Những Nhân Tố Ảnh Hưởng Đến Cấu Trúc Vốn Của Các Công Ty Cổ Phần Niêm Yết Tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1. Lý do chọn đề tài

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

1.3. Phương pháp nghiên cứu

1.4. Ý nghĩa của luận văn

1.5. Cấu trúc luận văn

2. CHƯƠNG 2: CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CẤU TRÚC VỐN CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT

2.1. Tổng hợp nghiên cứu trên thế giới về các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn

2.2. Khả năng sinh lợi

2.3. Tài sản cố định hữu hình

2.4. Quy mô công ty

2.5. Cơ hội tăng trưởng

2.6. Thuế thu nhập

2.7. Tấm chắn thuế phi nợ vay

2.8. Tính thanh khoản

2.9. Đặc điểm ngành nghề kinh doanh

2.10. Biến động thu nhập

2.11. Chu kỳ tăng trưởng

2.12. Đặc điểm của nền kinh tế

2.13. Các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của các công ty niêm yết Việt Nam

2.14. Kết luận chương 2

3. CHƯƠNG 3: ĐỀ XUẤT MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC VỐN CỦA CÁC CÔNG TY CỔ PHẦN NIÊM YẾT VIỆT NAM

3.1. Quy trình thực hiện luận văn

3.2. Nghiên cứu thực nghiệm của Nadeem Ahmed Sheik và Zongjun Wang (2011) – Cơ sở xây dựng mô hình định lượng của luận văn

3.3. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu

3.3.1. Dữ liệu nghiên cứu

3.3.2. Phương pháp nghiên cứu

3.4. Đề xuất mô hình ước lượng

3.5. Mô hình hồi quy

3.6. Giải thích và đo lường các biến của mô hình hồi quy

3.7. Kết luận chương 3

4. CHƯƠNG 4: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

4.1. Phân tích tương quan giữa các biến của mô hình hồi quy

4.2. Kết quả của các mô hình ước lượng tham số bằng hồi quy

4.3. Ước lượng tham số bằng mô hình PLS

4.4. Ước lượng tham số bằng mô hình ảnh hưởng cố định (FEM) và ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM)

4.5. Lựa chọn mô hình ước lượng tham số

4.6. Thảo luận kết quả

4.7. Kết luận chương 4

5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN

5.1. Những hạn chế của luận văn

5.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

A.1. DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU

A.2. Bảng 2. Tỷ lệ nợ của một số quốc gia trên thế giới

A.3. Tổng hợp nghiên cứu tác động của các nhân tố tới cấu trúc vốn

A.4. Ma trận hệ số tương quan

A.5. Ảnh hưởng của các biến giải thích lên tỷ lệ nợ (DRit) sử dụng mô hình ước lượng PLS

A.6. Ảnh hưởng của các biến giải thích lên tỷ lệ nợ (DRit) sử dụng mô hình ảnh hưởng cố định (FEM)

A.7. Ảnh hưởng của các biến giải thích lên tỷ lệ nợ (DRit) sử dụng mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM)

A.8. Kết quả kiểm định Hausman

A.9. Tổng hợp tác động của các nhân tố tới cấu trúc vốn của các công ty niêm yết Việt Nam giai đoạn 2006-2011 – sự phù hợp của mô hình hồi quy với nghiên cứu tiên nghiệm của thế giới

TÓM TẮT

I. Tổng Quan Về Cấu Trúc Vốn Yếu Tố Ảnh Hưởng Tối Ưu

Cấu trúc vốn, sự kết hợp giữa nợ và vốn chủ sở hữu, đóng vai trò then chốt trong tài chính doanh nghiệp. Việc tối ưu hóa cấu trúc vốn giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí sử dụng vốn, tối đa hóa giá trị và quản lý rủi ro hiệu quả. Quyết định này ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn tại và phát triển của công ty trên thị trường. Mỗi hình thức tài trợ đều mang những ưu và nhược điểm riêng. Tài trợ bằng nợ tạo ra tấm chắn thuế, giảm phân tán quyết định quản lý, nhưng cũng tạo áp lực trả nợ. Vốn cổ phần không quá đắt đỏ, nhưng cổ đông có thể can thiệp vào điều hành. Việc lựa chọn giữa nợ và vốn cổ phần là sự đánh đổi giữa chi phí và lợi ích, một vấn đề nan giải cho các giám đốc tài chính. Dù quan trọng, chưa có mô hình cấu trúc vốn tối ưu cho mọi doanh nghiệp. Cấu trúc vốn chịu tác động của nhiều yếu tố, và việc tìm hiểu cấu trúc vốn tối ưu đồng nghĩa với việc tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định cấu trúc vốn trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập toàn cầu.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Quyết Định Cấu Trúc Vốn

Quyết định cấu trúc vốn là một trong những quyết định quan trọng nhất của một doanh nghiệp. Nó ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí vốn, giá trị doanh nghiệp và khả năng sinh lời. Một cấu trúc vốn tối ưu sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu chi phí vốn, tăng giá trị doanh nghiệp và cải thiện khả năng sinh lời. Ngược lại, một cấu trúc vốn không phù hợp có thể dẫn đến chi phí vốn cao, giảm giá trị doanh nghiệp và thậm chí là phá sản. Do đó, các nhà quản lý tài chính cần phải hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn để đưa ra các quyết định phù hợp.

1.2. Ưu Và Nhược Điểm Của Nợ Và Vốn Chủ Sở Hữu

Việc lựa chọn giữa nợ và vốn chủ sở hữu là một sự đánh đổi giữa chi phí và lợi ích. Nợ có ưu điểm là tạo ra tấm chắn thuế, giúp doanh nghiệp giảm chi phí thuế. Tuy nhiên, nợ cũng có nhược điểm là tạo ra áp lực trả nợ, làm tăng rủi ro tài chính của doanh nghiệp. Vốn chủ sở hữu có ưu điểm là không tạo ra áp lực trả nợ, giúp doanh nghiệp giảm rủi ro tài chính. Tuy nhiên, vốn chủ sở hữu cũng có nhược điểm là chi phí cao hơn so với nợ và có thể làm loãng quyền sở hữu của các cổ đông hiện hữu.

II. Thách Thức Trong Xác Định Cấu Trúc Vốn Tối Ưu Cho Doanh Nghiệp

Việc tìm kiếm một cấu trúc vốn tối ưu là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp. Không có một mô hình cấu trúc vốn nào phù hợp cho tất cả các doanh nghiệp, bởi vì cấu trúc vốn tối ưu phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm quy mô doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh, khả năng sinh lời, rủi ro kinh doanh và môi trường kinh tế vĩ mô. Thất bại trong việc tìm kiếm một cấu trúc vốn tối ưu có thể dẫn đến chi phí vốn cao, giảm giá trị doanh nghiệp và thậm chí là phá sản. Do đó, các nhà quản lý tài chính cần phải hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn để đưa ra các quyết định phù hợp. Nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm các nhân tố tác động đến cấu trúc vốn công ty hầu hết được thực hiện ở các nước phát triển, một số ít được thực hiện ở các nước đang phát triển nên việc áp dụng rập khuôn một mô hình nào đó vào điều kiện Việt Nam có thể không đem lại hiệu quả như mong đợi do những khác biệt cả ở tầm vĩ mô và vi mô.

2.1. Sự Khác Biệt Giữa Lý Thuyết Và Thực Tiễn Về Cấu Trúc Vốn

Lý thuyết cấu trúc vốn thường dựa trên các giả định đơn giản hóa, chẳng hạn như thị trường hoàn hảo và thông tin đối xứng. Tuy nhiên, trong thực tế, thị trường không hoàn hảo và thông tin không đối xứng. Điều này có nghĩa là các mô hình lý thuyết cấu trúc vốn có thể không áp dụng được trong thực tế. Ví dụ, lý thuyết Modigliani-Miller cho rằng cấu trúc vốn không ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp trong một thị trường hoàn hảo. Tuy nhiên, trong thực tế, cấu trúc vốn có thể ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp do các yếu tố như thuế, chi phí phá sản và chi phí đại diện.

2.2. Yếu Tố Môi Trường Kinh Tế Vĩ Mô Ảnh Hưởng Cấu Trúc Vốn

Môi trường kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp thông qua các yếu tố như lãi suất, lạm phát và tỷ giá hối đoái. Lãi suất cao có thể làm tăng chi phí vay nợ, khiến doanh nghiệp ít sử dụng nợ hơn. Lạm phát cao có thể làm giảm giá trị thực của nợ, khiến doanh nghiệp sử dụng nợ nhiều hơn. Tỷ giá hối đoái biến động có thể ảnh hưởng đến chi phí vay nợ bằng ngoại tệ, khiến doanh nghiệp thay đổi cấu trúc vốn của mình.

III. Khả Năng Sinh Lợi Tác Động Đến Cấu Trúc Vốn Doanh Nghiệp

Khả năng sinh lợi là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa khả năng sinh lợi và cấu trúc vốn vẫn còn gây tranh cãi trong giới học thuật. Lý thuyết đánh đổi cấu trúc vốn cho rằng các công ty có khả năng sinh lợi cao sẽ vay mượn nhiều hơn để tận dụng tấm chắn thuế. Ngược lại, lý thuyết trật tự phân hạng cho rằng các công ty có khả năng sinh lợi cao sẽ ưu tiên sử dụng nguồn vốn nội bộ, do đó ít sử dụng nợ hơn. Các nghiên cứu thực nghiệm cũng cho thấy kết quả trái ngược nhau về mối quan hệ giữa khả năng sinh lợi và cấu trúc vốn. Một số nghiên cứu cho thấy mối quan hệ thuận chiều, trong khi các nghiên cứu khác lại cho thấy mối quan hệ nghịch chiều.

3.1. Lý Thuyết Đánh Đổi Và Tác Động Của Tấm Chắn Thuế

Lý thuyết đánh đổi cấu trúc vốn cho rằng doanh nghiệp nên lựa chọn cấu trúc vốn sao cho cân bằng giữa lợi ích của việc sử dụng nợ (chẳng hạn như tấm chắn thuế) và chi phí của việc sử dụng nợ (chẳng hạn như chi phí phá sản). Theo lý thuyết này, các doanh nghiệp có khả năng sinh lời cao nên sử dụng nợ nhiều hơn để tận dụng tấm chắn thuế và giảm chi phí vốn.

3.2. Lý Thuyết Trật Tự Phân Hạng Và Ưu Tiên Vốn Nội Bộ

Lý thuyết trật tự phân hạng cho rằng doanh nghiệp nên ưu tiên sử dụng nguồn vốn nội bộ (chẳng hạn như lợi nhuận giữ lại) trước khi sử dụng nguồn vốn bên ngoài (chẳng hạn như nợ hoặc vốn chủ sở hữu). Theo lý thuyết này, các doanh nghiệp có khả năng sinh lời cao sẽ có nhiều lợi nhuận giữ lại hơn, do đó ít cần sử dụng nợ hơn.

3.3. Bằng Chứng Thực Nghiệm Về Mối Quan Hệ Giữa Khả Năng Sinh Lợi Và Cấu Trúc Vốn

Các nghiên cứu thực nghiệm về mối quan hệ giữa khả năng sinh lợi và cấu trúc vốn đã cho thấy kết quả trái ngược nhau. Một số nghiên cứu cho thấy mối quan hệ thuận chiều, trong khi các nghiên cứu khác lại cho thấy mối quan hệ nghịch chiều. Điều này cho thấy rằng mối quan hệ giữa khả năng sinh lợi và cấu trúc vốn có thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như quy mô doanh nghiệp, ngành nghề kinh doanh và môi trường kinh tế vĩ mô.

IV. Tài Sản Cố Định Hữu Hình Ảnh Hưởng Đến Quyết Định Vay Nợ

Tài sản cố định hữu hình là một yếu tố quan trọng khác ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Lý thuyết thường cho rằng tài sản cố định hữu hình có tương quan thuận với đòn bẩy tài chính vì tài sản cố định hữu hình có thể sử dụng như vật thế chấp khi vay mượn từ nguồn tài trợ bên ngoài. Công ty có tỷ lệ lớn tài sản cố định hữu hình có thể được ưu đãi lãi suất vay ngân hàng thấp hơn và giúp giảm rủi ro của người cho vay từ chi phí đại diện của việc sử dụng nợ. Đối với công ty có nhiều tài sản cố định vô hình, chi phí sử dụng vốn cao hơn do kiểm soát việc sử dụng vốn vay khó khăn hơn. Vì vậy, một công ty có tỷ lệ tài sản cố định hữu hình trên tổng tài sản lớn thường sử dụng nhiều nợ hơn.

4.1. Vai Trò Của Tài Sản Cố Định Hữu Hình Như Vật Thế Chấp

Tài sản cố định hữu hình có thể được sử dụng như vật thế chấp để đảm bảo cho các khoản vay. Điều này làm giảm rủi ro cho người cho vay và giúp doanh nghiệp vay được vốn với lãi suất thấp hơn. Do đó, các doanh nghiệp có nhiều tài sản cố định hữu hình thường có xu hướng sử dụng nợ nhiều hơn.

4.2. Chi Phí Đại Diện Và Tác Động Của Tài Sản Cố Định Hữu Hình

Chi phí đại diện phát sinh khi lợi ích của người quản lý và chủ sở hữu doanh nghiệp không hoàn toàn phù hợp. Việc sử dụng nợ có thể làm giảm chi phí đại diện bằng cách buộc người quản lý phải trả lại lợi nhuận cho chủ nợ. Tài sản cố định hữu hình có thể làm giảm chi phí đại diện bằng cách cung cấp một tài sản thế chấp hữu hình cho chủ nợ.

V. Quy Mô Công Ty Mối Liên Hệ Với Cấu Trúc Vốn Đòn Bẩy

Quy mô công ty có tương quan thuận với đòn bẩy tài chính. Những công ty càng lớn thường có khả năng đa dạng hóa tốt và có dòng tiền ổn định hơn nên xác suất phá sản nhỏ hơn các công ty có quy mô nhỏ. Một số bài nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng các công ty lớn thích phát hành nợ dài hạn trong khi công ty nhỏ lại chọn nợ ngắn hạn để tài trợ cho các dự án của họ. Những công ty lớn nhờ có lợi thế kinh tế theo quy mô và khả năng thương lượng với nhà cung cấp tín dụng tốt hơn nên thường có chi phí phát hành nợ và vốn cổ phần thấp hơn các công ty nhỏ. Quy mô được xem là đại diện cho sự bất cân xứng thông tin giữa nhà đầu tư trong và ngoài công ty.

5.1. Lợi Thế Kinh Tế Theo Quy Mô Và Chi Phí Vốn

Các công ty lớn thường có lợi thế kinh tế theo quy mô, cho phép họ giảm chi phí sản xuất và tăng lợi nhuận. Điều này cũng giúp họ tiếp cận các nguồn vốn với chi phí thấp hơn, vì các nhà đầu tư thường coi các công ty lớn là ít rủi ro hơn.

5.2. Bất Cân Xứng Thông Tin Và Khả Năng Tiếp Cận Thị Trường Nợ

Các công ty lớn thường cung cấp nhiều thông tin hơn cho các nhà đầu tư bên ngoài so với các công ty nhỏ. Điều này giúp giảm bất cân xứng thông tin và làm cho các nhà đầu tư dễ dàng hơn trong việc đánh giá rủi ro của công ty. Do đó, các công ty lớn thường có thể tiếp cận thị trường nợ với chi phí thấp hơn.

VI. Cơ Hội Tăng Trưởng Ảnh Hưởng Đến Quyết Định Cấu Trúc Vốn

Lý thuyết trật tự phân hạng cho rằng cơ hội tăng trưởng tương quan nghịch biến với đòn bẩy tài chính. Theo Myers và Majluf (1984), sự bất cân xứng thông tin đòi hỏi các công ty có nhu cầu gia tăng nguồn tài trợ từ bên ngoài phải chi thêm một khoản, bất kể chất lượng dự án đầu tư trong tương lai của công ty. Nếu tăng nợ, các công ty có thể bỏ lỡ các cơ hội đầu tư có giá trị trong tương lai. Do đó, các công ty có cơ hội tăng trưởng cao thường có xu hướng sử dụng ít nợ hơn.

6.1. Bất Cân Xứng Thông Tin Và Chi Phí Tài Trợ Bên Ngoài

Bất cân xứng thông tin có thể làm tăng chi phí tài trợ bên ngoài cho các công ty có cơ hội tăng trưởng cao. Điều này là do các nhà đầu tư bên ngoài có thể không có đủ thông tin để đánh giá chính xác giá trị của các dự án đầu tư trong tương lai của công ty.

6.2. Mối Quan Hệ Giữa Cơ Hội Tăng Trưởng Và Đòn Bẩy Tài Chính

Các công ty có cơ hội tăng trưởng cao thường có xu hướng sử dụng ít nợ hơn để tránh bỏ lỡ các cơ hội đầu tư có giá trị trong tương lai. Điều này là do việc sử dụng nợ có thể làm giảm khả năng của công ty trong việc huy động vốn để tài trợ cho các dự án đầu tư mới.