Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, việc nâng cao chất lượng dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại các Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên, việc vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp (NCTH) trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh được xem là giải pháp đổi mới phương pháp giảng dạy, góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện cho sinh viên. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng vận dụng phương pháp NCTH, xây dựng quy trình sử dụng phương pháp này trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả áp dụng tại Trung tâm.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào quá trình dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên trong giai đoạn từ năm 2017 đến 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của sinh viên, đồng thời nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ công tác quốc phòng, an ninh trong tình hình mới. Theo kết quả khảo sát, 100% giảng viên đánh giá cao sự cần thiết của việc vận dụng phương pháp NCTH trong dạy học môn này, tuy nhiên chỉ có khoảng 50% giảng viên thường xuyên áp dụng phương pháp này trong thực tế giảng dạy.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu trường hợp trong giáo dục, bao gồm:

  • Lý thuyết phương pháp nghiên cứu trường hợp (NCTH): Phương pháp NCTH là cách tiếp cận nghiên cứu sâu một hoặc một số trường hợp cụ thể nhằm phân tích, giải quyết vấn đề thực tiễn, giúp sinh viên phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề. Phương pháp này đặc trưng bởi tính phức tạp, đa chiều và phù hợp với các môn học có tính thực tiễn cao như Công tác quốc phòng, an ninh.

  • Mô hình dạy học tích cực: Nhấn mạnh vai trò chủ động của người học trong quá trình tiếp nhận kiến thức, phát triển năng lực tự học, sáng tạo và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.

  • Khái niệm về phương pháp dạy học: Được hiểu là toàn bộ các bước, cách thức mà giảng viên sử dụng để tổ chức quá trình dạy và học nhằm đạt được mục tiêu giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: phương pháp nghiên cứu trường hợp, phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề, vai trò của giảng viên và sinh viên trong quá trình học tập.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về phương pháp NCTH và dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra xã hội học, phỏng vấn sâu giảng viên và sinh viên tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên. Cỡ mẫu gồm 6 giảng viên và một số nhóm sinh viên tham gia khảo sát.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng để đánh giá thực trạng vận dụng phương pháp NCTH, xác định các nguyên nhân hạn chế và đề xuất quy trình áp dụng phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến 2020, tập trung vào khảo sát thực trạng và thử nghiệm quy trình vận dụng phương pháp NCTH trong giảng dạy.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ sử dụng phương pháp NCTH còn hạn chế: Kết quả khảo sát cho thấy 50% giảng viên thỉnh thoảng sử dụng phương pháp NCTH trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh, 50% còn lại chưa bao giờ áp dụng. Trong khi đó, 100% giảng viên đánh giá phương pháp này rất cần thiết cho việc nâng cao hiệu quả giảng dạy.

  2. Ưu điểm của phương pháp NCTH: Phương pháp giúp sinh viên phát triển tư duy logic, kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề thực tiễn. 100% giảng viên đồng ý rằng NCTH góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, giúp sinh viên tiếp cận kiến thức một cách sinh động, thực tế hơn.

  3. Nguyên nhân hạn chế vận dụng: Các nguyên nhân chính gồm: thiếu thời gian chuẩn bị bài giảng (6/6 giảng viên), thiếu tài liệu và phương tiện hỗ trợ (4/6), chưa được đào tạo bài bản về phương pháp NCTH (5/6), và áp lực chương trình học nặng (3/6).

  4. Quy trình vận dụng phương pháp NCTH: Luận văn đề xuất quy trình gồm các bước: lựa chọn bài dạy phù hợp, xác định mục tiêu bài học rõ ràng, lựa chọn phương pháp và tài liệu hỗ trợ, tổ chức các hoạt động dạy học theo từng giai đoạn (khởi động, hình thành kiến thức, luyện tập, vận dụng), và đánh giá kết quả học tập.

Thảo luận kết quả

Việc vận dụng phương pháp NCTH trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên còn nhiều hạn chế do các yếu tố khách quan và chủ quan. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ áp dụng phương pháp này tại Trung tâm còn thấp, chủ yếu do thiếu nguồn lực và kỹ năng giảng dạy của giảng viên.

Tuy nhiên, kết quả khảo sát cũng cho thấy sự đồng thuận cao về tầm quan trọng và hiệu quả của phương pháp NCTH trong việc nâng cao năng lực tư duy, kỹ năng thực hành của sinh viên. Việc xây dựng quy trình vận dụng phương pháp NCTH bài bản, phù hợp với đặc thù môn học và điều kiện thực tế của Trung tâm là bước đi cần thiết để nâng cao chất lượng giảng dạy.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp dạy học khác nhau, bảng tổng hợp nguyên nhân hạn chế vận dụng phương pháp NCTH, và sơ đồ quy trình vận dụng phương pháp NCTH trong giảng dạy.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng giảng viên về phương pháp NCTH: Tăng cường các khóa tập huấn, hội thảo chuyên sâu nhằm nâng cao kỹ năng thiết kế bài giảng và tổ chức dạy học theo phương pháp NCTH. Mục tiêu đạt 80% giảng viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do Trung tâm phối hợp với các đơn vị đào tạo chuyên ngành thực hiện.

  2. Xây dựng và bổ sung tài liệu, phương tiện hỗ trợ giảng dạy: Phát triển hệ thống tài liệu tham khảo, video minh họa, case study thực tế phục vụ giảng dạy môn Công tác quốc phòng, an ninh. Mục tiêu hoàn thiện bộ tài liệu trong 6 tháng, do Trung tâm chủ trì phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo.

  3. Áp dụng quy trình bài bản trong thiết kế và tổ chức bài giảng: Giảng viên cần tuân thủ quy trình gồm lựa chọn bài dạy, xác định mục tiêu, tổ chức hoạt động học tập theo từng giai đoạn, đánh giá kết quả học tập. Mục tiêu nâng tỷ lệ áp dụng phương pháp NCTH lên 70% trong 2 năm tới.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi: Xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả học tập dựa trên năng lực phân tích, giải quyết vấn đề của sinh viên qua các trường hợp nghiên cứu. Mục tiêu cải thiện điểm trung bình môn học lên ít nhất 10% trong 1 năm, do giảng viên và Trung tâm phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục quốc phòng, an ninh: Nhận diện các phương pháp giảng dạy hiệu quả, áp dụng quy trình nghiên cứu trường hợp để nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Sinh viên ngành Lý luận Chính trị, Giáo dục quốc phòng: Hiểu rõ phương pháp học tập tích cực, phát triển kỹ năng phân tích và vận dụng kiến thức thực tiễn.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và phương pháp dạy học: Tham khảo mô hình vận dụng phương pháp NCTH trong bối cảnh giáo dục quốc phòng, an ninh tại Việt Nam.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục và đào tạo: Làm cơ sở xây dựng chính sách, chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp giảng dạy hiện đại.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phương pháp nghiên cứu trường hợp là gì?
    Phương pháp nghiên cứu trường hợp là cách tiếp cận nghiên cứu sâu một hoặc một số trường hợp cụ thể nhằm phân tích, giải quyết vấn đề thực tiễn, giúp người học phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề.

  2. Tại sao phương pháp NCTH quan trọng trong dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh?
    Phương pháp này giúp sinh viên tiếp cận kiến thức một cách sinh động, thực tế, phát triển kỹ năng phân tích, giải quyết các tình huống thực tiễn liên quan đến quốc phòng, an ninh.

  3. Những khó khăn khi áp dụng phương pháp NCTH là gì?
    Khó khăn gồm thiếu thời gian chuẩn bị bài giảng, thiếu tài liệu hỗ trợ, giảng viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp này, và áp lực chương trình học nặng.

  4. Quy trình vận dụng phương pháp NCTH gồm những bước nào?
    Quy trình gồm: lựa chọn bài dạy phù hợp, xác định mục tiêu bài học, lựa chọn phương pháp và tài liệu hỗ trợ, tổ chức các hoạt động dạy học theo từng giai đoạn, và đánh giá kết quả học tập.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp NCTH?
    Cần tổ chức đào tạo giảng viên, xây dựng tài liệu hỗ trợ, áp dụng quy trình bài bản trong thiết kế bài giảng, và tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.

Kết luận

  • Phương pháp nghiên cứu trường hợp là công cụ hiệu quả giúp nâng cao chất lượng dạy học môn Công tác quốc phòng, an ninh tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng và an ninh - Đại học Thái Nguyên.
  • Thực trạng vận dụng phương pháp này còn hạn chế do thiếu nguồn lực, kỹ năng và tài liệu hỗ trợ.
  • Luận văn đã đề xuất quy trình vận dụng phương pháp NCTH bài bản, phù hợp với đặc thù môn học và điều kiện thực tế.
  • Các giải pháp đào tạo giảng viên, xây dựng tài liệu và tăng cường đánh giá được khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng và thử nghiệm quy trình trong các giai đoạn tiếp theo để hoàn thiện phương pháp giảng dạy.

Call-to-action: Các giảng viên và cán bộ quản lý giáo dục quốc phòng, an ninh nên áp dụng và phát triển phương pháp nghiên cứu trường hợp trong giảng dạy để nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần xây dựng nguồn nhân lực quốc phòng vững mạnh trong thời kỳ hội nhập.