Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) đóng vai trò then chốt trong thúc đẩy công nghiệp hóa – hiện đại hóa. Theo ước tính, DNVVN chiếm khoảng 97% tổng số doanh nghiệp trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 40% tổng thu ngân sách nhà nước và thu hút hơn 50% lực lượng lao động. Tuy nhiên, các doanh nghiệp này thường gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng do quy mô nhỏ, tiềm lực tài chính hạn chế và các rào cản về tài sản đảm bảo.

Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) – Chi nhánh Cao Bằng đã xác định cho vay DNVVN là chiến lược kinh doanh lâu dài nhằm mở rộng thị trường và tăng thu nhập ổn định. Giai đoạn 2016-2019, VietinBank Cao Bằng đã đầu tư phát triển cho vay DNVVN với sự gia tăng số lượng khách hàng và đa dạng hóa sản phẩm cho vay. Tuy nhiên, tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay DNVVN có xu hướng giảm mạnh, từ 19,84% năm 2017 xuống còn 1,35% năm 2019, đồng thời tỷ lệ nợ xấu tăng từ 0,28% lên 0,4%.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng cho vay DNVVN tại VietinBank Cao Bằng, đánh giá kết quả đạt được và tồn tại, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển cho vay DNVVN đến năm 2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu giai đoạn 2016-2019 tại chi nhánh Cao Bằng, với trọng tâm là các chỉ tiêu về số lượng khách hàng, dư nợ cho vay, chất lượng tín dụng và thị phần cho vay. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động tín dụng, góp phần phát triển bền vững ngân hàng và hỗ trợ sự phát triển của DNVVN tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về phát triển cho vay DNVVN trong ngân hàng thương mại, bao gồm:

  • Khái niệm doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN): Theo Nghị định 39/2018/NĐ-CP, DNVVN là doanh nghiệp có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không quá 200 người, tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng hoặc tổng doanh thu không quá 300 tỷ đồng. DNVVN có đặc điểm quy mô nhỏ, vốn hạn chế, đa dạng ngành nghề và tính linh hoạt cao.

  • Lý thuyết về cho vay ngân hàng: Hoạt động cho vay là nghiệp vụ cơ bản và sinh lời nhất của ngân hàng thương mại, đồng thời tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cho vay DNVVN có đặc điểm khoản vay nhỏ, chủ yếu ngắn hạn, yêu cầu tài sản đảm bảo cao và có vai trò quan trọng trong phân tán rủi ro tín dụng.

  • Mô hình phát triển cho vay DNVVN: Phát triển cho vay DNVVN được hiểu là sự gia tăng cả về quy mô dư nợ và chất lượng cho vay, bao gồm tăng số lượng khách hàng, tăng dư nợ, nâng cao chất lượng tín dụng, kiểm soát rủi ro và mở rộng thị phần.

  • Các tiêu chí đánh giá phát triển cho vay: Bao gồm mức độ tăng trưởng số lượng khách hàng vay vốn, tốc độ tăng trưởng dư nợ, tỷ trọng dư nợ theo khoản mục, thị phần cho vay, tỷ lệ nợ xấu và lợi nhuận từ cho vay DNVVN.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo hoạt động kinh doanh, tài liệu pháp luật, văn bản của Ngân hàng Nhà nước, Hội sở VietinBank và các phòng ban tại Chi nhánh Cao Bằng. Dữ liệu tập trung vào giai đoạn 2016-2019.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phương pháp tổng hợp để hệ thống hóa lý luận và tổng hợp số liệu.
    • Phương pháp thống kê mô tả để phân tích các chỉ tiêu về số lượng khách hàng, dư nợ, tỷ lệ nợ xấu, lợi nhuận.
    • Phương pháp so sánh để đánh giá sự biến động qua các năm và so sánh với các ngân hàng khác trên địa bàn.
    • Phân tích nguyên nhân hạn chế dựa trên các yếu tố chủ quan (nhân lực, chính sách, quy trình) và khách quan (môi trường kinh tế, pháp lý).

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu toàn bộ khách hàng DNVVN vay vốn tại VietinBank Chi nhánh Cao Bằng trong giai đoạn nghiên cứu được sử dụng để đảm bảo tính đại diện và chính xác.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và xử lý số liệu từ năm 2019, phân tích và đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng khách hàng DNVVN vay vốn không ổn định: Tốc độ tăng trưởng khách hàng năm 2017 đạt 28,42%, năm 2018 giảm còn 26,38%, năm 2019 tiếp tục giảm xuống 19,53%. Điều này cho thấy sự giảm sút trong thu hút khách hàng mới.

  2. Tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay DNVVN giảm mạnh: Năm 2017 tăng 19,84%, năm 2018 giảm còn 17,13%, năm 2019 chỉ còn 1,35%. Sự sụt giảm này ảnh hưởng trực tiếp đến quy mô tín dụng và thu nhập từ hoạt động cho vay.

  3. Thị phần cho vay DNVVN tăng rất thấp: Giai đoạn 2016-2019, thị phần chỉ tăng 0,2% so với năm 2018, cho thấy VietinBank Cao Bằng chưa tận dụng hiệu quả tiềm năng thị trường.

  4. Tỷ lệ nợ xấu có xu hướng tăng: Tỷ lệ nợ xấu từ 0,28% năm 2016 lên 0,4% năm 2019, tăng 0,12%, phản ánh rủi ro tín dụng gia tăng, ảnh hưởng đến chất lượng cho vay.

  5. Cơ cấu dư nợ cho vay trung và dài hạn cao: Năm 2019, dư nợ trung và dài hạn chiếm 43,63%, tiềm ẩn rủi ro do thời gian thu hồi vốn kéo dài và khó kiểm soát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chủ yếu của các hạn chế trên bao gồm:

  • Yếu tố chủ quan: Đội ngũ cán bộ tín dụng còn hạn chế về trình độ và kinh nghiệm, công tác đào tạo chưa hiệu quả, quy trình cho vay phức tạp, chính sách khách hàng chưa hợp lý, công tác quản lý rủi ro chưa chặt chẽ.

  • Yếu tố khách quan: Môi trường pháp lý và kinh tế chưa ổn định, thông tin tín dụng thiếu minh bạch, năng lực quản lý và trình độ của DNVVN còn yếu, cạnh tranh giữa các ngân hàng ngày càng gay gắt.

So sánh với các ngân hàng thương mại khác trên địa bàn, VietinBank Cao Bằng có lợi thế về mạng lưới và uy tín nhưng chưa khai thác tối đa tiềm năng thị trường DNVVN. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng khách hàng, dư nợ cho vay và tỷ lệ nợ xấu qua các năm để minh họa xu hướng và mức độ biến động.

Việc duy trì tỷ lệ nợ xấu thấp là thách thức lớn, đòi hỏi ngân hàng phải nâng cao năng lực thẩm định và quản lý rủi ro. Đồng thời, cần đa dạng hóa sản phẩm cho vay và cải tiến quy trình để tăng tốc độ giải ngân, đáp ứng nhu cầu vốn linh hoạt của DNVVN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng tốc độ tăng trưởng khách hàng DNVVN:

    • Thực hiện các chiến dịch marketing chuyên sâu, tập trung vào các ngành nghề tiềm năng tại Cao Bằng.
    • Mở rộng mạng lưới phòng giao dịch và kênh phân phối hiện đại như ngân hàng điện tử.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2023.
    • Chủ thể: Ban marketing và phòng khách hàng doanh nghiệp.

  2. Tăng tốc độ tăng trưởng dư nợ cho vay DNVVN:

    • Đơn giản hóa thủ tục cho vay, rút ngắn thời gian xét duyệt hồ sơ.
    • Phát triển các sản phẩm tín dụng linh hoạt, phù hợp với đặc thù DNVVN.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2024.
    • Chủ thể: Phòng tín dụng và quản lý rủi ro.

  3. Tăng trưởng thị phần cho vay DNVVN:

    • Xây dựng chính sách ưu đãi cạnh tranh về lãi suất và phí dịch vụ.
    • Tăng cường hợp tác với các tổ chức bảo lãnh tín dụng để hỗ trợ DNVVN không có tài sản đảm bảo.
    • Thời gian thực hiện: 2022-2025.
    • Chủ thể: Ban lãnh đạo chi nhánh và phòng pháp chế.

  4. Quản lý rủi ro hiệu quả:

    • Đào tạo nâng cao năng lực cán bộ tín dụng về thẩm định và quản lý rủi ro.
    • Áp dụng công nghệ thông tin trong giám sát và phân tích tín dụng.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2023.
    • Chủ thể: Phòng quản lý rủi ro và đào tạo.

  5. Xác định cơ cấu cho vay hợp lý:

    • Giảm tỷ trọng cho vay trung và dài hạn, tăng cường cho vay ngắn hạn phù hợp với nhu cầu vốn lưu động của DNVVN.
    • Thời gian thực hiện: 2021-2025.
    • Chủ thể: Phòng tín dụng và kế hoạch chiến lược.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân hàng thương mại:

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và giải pháp phát triển cho vay DNVVN, từ đó xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển tín dụng cho chi nhánh hoặc toàn hệ thống.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế, tài chính:

    • Lợi ích: Nắm bắt kiến thức lý luận và thực tiễn về cho vay DNVVN tại ngân hàng thương mại Việt Nam.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu hoặc luận văn.

  3. Doanh nghiệp vừa và nhỏ:

    • Lợi ích: Hiểu rõ các điều kiện, chính sách vay vốn tại ngân hàng, từ đó chuẩn bị hồ sơ và phương án kinh doanh hiệu quả.
    • Use case: Tăng khả năng tiếp cận vốn vay và quản lý tài chính doanh nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức hỗ trợ DNVVN:

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả chính sách tín dụng và đề xuất các biện pháp hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chính sách phát triển kinh tế địa phương và hỗ trợ tài chính cho DNVVN.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao DNVVN gặp khó khăn trong tiếp cận vốn vay ngân hàng?
    Do quy mô nhỏ, tài sản đảm bảo hạn chế, năng lực quản lý yếu và thủ tục vay vốn phức tạp, nhiều DNVVN không đáp ứng được yêu cầu của ngân hàng. Ví dụ, chỉ có khoảng 32% DNVVN có khả năng tiếp cận vốn ngân hàng theo báo cáo ngành.

  2. Làm thế nào để ngân hàng giảm thiểu rủi ro khi cho vay DNVVN?
    Ngân hàng cần nâng cao năng lực thẩm định, áp dụng công nghệ quản lý tín dụng, yêu cầu tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh tín dụng, đồng thời giám sát chặt chẽ quá trình sử dụng vốn. Việc đào tạo cán bộ tín dụng cũng rất quan trọng.

  3. Các sản phẩm cho vay nào phù hợp với DNVVN?
    Các sản phẩm cho vay ngắn hạn phục vụ vốn lưu động, vay trung và dài hạn cho đầu tư máy móc thiết bị, vay tín chấp dựa trên uy tín và dòng tiền doanh nghiệp. Sản phẩm linh hoạt giúp đáp ứng đa dạng nhu cầu vốn.

  4. Vai trò của chính sách hỗ trợ từ Nhà nước đối với cho vay DNVVN?
    Chính sách hỗ trợ như bảo lãnh tín dụng, ưu đãi lãi suất giúp giảm rào cản tiếp cận vốn, tạo điều kiện thuận lợi cho DNVVN phát triển. Luật Hỗ trợ DNVVN năm 2017 là cơ sở pháp lý quan trọng.

  5. Làm thế nào để DNVVN nâng cao khả năng tiếp cận vốn vay?
    DNVVN cần cải thiện quản lý tài chính, minh bạch báo cáo, xây dựng phương án kinh doanh khả thi, tăng cường tài sản đảm bảo hoặc tìm kiếm bảo lãnh tín dụng từ các tổ chức hỗ trợ. Đồng thời, xây dựng mối quan hệ tốt với ngân hàng.

Kết luận

  • DNVVN chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 40% ngân sách và thu hút hơn 50% lao động, tạo điều kiện phát triển kinh tế địa phương.
  • VietinBank Chi nhánh Cao Bằng đã có những bước phát triển tích cực trong cho vay DNVVN giai đoạn 2016-2019, nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về tốc độ tăng trưởng dư nợ, thị phần và tỷ lệ nợ xấu.
  • Nguyên nhân hạn chế xuất phát từ cả yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, chính sách và quy trình, và yếu tố khách quan như môi trường kinh tế, pháp lý và cạnh tranh.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào tăng trưởng khách hàng, dư nợ, thị phần, quản lý rủi ro và cơ cấu cho vay hợp lý, với lộ trình thực hiện đến năm 2025.
  • Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho các nhà quản lý ngân hàng, nhà nghiên cứu và DNVVN trong việc phát triển hoạt động tín dụng hiệu quả và bền vững.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật dữ liệu để điều chỉnh chiến lược phù hợp với diễn biến thị trường và chính sách mới.