I. Phát triển năng lực số Cơ sở lý luận và thực tiễn
Phần này khảo sát năng lực số trong bối cảnh giáo dục hiện đại. UNESCO (2018) định nghĩa năng lực số là khả năng sử dụng công nghệ số hiệu quả. UNICEF (2019) nhấn mạnh vai trò của năng lực số trong phát triển toàn diện trẻ em trong thế giới số. Khối lượng nghiên cứu về năng lực số ở Châu Âu, đặc biệt là khung năng lực số DigComp 2.1, cung cấp nền tảng lý thuyết quan trọng. Ở Việt Nam, sự quan tâm đến năng lực số gia tăng sau đại dịch Covid-19, thể hiện qua các hội thảo, tập huấn của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Tuy nhiên, nghiên cứu về phát triển năng lực số cho học sinh THPT còn hạn chế, tạo động lực cho đề tài này. Chuyển đổi số trong giáo dục là xu hướng tất yếu, đòi hỏi sự đổi mới trong phương pháp giảng dạy và đánh giá.
1.1 Khung năng lực số cho học sinh THPT
Dựa trên khung năng lực UNESCO (2019), học sinh THPT cần phát triển 7 miền năng lực, bao gồm 26 năng lực thành phần. Các miền năng lực này bao gồm: sử dụng thiết bị phần cứng và phần mềm; kĩ năng về thông tin; tương tác và hợp tác qua công nghệ số; phát triển nội dung số; sáng tạo sản phẩm số; bảo vệ thiết bị và an toàn số; sử dụng sáng tạo thiết bị số. Kĩ năng số không chỉ là việc sử dụng thành thạo công nghệ mà còn bao gồm việc đánh giá, phân tích thông tin, bảo vệ thông tin cá nhân, và hợp tác hiệu quả trong môi trường số. Việc xây dựng kế hoạch bài dạy cần chú trọng đến việc phát triển toàn diện các miền năng lực này cho học sinh. Đề tài tập trung vào việc ứng dụng công nghệ trong dạy học chủ đề tiêu hóa, nhằm thúc đẩy sự phát triển của các kĩ năng số này ở học sinh lớp 11.
1.2 Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Sinh học 11
Công nghệ thông tin (CNTT) đóng vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa hình thức dạy học. Dạy học trực tuyến và e-learning ngày càng phổ biến. CNTT hỗ trợ giáo viên chuẩn bị bài giảng, tạo ra các bài giảng đa phương tiện hấp dẫn. Học sinh có nhiều cơ hội tự học, khám phá kiến thức. Phần mềm giáo dục như PowerPoint, Facebook, Padlet, Azota được sử dụng để hỗ trợ thiết kế bài giảng, tương tác học sinh, kiểm tra đánh giá. Giáo án điện tử và bài giảng điện tử được sử dụng hiệu quả. Việc tích hợp CNTT trong dạy học chủ đề tiêu hóa ở động vật giúp tăng cường tính trực quan, sinh động, phù hợp với đặc điểm học sinh lớp 11. Giáo dục STEM được chú trọng thông qua việc ứng dụng công nghệ.
II. Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề Tiêu hóa ở động vật
Phần này trình bày chi tiết về thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề tiêu hóa ở động vật lớp 11, tập trung phát triển năng lực số của học sinh. Phương pháp dạy học tích hợp được áp dụng. Mục tiêu dạy học hướng đến việc trang bị cho học sinh không chỉ kiến thức về tiêu hóa ở động vật mà còn các kĩ năng số cần thiết. Học liệu số được thiết kế đa dạng, phù hợp với nhiều hình thức học tập.
2.1 Thiết kế kế hoạch bài dạy
Kế hoạch bài dạy được thiết kế theo hướng phát triển năng lực số, tích hợp sử dụng các công cụ CNTT. Giáo án điện tử được sử dụng. Các hoạt động học tập được thiết kế đa dạng, khuyến khích sự tương tác và hợp tác giữa học sinh. Học tập dựa trên dự án và học tập dựa trên vấn đề được áp dụng. Phân mềm giáo dục như PowerPoint được sử dụng để tạo bài giảng trực quan, sinh động. Padlet được sử dụng để chia sẻ và đánh giá sản phẩm của học sinh. Azota được sử dụng để kiểm tra đánh giá kiến thức. Việc thiết kế bài học chú trọng đến việc rèn luyện các kĩ năng thế kỉ 21 cho học sinh, bao gồm kĩ năng giải quyết vấn đề, kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng sáng tạo. Mục tiêu bài học rõ ràng, cụ thể, đo lường được.
2.2 Tổ chức dạy học và đánh giá
Quá trình dạy học được tổ chức linh hoạt, kết hợp giữa dạy học trực tiếp và dạy học trực tuyến. Phương pháp dạy học chú trọng sự chủ động của học sinh. Học sinh được tham gia tích cực vào quá trình học tập. Đánh giá năng lực số của học sinh được thực hiện đa chiều, bao gồm đánh giá quá trình học tập, đánh giá bài kiểm tra trắc nghiệm trên Azota, và đánh giá sản phẩm học tập. Dữ liệu số được thu thập và phân tích để đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học. Mẫu đánh giá được thiết kế cụ thể, rõ ràng. Việc đánh giá không chỉ tập trung vào kiến thức về chủ đề tiêu hóa mà còn đánh giá khả năng sử dụng công nghệ của học sinh, đảm bảo tính khách quan và toàn diện.
III. Kết luận và kiến nghị
Phần này tóm tắt kết quả nghiên cứu, nhấn mạnh hiệu quả của việc áp dụng CNTT trong dạy học chủ đề tiêu hóa ở động vật lớp 11 đối với việc phát triển năng lực số của học sinh. Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và đào tạo giáo viên về năng lực số. Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp CNTT trong giáo dục để đáp ứng yêu cầu của chuyển đổi số.
