Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa, việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học, trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Tại quận Hà Đông, thành phố Hà Nội, với quy mô hàng chục trường tiểu học và hàng nghìn học sinh, việc quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm được xem là giải pháp đổi mới nhằm phát triển phẩm chất và năng lực người học. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của cấp học. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ năm 2019 đến năm 2023, với khảo sát thực trạng diễn ra từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2023 tại các trường tiểu học công lập trên địa bàn quận Hà Đông. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lí giáo dục và giáo viên trong việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Đạo đức, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục đạo đức và học tập trải nghiệm. Lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb với chu trình bốn pha: kinh nghiệm cụ thể, quan sát phản ánh, trừu tượng hóa khái niệm và thử nghiệm tích cực, được vận dụng để thiết kế các hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm. Lý thuyết quản lí giáo dục nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lí trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Các khái niệm chính bao gồm: dạy học theo hướng trải nghiệm, quản lí dạy học môn Đạo đức, chủ thể quản lí, nội dung và phương pháp dạy học trải nghiệm, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí dạy học như năng lực chủ thể quản lí, điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm số liệu thống kê từ năm 2019 đến 2023, kết quả khảo sát thực trạng quản lí dạy học môn Đạo đức tại các trường tiểu học quận Hà Đông, thu thập qua bảng hỏi, tọa đàm với cán bộ quản lí, giáo viên và các bên liên quan. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lí, giáo viên và học sinh tại các trường tiểu học công lập trên địa bàn. Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích định tính và định lượng nhằm đánh giá thực trạng, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline từ tháng 1 đến tháng 5 năm 2023, đảm bảo thu thập và xử lý dữ liệu một cách khoa học, khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm: Khoảng 75% cán bộ quản lí và giáo viên nhận thức đúng về vai trò và mục tiêu của dạy học theo hướng trải nghiệm, tuy nhiên chỉ khoảng 60% trong số đó áp dụng hiệu quả trong thực tế giảng dạy.

  2. Thực trạng thực hiện mục tiêu và nội dung dạy học: Có khoảng 70% trường tiểu học quận Hà Đông thực hiện đầy đủ nội dung chương trình môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm, nhưng chỉ khoảng 55% giáo viên tổ chức các hoạt động trải nghiệm một cách thường xuyên và đa dạng.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học: Phương pháp dạy học tình huống và thảo luận nhóm được sử dụng phổ biến với tỷ lệ khoảng 65%, trong khi các hình thức như sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại chỉ chiếm khoảng 30%, cho thấy sự hạn chế trong đa dạng hóa hình thức tổ chức.

  4. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập: Khoảng 50% giáo viên thực hiện đánh giá thường xuyên và đa dạng, còn lại chủ yếu dựa vào hình thức đánh giá truyền thống, chưa phát huy hết vai trò của đánh giá trong việc nâng cao chất lượng dạy học.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên chủ yếu do năng lực quản lí và chuyên môn của một bộ phận cán bộ quản lí, giáo viên chưa đồng đều, thiếu sự đổi mới sáng tạo trong tổ chức hoạt động trải nghiệm. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc áp dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn Đạo đức còn chưa được khai thác triệt để, đặc biệt trong việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa và đánh giá kết quả học tập. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức có thể minh họa rõ nét sự chênh lệch này. Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của công tác quản lí trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đồng thời khẳng định sự cần thiết của việc nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lí và giáo viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lí, giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về dạy học theo hướng trải nghiệm và quản lí dạy học môn Đạo đức, nhằm nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp trải nghiệm lên ít nhất 80% trong vòng 1-2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Đổi mới nội dung, phương pháp và hình thức dạy học: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các hình thức tổ chức như sân khấu tương tác, tham quan dã ngoại, câu lạc bộ đạo đức, nhằm tăng cường trải nghiệm thực tế cho học sinh. Mục tiêu đạt 70% trường tiểu học tổ chức hoạt động ngoại khóa theo hướng trải nghiệm trong năm học tiếp theo.

  3. Phát huy vai trò chủ thể của học sinh trong học tập: Xây dựng các chương trình, dự án học tập theo nhóm, khuyến khích học sinh tự chủ, sáng tạo trong các hoạt động trải nghiệm đạo đức. Thời gian thực hiện trong 1 năm học, do giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn phối hợp triển khai.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng trải nghiệm: Xây dựng bộ công cụ đánh giá đa dạng, kết hợp quan sát, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng, nhằm nâng cao chất lượng đánh giá và phản hồi kịp thời. Thực hiện trong vòng 6 tháng, do Ban giám hiệu và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm.

  5. Huy động nguồn lực đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất và phương tiện dạy học: Phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để đầu tư, cải tạo môi trường học tập, trang thiết bị phục vụ dạy học trải nghiệm. Mục tiêu hoàn thành trong 2 năm, do Ban giám hiệu và UBND quận Hà Đông phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục các cấp: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm, từ đó xây dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện hiệu quả.

  2. Giáo viên tiểu học: Áp dụng các phương pháp, hình thức dạy học trải nghiệm được đề xuất để nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển phẩm chất đạo đức cho học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lí giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, luận án.

  4. Các cơ quan quản lí giáo dục địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và hỗ trợ các trường tiểu học trong việc đổi mới quản lí và dạy học môn Đạo đức.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm là gì?
    Dạy học theo hướng trải nghiệm là phương pháp tổ chức các hoạt động học tập giúp học sinh trực tiếp tham gia, trải qua và rút ra bài học từ thực tiễn, qua đó hình thành và phát triển phẩm chất đạo đức. Ví dụ, học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện, thảo luận tình huống thực tế.

  2. Tại sao quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm lại quan trọng?
    Quản lí hiệu quả giúp đảm bảo các hoạt động trải nghiệm được tổ chức bài bản, phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh.

  3. Những khó khăn chính trong quản lí dạy học môn Đạo đức hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm năng lực quản lí và chuyên môn của cán bộ quản lí, giáo viên chưa đồng đều; thiếu đa dạng hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm; điều kiện cơ sở vật chất hạn chế; và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm?
    Cần tăng cường đào tạo bồi dưỡng cho cán bộ quản lí, giáo viên; đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học; phát huy vai trò chủ thể của học sinh; đồng thời cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra, đánh giá.

  5. Ai là chủ thể quản lí trong dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm?
    Chủ thể quản lí bao gồm Hiệu trưởng, Ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn, giáo viên, cán bộ tư vấn tâm lí, cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội liên quan. Mỗi chủ thể có vai trò và trách nhiệm cụ thể trong quản lí và tổ chức hoạt động dạy học.

Kết luận

  • Quản lí dạy học môn Đạo đức theo hướng trải nghiệm tại các trường tiểu học quận Hà Đông còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực quản lí và đa dạng hình thức tổ chức.
  • Việc áp dụng lý thuyết học tập trải nghiệm vào dạy học môn Đạo đức giúp nâng cao hiệu quả giáo dục phẩm chất và năng lực học sinh.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực cán bộ quản lí, đổi mới phương pháp dạy học, phát huy vai trò học sinh và cải thiện điều kiện cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lí giáo dục và giáo viên trong việc đổi mới quản lí và dạy học môn Đạo đức.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, áp dụng biện pháp quản lí và đánh giá hiệu quả trong thực tiễn giáo dục tiểu học quận Hà Đông.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho thế hệ tương lai!