Luận án tiến sĩ: Mối quan hệ giữa thâm hụt ngân sách và thâm hụt thương mại ở Việt Nam

Thâm hụt ngân sách được định nghĩa là sự chênh lệch giữa tổng chi tiêu chính phủ và tổng thu từ thuế. Khi THNS ở mức độ vừa phải, nó có thể kích thích tăng trưởng kinh tế thông qua tăng cường đầu tư công và cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, nếu THNS kéo dài và vượt ngưỡng an toàn, nó sẽ dẫn đến tăng nợ công, gây áp lực lên chính sách tài chính và đe dọa sự ổn định kinh tế vĩ mô. Đặc biệt, khi nguồn vay nợ là từ nước ngoài, THNS còn tác động tiêu cực đến tỷ giá và xuất nhập khẩu, làm gia tăng THTM.

Thâm hụt thương mại xảy ra khi giá trị nhập khẩu vượt quá xuất khẩu, phản ánh sự mất cân đối trong thương mại quốc tế. THTM có thể là kết quả của việc tận dụng lợi thế thương mại, nhưng nếu kéo dài, nó sẽ gây áp lực lên cán cân thanh toán và dự trữ ngoại hối. THTM triền miên còn dẫn đến tích tụ nợ quốc gia, tạo sức ép phá giá đồng nội tệ và ảnh hưởng tiêu cực đến lạm phát. Nghiên cứu này phân tích mối quan hệ giữa THNS và THTM, nhằm xác định nguyên nhân và hệ quả của hai loại thâm hụt này tại Việt Nam.

Phân tích định tính dựa trên số liệu thống kê và các nghiên cứu trước đây cho thấy, THNS và THTM tại Việt Nam có mối quan hệ phức tạp, biến đổi theo thời gian và không gian. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng THNS làm trầm trọng thêm THTM trong dài hạn, trong khi số khác lại phủ nhận mối quan hệ này. Nghiên cứu này sử dụng các công cụ như bảng, biểu, đồ thị để phân tích thực trạng của hai khu vực tài khóa và thương mại, từ đó đưa ra những đánh giá ban đầu về mối quan hệ giữa chúng.

Phân tích định lượng sử dụng hai mô hình nghiên cứu: mô hình đối xứng và mô hình bất đối xứng. Mô hình đối xứng coi tác động của THNS lên THTM là như nhau khi THNS tăng hoặc giảm, trong khi mô hình bất đối xứng tách tác động thành hai xu hướng riêng biệt. Kết quả phân tích cho thấy, tại Việt Nam, THNS có tác động đáng kể đến THTM trong dài hạn, nhưng trong ngắn hạn, mối quan hệ này không rõ ràng. Điều này phản ánh sự phức tạp của mối quan hệ giữa hai loại thâm hụt và cần được xem xét kỹ lưỡng trong việc hoạch định chính sách kinh tế.

Trong ngắn hạn, cần thực hiện các biện pháp tăng cường quản lý tài chính công, kiểm soát chặt chẽ chi tiêu ngân sách và nâng cao hiệu quả thu thuế. Đồng thời, cần điều chỉnh chính sách thương mại để thúc đẩy xuất khẩu, giảm nhập siêu và cải thiện cán cân thanh toán. Các biện pháp hành chính như áp đặt trần nợ công và kiểm soát tỷ giá cần được thực hiện một cách linh hoạt, tránh gây tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế.

Trong dài hạn, cần cải cách cơ cấu kinh tế, nâng cao năng suất lao động và khả năng cạnh tranh của các ngành xuất khẩu. Đồng thời, cần tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng và các ngành mũi nhọn, nhằm tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế bền vững. Việc quản lý nợ công cũng cần được chú trọng, đảm bảo duy trì ở mức độ an toàn và không gây áp lực lên chính sách tài chính. Những giải pháp này sẽ giúp kiểm soát hiệu quả THNS và THTM, đảm bảo sự phát triển ổn định của kinh tế Việt Nam.