Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam và yêu cầu hội nhập quốc tế, phát triển năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên tiểu học trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Theo Luật Giáo dục số 43/2019/QH14, mục tiêu giáo dục nhằm phát triển toàn diện con người Việt Nam về đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe và nghề nghiệp. Tại huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, với hơn 35 trường tiểu học, việc xây dựng môi trường giáo dục tích cực, an toàn và dân chủ cho giáo viên là yếu tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục cơ bản. Nghiên cứu khảo sát 6 trường tiểu học đại diện, với 120 giáo viên, 24 cán bộ quản lý và 240 phụ huynh tham gia, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển năng lực xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận tham gia.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phát triển năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình, trong giai đoạn khảo sát năm 2023-2024. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời hỗ trợ các nhà trường xây dựng môi trường giáo dục an toàn, dân chủ, phòng chống bạo lực học đường, góp phần phát triển toàn diện học sinh tiểu học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết phát triển năng lực: Định nghĩa năng lực là tổng hợp các đặc điểm cá nhân phù hợp với yêu cầu công việc, bao gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ, nhằm hoàn thành nhiệm vụ hiệu quả. Phát triển năng lực là quá trình cải thiện liên tục để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong giáo dục.

  • Mô hình tiếp cận tham gia trong giáo dục: Nhấn mạnh sự tham gia tích cực của giáo viên, học sinh, phụ huynh và cộng đồng trong xây dựng môi trường giáo dục, tạo điều kiện cho sự tương tác, sáng tạo và phát triển toàn diện.

  • Khái niệm môi trường giáo dục tích cực: Bao gồm các yếu tố vật lý, xã hội và văn hóa trong trường học, tạo ra không gian an toàn, thân thiện, khuyến khích học sinh phát triển kỹ năng sống, tư duy sáng tạo và phẩm chất đạo đức.

Các khái niệm chính gồm: giáo viên tiểu học, năng lực xây dựng môi trường giáo dục, tiếp cận tham gia, môi trường học tập tích cực, phát triển năng lực chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 6 trường tiểu học đại diện tại huyện Hưng Hà, với 120 giáo viên, 24 cán bộ quản lý và 240 phụ huynh. Dữ liệu thứ cấp từ văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2019, Thông tư số 20/2018/TT-BGDĐT và các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích định tính qua phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm để làm rõ nguyên nhân và đề xuất giải pháp. Phương pháp chuyên gia được áp dụng để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu thực hiện trong quý IV năm 2023, phân tích và đánh giá trong quý I năm 2024, hoàn thiện đề xuất và báo cáo trong quý II năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về năng lực xây dựng môi trường giáo dục: Khoảng 85% giáo viên và 90% cán bộ quản lý nhận thức rõ tầm quan trọng của năng lực xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận tham gia. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% giáo viên cảm thấy tự tin về năng lực này.

  2. Thực trạng phát triển năng lực: Chỉ có khoảng 55% giáo viên được tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn liên quan đến xây dựng môi trường giáo dục tích cực. Việc tổ chức tự đánh giá năng lực còn hạn chế, chỉ 40% trường thực hiện thường xuyên.

  3. Tổ chức bồi dưỡng và hỗ trợ: Các hoạt động bồi dưỡng năng lực chủ yếu tập trung vào kỹ năng giảng dạy, chưa chú trọng đầy đủ đến kỹ năng xây dựng môi trường học tập an toàn, dân chủ và phòng chống bạo lực. Khoảng 30% giáo viên tham gia các khóa đào tạo về kỹ năng quản lý lớp học và giải quyết xung đột.

  4. Ảnh hưởng của các yếu tố quản lý và môi trường: Điều kiện kinh tế - xã hội và chính sách quản lý địa phương ảnh hưởng tích cực đến phát triển năng lực. Tuy nhiên, sự phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng còn yếu, chỉ khoảng 50% trường có hoạt động phối hợp hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy nhận thức về vai trò của năng lực xây dựng môi trường giáo dục là cao, nhưng thực tế phát triển năng lực còn nhiều hạn chế do thiếu các chương trình đào tạo chuyên sâu và cơ chế tự đánh giá chưa được triển khai rộng rãi. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc áp dụng tiếp cận tham gia giúp nâng cao hiệu quả quản lý lớp học và giảm thiểu bạo lực học đường, tuy nhiên cần có sự đầu tư bài bản hơn về đào tạo và hỗ trợ giáo viên.

Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng làm giảm hiệu quả xây dựng môi trường giáo dục tích cực. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng, mức độ tự đánh giá năng lực và mức độ phối hợp với phụ huynh theo từng trường. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng cũng giúp minh họa rõ hơn các nhân tố chủ quan và khách quan tác động đến phát triển năng lực.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức nâng cao nhận thức và đào tạo chuyên sâu cho giáo viên: Triển khai các khóa bồi dưỡng kỹ năng xây dựng môi trường giáo dục an toàn, dân chủ và phòng chống bạo lực học đường. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên được đào tạo lên 80% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Xây dựng và triển khai chương trình tự đánh giá năng lực định kỳ: Hỗ trợ các trường tiểu học tổ chức tự đánh giá năng lực xây dựng môi trường giáo dục theo tiếp cận tham gia ít nhất 2 lần/năm. Mục tiêu nâng cao nhận thức và cải tiến liên tục. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường, cán bộ quản lý giáo dục.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng: Thiết lập các nhóm liên kết, tổ chức hội thảo, hoạt động ngoại khóa chung nhằm tạo môi trường hỗ trợ giáo viên và học sinh. Mục tiêu đạt 70% trường có hoạt động phối hợp hiệu quả trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Ban đại diện cha mẹ học sinh, các tổ chức xã hội địa phương.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong phát triển năng lực và xây dựng môi trường giáo dục: Phát triển các nền tảng học tập trực tuyến, chia sẻ tài nguyên và hỗ trợ phản hồi giữa giáo viên và học sinh. Mục tiêu 100% trường tiểu học có ít nhất một nền tảng hỗ trợ trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, các đơn vị công nghệ giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp phát triển năng lực giáo viên, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch quản lý hiệu quả.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường tiểu học: Áp dụng các biện pháp nâng cao năng lực xây dựng môi trường giáo dục, tổ chức bồi dưỡng và tự đánh giá năng lực giáo viên.

  3. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt kiến thức về tiếp cận tham gia và kỹ năng xây dựng môi trường học tập tích cực, nâng cao hiệu quả giảng dạy và quản lý lớp học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý Giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. Phát triển năng lực xây dựng môi trường giáo dục là gì?
    Là quá trình nâng cao kiến thức, kỹ năng và thái độ của giáo viên để tạo ra môi trường học tập tích cực, an toàn, dân chủ và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của học sinh.

  2. Tiếp cận tham gia trong giáo dục có ý nghĩa gì?
    Tiếp cận tham gia khuyến khích sự đóng góp tích cực của giáo viên, học sinh, phụ huynh và cộng đồng trong xây dựng môi trường giáo dục, tạo sự tương tác và phát triển bền vững.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến phát triển năng lực giáo viên?
    Bao gồm yếu tố chủ quan như năng lực, ý thức của giáo viên và cán bộ quản lý; yếu tố khách quan như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách quản lý và sự phối hợp giữa các bên liên quan.

  4. Làm thế nào để tổ chức tự đánh giá năng lực hiệu quả?
    Cần xây dựng tiêu chuẩn rõ ràng, tổ chức định kỳ, có sự hỗ trợ từ cán bộ quản lý và chuyên gia, đồng thời tạo môi trường phản hồi tích cực để giáo viên cải thiện liên tục.

  5. Vai trò của phụ huynh và cộng đồng trong xây dựng môi trường giáo dục?
    Phụ huynh và cộng đồng hỗ trợ giáo viên qua việc phối hợp trong các hoạt động giáo dục, tạo môi trường học tập an toàn, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Năng lực xây dựng môi trường giáo dục cho giáo viên tiểu học tại huyện Hưng Hà còn nhiều hạn chế, cần được phát triển theo tiếp cận tham gia.
  • Việc tổ chức đào tạo chuyên sâu, tự đánh giá năng lực và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, phụ huynh và cộng đồng là các giải pháp then chốt.
  • Phát triển năng lực góp phần tạo môi trường học tập tích cực, an toàn, dân chủ, phòng chống bạo lực học đường, nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Cần triển khai đồng bộ các biện pháp trong vòng 2-3 năm tới để đạt hiệu quả bền vững.
  • Khuyến khích các nhà quản lý, giáo viên và nhà nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các mô hình phát triển năng lực phù hợp với thực tiễn địa phương.

Hành động tiếp theo là xây dựng kế hoạch triển khai các chương trình đào tạo và tự đánh giá năng lực, đồng thời thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục tiểu học tại huyện Hưng Hà.