tế cho thấy, bên cạnh những kết quả đạt được như: bước đầu trang bị cho học sinh một số kiến thức cơ bản về sự hiểu biết và rèn luyện khả năng ứng xử, giao tiếp, tự bảo vệ và chăm sóc bản thân, kiềm chế cảm xúc, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, áp dụng một số hình thức giáo dục hợp lý, phối hợp sự hỗ trợ giáo dục từ các lực lượng trong và ngoài xã hội đã mang đến những tác động tích cực trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Bên cạnh những ưu điểm đã nêu ở trên thì những hạn chế cũng thể hiện rõ như: trong các nhà trường vấn đề giáo dục kỹ năng sống vẫn chưa có sự quan tâm đúng mức, công tác lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh còn hạn chế, công tác tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, phối hợp đều chưa mang lại hiệu quả cao trong giáo dục.
4.1. Đánh Giá Thực Trạng Giáo Dục Kỹ Năng Sống Tại Ninh Thuận
Trên cơ sở khảo sát thực trạng về kỹ năng sống và công tác quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh các trường phổ thông DTNT THCS tỉnh Ninh Thuận, chúng tôi nhận thấy rằng, bên cạnh những kết quả đã làm được như: bước đầu trang bị cho học sinh một số kiến thức cơ bản về sự hiểu biết và rèn luyện khả năng ứng xử, giao tiếp, tự bảo vệ và chăm sóc bản thân, kiềm chế cảm xúc, quản lý thời gian, giải quyết vấn đề, áp dụng một số hình thức giáo dục hợp lý, phối hợp sự hỗ trợ giáo dục từ các lực lượng trong và ngoài xã hội đã mang đến những tác động tích cực trong công tác giáo dục kỹ năng sống cho học sinh.
4.2. Hạn Chế Cần Khắc Phục Trong Quản Lý Giáo Dục Hiện Tại
Bên cạnh những ưu điểm đã nêu ở trên thì những hạn chế cũng thể hiện rõ như: trong các nhà trường vấn đề giáo dục kỹ năng sống vẫn chưa có sự quan tâm đúng mức, công tác lập kế hoạch giáo dục kỹ năng sống cho học sinh còn hạn chế, công tác tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, phối hợp đều chưa mang lại hiệu quả cao trong giáo dục. Cơ sở vật chất, trang thiết bị của nhà trường chưa đáp ứng yêu cầu đối với hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học các trường phổ thông DTNT THCS, tỉnh Ninh Thuận.
V. Biện Pháp Nâng Cao Kỹ Năng Sống Học Sinh Dân Tộc Ninh Thuận
Dựa trên cơ sở lý luận ở chương 1 và kết quả khảo sát chương 2 về công tác quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường phổ thông DTNT THCS, tỉnh Ninh Thuận, tác giả đã tiến hành đề xuất 06 biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động giáo dục KNS cho học sinh các trường phổ thông DTNT THCS, tỉnh Ninh Thuận. Cần có những nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục, đồng bộ, tính khoa học, tính kế thừa và phát triển, tính thực tiễn, khả thi, phù hợp với đối tượng giáo dục và điều kiện hoàn cảnh. Tác giả đưa ra các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường phổ thông Dân tộc Nội trú Trung học cơ sở, tỉnh Ninh Thuận.
5.1. Xây Dựng Kế Hoạch Giáo Dục Kỹ Năng Sống Phù Hợp
Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường phổ thông DTNT THCS phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục . Biện pháp này tập trung vào việc xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức giáo dục KNS, đảm bảo tính khoa học, thực tiễn và phù hợp với đặc điểm tâm lý của học sinh dân tộc. Kế hoạch cần được xây dựng dựa trên kết quả khảo sát nhu cầu và đánh giá thực trạng giáo dục KNS tại trường.
5.2. Đổi Mới Tổ Chức Thực Hiện Giáo Dục Kỹ Năng Sống
Đổi mới công tác tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường phổ thông DTNT THCS. Biện pháp này nhằm tạo ra môi trường học tập tích cực, sáng tạo và hấp dẫn, khuyến khích học sinh tham gia chủ động vào các hoạt động trải nghiệm, thực hành KNS. Cần đa dạng hóa các hình thức tổ chức giáo dục KNS, như tổ chức các câu lạc bộ, hội thi, diễn đàn, trò chơi, hoạt động tình nguyện...
VI. Kết Luận Tương Lai Giáo Dục Kỹ Năng Sống Tại Ninh Thuận
Quản lý giáo dục KNS cho học sinh dân tộc nội trú THCS Ninh Thuận là một quá trình lâu dài và liên tục. Để đạt được hiệu quả cao, cần có sự chung tay của cả hệ thống giáo dục, gia đình và cộng đồng. Cần tiếp tục nghiên cứu, đổi mới phương pháp và hình thức giáo dục KNS để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Giáo dục KNS không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện mà còn góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ và bền vững. Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh DTNT THCS là quá trình tiến hành những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức và thực hiện các nguồn lực, các tác động của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh dân tộc thiểu số nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết.
6.1. Đối Với Sở Giáo Dục Và Đào Tạo Ninh Thuận
Sở Giáo dục và Đào tạo Ninh Thuận cần tăng cường chỉ đạo, hướng dẫn và hỗ trợ các trường trong việc triển khai chương trình giáo dục KNS. Cần xây dựng các chính sách khuyến khích giáo viên tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng về KNS. Cần tăng cường kiểm tra, đánh giá hiệu quả giáo dục KNS tại các trường.
6.2. Đối Với Các Trường Phổ Thông DTNT THCS Ninh Thuận
Các trường phổ thông DTNT THCS Ninh Thuận cần chủ động xây dựng kế hoạch giáo dục KNS phù hợp với điều kiện thực tế của trường. Cần tăng cường phối hợp với gia đình và cộng đồng trong việc giáo dục KNS cho học sinh. Cần tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm, thực hành KNS.
