Tổng quan nghiên cứu

Theo số liệu của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội năm 2017, toàn quốc đã xảy ra khoảng 7.907 vụ tai nạn lao động (TNLĐ) và 648 người tử vong, trong đó lĩnh vực xây dựng chiếm tỷ lệ cao nhất với gần 20% số vụ và gần 19,7% số người chết. Tại TP. Hồ Chí Minh, các công trình nhà cao tầng thường xuyên xảy ra các sự cố nghiêm trọng liên quan đến an toàn lao động (ATLĐ), đặc biệt là trong thi công công tác giàn giáo phần thân công trình. Ví dụ, trong năm 2018, một số vụ tai nạn nghiêm trọng đã xảy ra như sự cố tại Trung tâm thương mại Giga Mall và dự án Saigon Homes, gây thương vong cho nhiều công nhân.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro ATLĐ trong thi công giàn giáo cho hạng mục phần thân công trình nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh, nhằm xây dựng mô hình đánh giá rủi ro dựa trên Bayesian Belief Networks (BBNs). Mục tiêu cụ thể là xác định các nhân tố chính ảnh hưởng đến rủi ro, xây dựng mô hình BBNs đánh giá rủi ro ATLĐ và áp dụng mô hình vào dự án thực tế tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2017-2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý an toàn, giảm thiểu tai nạn lao động và tổn thất về người và tài sản trong ngành xây dựng cao tầng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết an toàn lao động trong xây dựng và mô hình Bayesian Belief Networks (BBNs).

  • An toàn lao động trong xây dựng: Theo các nghiên cứu quốc tế và trong nước, tai nạn lao động trong xây dựng chủ yếu do các yếu tố như tổ chức thi công, điều kiện làm việc, vật liệu, thiết bị, và ý thức của công nhân. Đặc biệt, tai nạn ngã cao chiếm tỷ lệ lớn trong các vụ tai nạn liên quan đến giàn giáo, với tỷ lệ ngã cao trên 10m chiếm tới 51,6%. Các nguyên nhân được phân loại thành nguyên nhân tổ chức (thiếu đào tạo, giám sát kém), nguyên nhân kỹ thuật (thiết kế, lắp dựng sai quy trình), và nguyên nhân cá nhân (ý thức, kỹ năng công nhân).

  • Mô hình Bayesian Belief Networks (BBNs): BBNs là mô hình đồ thị xác suất có điều kiện, thể hiện mối quan hệ nhân quả giữa các biến số. Mô hình này dựa trên công thức Bayes để dự báo và chuẩn đoán rủi ro dựa trên dữ liệu và kiến thức chuyên môn. BBNs được ứng dụng rộng rãi trong đánh giá rủi ro an toàn lao động, quản lý dự án xây dựng và các lĩnh vực kỹ thuật khác.

Các khái niệm chính bao gồm: rủi ro an toàn lao động, giàn giáo khung và giàn giáo nêm, tai nạn ngã cao, xác suất có điều kiện, bảng xác suất có điều kiện (CPT), và các nhân tố ảnh hưởng đến rủi ro ATLĐ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ khảo sát 177 kỹ sư xây dựng có kinh nghiệm tại các dự án nhà cao tầng ở TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2017-2018. Bảng câu hỏi khảo sát gồm 33 nhân tố ảnh hưởng được phân thành 6 nhóm, sử dụng thang đo Likert 5 mức độ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng kiểm định One-Sample T-Test để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, kiểm định độ tin cậy thang đo bằng Cronbach’s alpha. Xây dựng mô hình BBNs dựa trên mối quan hệ nhân quả giữa các nhân tố được xác định qua phỏng vấn chuyên gia và kỹ sư. Mô hình được hiệu chỉnh và áp dụng vào một dự án thực tế tại TP. Hồ Chí Minh để kiểm tra tính hợp lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 8/2018 đến tháng 12/2018, với các bước chính gồm tổng hợp nhân tố, khảo sát, phân tích dữ liệu, xây dựng và ứng dụng mô hình BBNs.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định 28 nhân tố chính ảnh hưởng đến rủi ro ATLĐ trong thi công giàn giáo phần thân công trình nhà cao tầng, trong tổng số 33 nhân tố khảo sát. Các nhân tố này thuộc 6 nhóm: tổ chức thi công, điều kiện làm việc, vật liệu và cấu tạo giàn giáo, bản thân công nhân, quá trình vận chuyển và thời tiết.

  2. Mối quan hệ nhân quả giữa các nhân tố được xác định với 56 liên kết trong mô hình BBNs, thể hiện sự phức tạp và tương tác đa chiều giữa các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro ATLĐ.

  3. Áp dụng mô hình BBNs vào dự án thực tế tại TP. Hồ Chí Minh cho thấy khả năng dự báo rủi ro tai nạn lao động đạt khoảng 18,8% trong điều kiện hiện tại của dự án, giúp nhà quản lý nhận diện các nhân tố có ảnh hưởng lớn nhất và đưa ra biện pháp phòng ngừa phù hợp.

  4. Kiểm định độ tin cậy thang đo cho các nhóm nhân tố đều đạt Cronbach’s alpha > 0.7, đảm bảo tính nhất quán và độ tin cậy của dữ liệu khảo sát.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các nhân tố về tổ chức thi công và kỹ thuật chiếm vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu rủi ro ATLĐ, phù hợp với các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước. Mô hình BBNs thể hiện rõ mối quan hệ nhân quả phức tạp, giúp dự báo chính xác hơn so với các phương pháp truyền thống. Việc áp dụng mô hình vào dự án thực tế chứng minh tính khả thi và hiệu quả trong hỗ trợ ra quyết định quản lý an toàn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ mạng nhân quả BBNs, bảng xác suất có điều kiện của các nhân tố và biểu đồ phân bố xác suất rủi ro tai nạn theo từng điều kiện dự án. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mô hình này phù hợp với đặc thù thi công giàn giáo tại Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh các công trình cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và huấn luyện kỹ năng an toàn cho công nhân nhằm nâng cao ý thức và kỹ năng thực hiện công tác giàn giáo, giảm thiểu vi phạm quy trình an toàn. Thời gian thực hiện: trong vòng 6 tháng, chủ thể: nhà thầu và đơn vị đào tạo.

  2. Cải tiến quy trình tổ chức thi công và giám sát an toàn bằng cách áp dụng mô hình BBNs để đánh giá rủi ro định kỳ, từ đó điều chỉnh biện pháp thi công phù hợp với điều kiện thực tế dự án. Thời gian: liên tục trong suốt quá trình thi công, chủ thể: ban quản lý dự án và nhà thầu.

  3. Nâng cao chất lượng vật liệu và thiết bị giàn giáo đảm bảo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật, tránh sử dụng giàn giáo cũ kỹ, hư hỏng gây mất an toàn. Thời gian: trước khi thi công, chủ thể: nhà thầu và nhà cung cấp vật liệu.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, bảo trì giàn giáo thường xuyên nhằm phát hiện và khắc phục kịp thời các hư hỏng, đảm bảo giàn giáo luôn trong trạng thái an toàn. Thời gian: định kỳ hàng tuần, chủ thể: đội ngũ kỹ thuật và an toàn công trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý dự án xây dựng: Sử dụng mô hình BBNs để đánh giá và quản lý rủi ro ATLĐ, từ đó đưa ra các quyết định phù hợp nhằm giảm thiểu tai nạn trên công trường.

  2. Nhà thầu thi công giàn giáo: Áp dụng các giải pháp cải tiến quy trình thi công và giám sát an toàn dựa trên các nhân tố ảnh hưởng được xác định trong nghiên cứu.

  3. Chuyên gia an toàn lao động: Tham khảo các phương pháp đánh giá rủi ro định lượng và mô hình BBNs để phát triển các chương trình đào tạo và kiểm soát an toàn hiệu quả.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý xây dựng: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp thực tiễn trong đánh giá rủi ro ATLĐ, đồng thời mở rộng ứng dụng mô hình BBNs trong lĩnh vực xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình Bayesian Belief Networks (BBNs) là gì và tại sao được sử dụng trong nghiên cứu này?
    BBNs là mô hình xác suất có điều kiện thể hiện mối quan hệ nhân quả giữa các biến. Nó giúp dự báo và đánh giá rủi ro dựa trên dữ liệu và kiến thức chuyên môn, phù hợp để phân tích rủi ro ATLĐ phức tạp trong thi công giàn giáo.

  2. Các nhân tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến rủi ro ATLĐ trong thi công giàn giáo?
    Các nhân tố về tổ chức thi công như quy trình, biện pháp thi công, đào tạo công nhân, cùng với điều kiện vật liệu và thiết bị giàn giáo là những yếu tố có ảnh hưởng lớn nhất.

  3. Làm thế nào mô hình BBNs được áp dụng vào dự án thực tế?
    Mô hình được hiệu chỉnh dựa trên khảo sát ý kiến quản lý dự án, nhập dữ liệu xác suất thực tế và sử dụng phần mềm MSBNX để tính toán xác suất rủi ro, từ đó hỗ trợ ra quyết định quản lý an toàn.

  4. Kích thước mẫu khảo sát được xác định như thế nào?
    Kích thước mẫu là 177 kỹ sư xây dựng, được xác định dựa trên các tiêu chuẩn khoa học và phương pháp lấy mẫu phi xác suất nhằm đảm bảo tính đại diện và tiết kiệm chi phí.

  5. Nghiên cứu có thể giúp gì cho việc giảm thiểu tai nạn lao động trong xây dựng?
    Nghiên cứu cung cấp mô hình định lượng rủi ro, giúp nhà quản lý nhận diện các nhân tố nguy cơ, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả, nâng cao an toàn lao động và giảm thiểu tai nạn.

Kết luận

  • Xác định được 28 nhân tố chính ảnh hưởng đến rủi ro an toàn lao động trong thi công giàn giáo phần thân công trình nhà cao tầng tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Xây dựng thành công mô hình Bayesian Belief Networks đánh giá rủi ro ATLĐ, thể hiện mối quan hệ nhân quả giữa các nhân tố.
  • Áp dụng mô hình vào dự án thực tế cho thấy khả năng dự báo rủi ro chính xác, hỗ trợ hiệu quả cho công tác quản lý an toàn.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về đào tạo, tổ chức thi công, nâng cao chất lượng vật liệu và kiểm tra bảo trì giàn giáo.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình cho các hạng mục thi công khác và ứng dụng trong quản lý dự án xây dựng toàn diện.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý và nhà thầu nên áp dụng mô hình BBNs để đánh giá rủi ro định kỳ, đồng thời triển khai các giải pháp cải thiện an toàn lao động ngay trong các dự án đang thi công.