Phương Pháp Xác Định Lãi Suất Cho Vay Tín Dụng Doanh Nghiệp Tại Ngân Hàng Thương Mại Việt Nam

Lợi tức tín dụng là thu nhập mà người cho vay nhận được từ người đi vay. Về bản chất, lợi tức tín dụng là giá trị quyền sử dụng vốn trong một thời gian nhất định. Tỷ lệ phần trăm giữa lợi tức tín dụng và tổng số tiền vay trong một thời gian nhất định chính là lãi suất. Lãi suất là một phạm trù kinh tế khách quan, mang tính chất tổng hợp và đa dạng. Lãi suất chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố, bên cạnh đó lãi suất tác động đến sự phát triển của nền kinh tế nên nó mang tính chất tổng hợp.

Trong quan hệ vay vốn, lãi suất đối với người cho vay là mức lãi suất mà người cho vay đồng ý để giao quyền sử dụng vốn cho người vay. Lãi suất đối với người đi vay là mức lãi suất mà người đi vay sẵn lòng trả cho người cho vay để được quyền sử dụng vốn trong một khoảng thời gian nhất định hay còn gọi là chi phí sử dụng vốn. Lãi suất là yếu tố quan trọng, tác động từ yếu tố "đầu vào" đến yếu tố "đầu ra" trong hoạt động của NHTM, là công cụ quan trọng để nâng cao tính cạnh tranh theo đặc điểm riêng có của từng NHTM.

Đường cung cầu vốn vay cho các nhà kinh tế học một mô hình để xác định lãi suất thị trường, được gọi là mô hình “khuôn mẫu tiền vay”. Điểm cân bằng cung cầu vốn vay tại một thời điểm xác định mức lãi suất thị trường. Lãi suất chịu tác động của nhiều yếu tố, nhưng trên quan điểm NHTM thì 4 yếu tố được xem là quan trọng nhất không thể thiếu khi xác định lãi suất cho vay.

Bao gồm tất cả các chi phí huy động vốn. Bù đắp các chi phí quản lý và thực hiện khoản vay. Trang trải được các rủi ro trong hoạt động cho vay. Mang lại phần lợi nhuận hợp lý cho NHTM. Bên cạnh đó, lãi suất cho vay còn bị ảnh hưởng bởi các nhân tố khác như: chính sách điều hành kinh tế vĩ mô của chính phủ, sự cạnh tranh của các ngân hàng khác hoặc các TCTD phi ngân hàng.

Mối quan hệ, uy tín giữa ngân hàng và người đi vay; mức cung - cầu quỹ cho vay; mục đích sử dụng tiền vay; rủi ro và kỳ hạn cho vay; tình hình diễn biến của nền kinh tế…Thực tế ở các nước cho thấy lãi suất cho vay thường chịu sự chi phối của thị trường tiền tệ ngắn hạn và của các NHTM lớn. Bên cạnh đó, lãi suất thị trường còn chịu sự can thiệp của NHTW, tùy theo chính sách tiền tệ là thắt chặt hay mở rộng.

Giả định lãi suất tính trên bất kỳ khoản vay nào cũng gồm 5 thành phần: Chi phí huy động vốn, chi phí hoạt động, chi phí thanh khoản, phần bù rủi ro, và mức lợi nhuận mục tiêu. Như vậy, lãi suất cho vay được xác định như sau: Lãi suất = Chi phí huy động + Chi phí hoạt động + Chi phí thanh khoản + Phần bù rủi ro + Mức lợi nhuận. Để xác định các thành phần trên, NHTM cần có một hệ thống thông tin quản lý được thiết kế hiệu quả.

Việc xác định lãi suất cho vay theo phương pháp tổng hợp chi phí có hạn chế là nó giả định rằng ngân hàng xác định được chính xác những chi phí trong hoạt động. Do vậy, người ta đưa ra khái niệm lãi suất cơ sở (prime rate) hay còn gọi là lãi suất tham chiếu. Lãi suất cơ sở được xem như là lãi suất thấp nhất mà ngân hàng áp dụng trên các khoản cho vay ngắn hạn đối với các khách hàng có chất lượng tín dụng cao nhất. Lãi suất đối với từng món vay cụ thể được xác định như sau: Lãi suất cho vay = Lãi suất cơ sở + Chi phí tăng thêm.

Phương pháp này xác định khả năng bù đắp được toàn bộ chi phí và rủi ro liên quan đến khoản vay cũng như khả năng khách hàng mang lại lợi nhuận cho ngân hàng. Các bước thực hiện như sau: Dự tính tổng thu từ lãi khi áp dụng các lãi suất khác nhau và tổng thu từ các khoản phí khác. Dự tính tổng nguồn vốn cần huy động để cho vay mà ngân hàng phải thực hiện. Dự tính tỷ suất thu từ khoản vay = tổng thu (lãi, phí)/tổng nguồn vốn cần huy động.

Xếp hạng tín dụng là một đánh giá về khả năng trả nợ của một doanh nghiệp hoặc một quốc gia. Xếp hạng tín dụng giúp các nhà đầu tư và ngân hàng đánh giá rủi ro khi cho vay hoặc đầu tư vào một doanh nghiệp hoặc một quốc gia. Xếp hạng tín dụng là một công cụ quan trọng để đánh giá rủi ro tín dụng của doanh nghiệp.

Nguyên tắc xếp hạng tín dụng bao gồm tính khách quan, minh bạch, và độc lập. Các chỉ tiêu xếp hạng tín dụng bao gồm các chỉ tiêu tài chính (khả năng thanh toán, khả năng sinh lời, đòn bẩy tài chính) và các chỉ tiêu phi tài chính (uy tín, quản trị, môi trường kinh doanh). Những chỉ tiêu dùng trong phân tích xếp hạng tín dụng doanh nghiệp.

Xếp hạng tín dụng có tác động trực tiếp đến lãi suất cho vay. Doanh nghiệp có xếp hạng tín dụng cao sẽ được hưởng lãi suất ưu đãi, trong khi doanh nghiệp có xếp hạng tín dụng thấp sẽ phải chịu lãi suất cao hơn. Xếp hạng tín dụng giúp các ngân hàng định giá rủi ro và xác định lãi suất phù hợp.

Trong giai đoạn này, lãi suất được quản lý chặt chẽ bởi nhà nước. Ngân hàng Nhà nước quy định mức lãi suất trần và sàn, và các ngân hàng thương mại phải tuân thủ. Giai đoạn từ năm 1988 đến tháng 6/1992.

Trong giai đoạn này, các ngân hàng thương mại được tự chủ hơn trong việc xác định lãi suất cho vay, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định của Ngân hàng Nhà nước. Giai đoạn từ tháng 6/1992 đến tháng 7/2000. Giai đoạn từ tháng 7/2000 đến tháng 5/2002. Giai đoạn từ tháng 5/2002 đến nay.

Các hạn chế và thách thức trong xác định lãi suất cho vay tại các ngân hàng thương mại Việt Nam bao gồm: thiếu thông tin, thiếu công cụ quản lý rủi ro, và cạnh tranh không lành mạnh. Nguyên nhân hạn chế.

Cần có một hệ thống thông tin tín dụng đầy đủ, chính xác, và kịp thời để các ngân hàng có thể đánh giá rủi ro tín dụng một cách chính xác. Trên cơ sở lý luận về lãi suất, phương pháp xác định lãi suất cho vay và thực tiễn hoạt động tại các NHTM để đưa ra mô hình xác định lãi suất cho vay phù hợp đối với từng nhóm khách hàng tương ứng với từng khoản vay cụ thể.

Các ngân hàng cần phát triển các công cụ quản lý rủi ro lãi suất hiệu quả để giảm thiểu tác động của biến động lãi suất đến lợi nhuận. Qua đó, NHTM có thể tối đa hóa thu nhập, giảm thiểu rủi ro lãi suất và phục vụ một cách linh hoạt, đáp ứng tốt nhất nhu cầu khách hàng.

Ngân hàng Nhà nước cần tăng cường giám sát và thanh tra hoạt động cho vay của các ngân hàng thương mại để đảm bảo tuân thủ các quy định và hạn chế rủi ro. Trên cơ sở khái quát lý luận và qua phân tích chính sách lãi suất cho vay, các khoản vay và xếp hạng tín dụng doanh nghiệp, luận văn đã đưa ra phương pháp dể xác định lãi suất cho vay, giúp các bộ phận của hệ thống NHTM hiểu rõ bản chất, các nhân tố cấu thành lãi suất cho vay cũng như phương pháp xác định lãi suất cho vay một cách hợp lý và khoa học để vận dụng trong thực tiễn.