Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của ngành viễn thông tại Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong quản lý kinh doanh trở thành yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh. Tại VNPT Tiền Giang, một trong những đơn vị chủ lực của Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT), hiện trạng ứng dụng CNTT đã triển khai nhiều hệ thống phần mềm như quản lý bán hàng, tài chính kế toán, quản lý khách hàng, tính cước tập trung, giám sát mạng viễn thông,... Tuy nhiên, việc khai thác dữ liệu lớn từ các hệ thống này để hỗ trợ ra quyết định còn nhiều hạn chế, đặc biệt là thiếu công cụ phân tích dữ liệu đa chiều nhanh chóng, linh hoạt và chính xác.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng kho dữ liệu thống nhất, tích hợp dữ liệu từ các nguồn quản lý khách hàng, quản lý cước và doanh thu, nhằm phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định trong kinh doanh viễn thông tại VNPT Tiền Giang. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn từ năm 2012, với phạm vi triển khai tại VNPT Tiền Giang, nhằm cung cấp các báo cáo đa chiều, thống kê số lượng khách hàng, doanh thu theo nhiều tiêu chí như loại thuê bao, gói cước, địa bàn, thời gian,... Qua đó, giúp lãnh đạo các cấp có cái nhìn tổng quan, kịp thời và khoa học để đưa ra các quyết định chiến lược, nâng cao hiệu quả quản lý và cạnh tranh trên thị trường viễn thông.

Việc xây dựng kho dữ liệu và ứng dụng kỹ thuật OLAP (On-Line Analytical Processing) trên nền tảng Microsoft SQL Server 2008 cùng các công cụ SSIS (Integration Services) và SSAS (Analysis Services) được kỳ vọng sẽ cải thiện đáng kể tốc độ xử lý, tính linh hoạt trong khai thác dữ liệu, đồng thời giảm thiểu sự phụ thuộc vào chuyên viên tin học trong việc tạo báo cáo. Đây là bước tiến quan trọng trong việc chuyển đổi số và nâng cao năng lực quản trị dữ liệu tại VNPT Tiền Giang.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nền tảng về kho dữ liệu và hệ thống hỗ trợ ra quyết định (DSS):

  • Kho dữ liệu (Data Warehouse): Được định nghĩa là hệ thống lưu trữ dữ liệu hướng chủ đề, tích hợp, ổn định và biến đổi theo thời gian, nhằm phục vụ cho việc phân tích và ra quyết định. Kho dữ liệu khác biệt với hệ thống xử lý giao dịch trực tuyến (OLTP) ở chỗ tập trung vào dữ liệu phân tích (OLAP) với tính ổn định và lịch sử dữ liệu.

  • Mô hình lược đồ hình sao (Star Schema): Là mô hình dữ liệu đa chiều phổ biến trong kho dữ liệu, gồm bảng sự kiện (Fact) chứa dữ liệu định lượng và các bảng chiều (Dimension) chứa dữ liệu mô tả. Mô hình này giúp tối ưu truy vấn phân tích đa chiều, hỗ trợ các thao tác OLAP như cuộn lên (roll-up), khoang xuống (drill-down), chọn và chiếu (slice and dice), xoay chiều (pivot).

  • Kỹ thuật OLAP: Cho phép phân tích dữ liệu đa chiều nhanh chóng, trực quan và linh hoạt. OLAP hỗ trợ các mô hình lưu trữ như MOLAP (đa chiều), ROLAP (quan hệ) và HOLAP (kết hợp), mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng về hiệu suất, chi phí lưu trữ và khả năng mở rộng.

  • Hệ thống hỗ trợ ra quyết định (DSS): Bao gồm ba tầng chính: kho dữ liệu, hệ quản trị OLAP và tầng người dùng với các công cụ truy vấn, báo cáo và khai phá dữ liệu. DSS giúp lãnh đạo quản lý phân tích hiệu quả, ra quyết định nhanh chóng dựa trên dữ liệu tổng hợp và phân tích đa chiều.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp phân tích thiết kế hệ thống từ trên xuống và từ dưới lên để xây dựng kho dữ liệu quản lý kinh doanh viễn thông tại VNPT Tiền Giang. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ các hệ thống quản lý khách hàng, quản lý cước, tài chính kế toán của VNPT Tiền Giang, bao gồm dữ liệu chi tiết khách hàng, doanh thu, gói cước, địa bàn, thời gian,... với khối lượng lớn và đa dạng.

  • Phương pháp phân tích: Khảo sát hiện trạng, thu thập yêu cầu người dùng, phân tích cấu trúc dữ liệu nguồn, xác định các bảng chiều và bảng sự kiện, thiết kế mô hình dữ liệu đa chiều theo lược đồ hình sao và hình bông tuyết.

  • Phương pháp xây dựng: Sử dụng công cụ Microsoft SQL Server 2008 cùng bộ công cụ SSIS để tích hợp, làm sạch và chuyển đổi dữ liệu; SSAS để xây dựng các khối OLAP lưu trữ theo mô hình MOLAP; Microsoft Visual Studio và Excel để phát triển giao diện khai thác và báo cáo.

  • Timeline nghiên cứu: Quá trình nghiên cứu và triển khai diễn ra trong năm 2012, tập trung vào quý 1 với việc xây dựng kho dữ liệu, tạo các gói chuyển đổi dữ liệu, thiết kế khối OLAP và phát triển giao diện báo cáo.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được lấy từ toàn bộ khách hàng và giao dịch kinh doanh viễn thông của VNPT Tiền Giang trong quý 1 năm 2012, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ cho phân tích.

Phương pháp này đảm bảo tính toàn diện, linh hoạt và khả thi trong việc xây dựng hệ thống hỗ trợ ra quyết định, đồng thời phù hợp với đặc thù dữ liệu và yêu cầu quản lý của VNPT Tiền Giang.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xây dựng thành công kho dữ liệu quản lý kinh doanh viễn thông: Kho dữ liệu được thiết kế theo mô hình đa chiều với hai chủ đề chính là Chi tiết khách hàng và Tổng hợp doanh thu. Hệ thống bao gồm 12 bảng chiều và 2 bảng sự kiện, hỗ trợ phân tích đa chiều theo các tiêu chí như loại thuê bao, gói cước, địa bàn, thời gian,... Việc tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn qua các gói chuyển đổi SSIS đã đảm bảo tính nhất quán và sạch sẽ của dữ liệu.

  2. Tăng tốc độ truy vấn và báo cáo: So với phương pháp báo cáo thủ công trước đây, hệ thống OLAP trên SQL Server 2008 cho phép truy vấn dữ liệu nhanh hơn khoảng 70%, giảm đáng kể thời gian tạo báo cáo từ hàng giờ xuống còn vài phút. Ví dụ, báo cáo doanh thu theo trạm viễn thông và loại thuê bao trong quý 1/2012 được tạo ra dưới dạng biểu đồ trực quan, giúp lãnh đạo dễ dàng theo dõi và ra quyết định.

  3. Hỗ trợ phân tích đa chiều linh hoạt: Các thao tác OLAP như cuộn lên, khoang xuống, chọn và chiếu, xoay chiều được thực hiện dễ dàng qua giao diện khai thác dữ liệu, cho phép người dùng xem xét số liệu ở nhiều góc độ khác nhau. Ví dụ, số lượng khách hàng theo loại thuê bao và gói cước được thống kê theo tháng, quý, năm, giúp đánh giá hiệu quả các chương trình khuyến mãi và chăm sóc khách hàng.

  4. Giảm sự phụ thuộc vào chuyên viên tin học: Hệ thống cho phép người dùng quản lý và khai thác dữ liệu trực tiếp qua giao diện thân thiện, giảm thiểu việc phải lập trình thủ công các báo cáo mới. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực, đồng thời nâng cao tính chủ động trong công tác quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những cải tiến trên là do việc áp dụng mô hình kho dữ liệu đa chiều kết hợp kỹ thuật OLAP, tận dụng các công cụ tích hợp và phân tích dữ liệu hiện đại của Microsoft SQL Server 2008. Việc xây dựng các gói chuyển đổi dữ liệu tự động giúp đảm bảo dữ liệu được làm sạch, chuẩn hóa và đồng bộ, từ đó nâng cao chất lượng phân tích.

So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực kho dữ liệu và OLAP tại các doanh nghiệp khác, kết quả của luận văn phù hợp với xu hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý kinh doanh viễn thông, đồng thời có tính thực tiễn cao khi triển khai tại VNPT Tiền Giang. Việc cung cấp báo cáo đa chiều, nhanh chóng và chính xác giúp lãnh đạo có cái nhìn tổng quan và chi tiết, từ đó đưa ra các quyết định chiến lược hiệu quả hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ dạng cột, đường hoặc lưới số liệu, minh họa rõ ràng các chỉ số như doanh thu theo thời gian, số lượng khách hàng theo loại thuê bao, mức doanh thu,... giúp tăng tính trực quan và dễ hiểu cho người sử dụng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Triển khai mở rộng kho dữ liệu và hệ thống OLAP trên toàn bộ VNPT: Mở rộng phạm vi áp dụng từ VNPT Tiền Giang sang các tỉnh thành khác nhằm đồng bộ dữ liệu và nâng cao hiệu quả quản lý toàn tập đoàn. Thời gian thực hiện dự kiến trong 2 năm, do Ban công nghệ thông tin VNPT chủ trì.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực sử dụng hệ thống cho cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo về khai thác dữ liệu đa chiều, sử dụng công cụ OLAP và báo cáo trực tuyến nhằm tăng cường khả năng tự chủ trong phân tích và ra quyết định. Thời gian đào tạo định kỳ hàng quý, do phòng Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực đảm nhiệm.

  3. Phát triển các báo cáo động và cảnh báo tự động: Xây dựng các báo cáo tự động cập nhật theo thời gian thực và hệ thống cảnh báo khi các chỉ số kinh doanh vượt ngưỡng cho phép, giúp lãnh đạo kịp thời xử lý các tình huống phát sinh. Thời gian triển khai trong 6 tháng, do nhóm phát triển phần mềm phối hợp với phòng kinh doanh thực hiện.

  4. Tích hợp thêm các nguồn dữ liệu mới và khai thác dữ liệu lớn (Big Data): Nghiên cứu và tích hợp dữ liệu từ các kênh dịch vụ mới như Internet vạn vật (IoT), mạng xã hội, dịch vụ trực tuyến,... nhằm mở rộng phạm vi phân tích và dự báo. Thời gian nghiên cứu và triển khai trong 1 năm, do phòng nghiên cứu và phát triển công nghệ đảm trách.

  5. Cải tiến hạ tầng công nghệ và bảo mật dữ liệu: Đầu tư nâng cấp hệ thống máy chủ, lưu trữ và bảo mật để đảm bảo tính ổn định, an toàn và khả năng mở rộng của kho dữ liệu. Thời gian thực hiện liên tục theo kế hoạch bảo trì hạ tầng CNTT, do phòng kỹ thuật vận hành quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp viễn thông: Giúp hiểu rõ cách xây dựng hệ thống hỗ trợ ra quyết định dựa trên kho dữ liệu và OLAP, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý kinh doanh và cạnh tranh thị trường.

  2. Chuyên viên CNTT và phát triển hệ thống: Cung cấp kiến thức thực tiễn về thiết kế, xây dựng và triển khai kho dữ liệu tích hợp, kỹ thuật OLAP trên nền tảng Microsoft SQL Server, giúp phát triển các giải pháp tương tự trong doanh nghiệp.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành công nghệ thông tin, khoa học máy tính: Là tài liệu tham khảo quý giá về ứng dụng công nghệ kho dữ liệu và phân tích đa chiều trong lĩnh vực viễn thông, đồng thời cung cấp phương pháp nghiên cứu và triển khai thực tế.

  4. Các đơn vị quản lý nhà nước và tổ chức nghiên cứu thị trường viễn thông: Hỗ trợ trong việc xây dựng hệ thống phân tích dữ liệu lớn, phục vụ công tác giám sát, đánh giá và hoạch định chính sách phát triển ngành viễn thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kho dữ liệu là gì và tại sao cần xây dựng kho dữ liệu trong quản lý kinh doanh viễn thông?
    Kho dữ liệu là hệ thống lưu trữ dữ liệu tích hợp, ổn định và biến đổi theo thời gian, phục vụ cho phân tích và ra quyết định. Trong viễn thông, kho dữ liệu giúp tổng hợp dữ liệu khách hàng, doanh thu từ nhiều nguồn, hỗ trợ phân tích đa chiều nhanh chóng, chính xác, nâng cao hiệu quả quản lý và cạnh tranh.

  2. Phương pháp thiết kế kho dữ liệu nào được áp dụng trong nghiên cứu này?
    Luận văn kết hợp hai phương pháp thiết kế từ trên xuống và từ dưới lên. Phương pháp từ dưới lên xây dựng các kho dữ liệu theo chủ đề trước, sau đó tích hợp thành kho dữ liệu tổng thể; phương pháp từ trên xuống thiết kế kho dữ liệu hệ thống trước rồi phân rã thành các kho chủ đề phù hợp với yêu cầu người dùng.

  3. Kỹ thuật OLAP có vai trò gì trong hệ thống hỗ trợ ra quyết định?
    OLAP cho phép phân tích dữ liệu đa chiều nhanh chóng và linh hoạt, hỗ trợ các thao tác như cuộn lên, khoang xuống, chọn và chiếu, xoay chiều. OLAP giúp người dùng khai thác dữ liệu tổng hợp và chi tiết một cách trực quan, nâng cao khả năng ra quyết định dựa trên dữ liệu.

  4. Tại sao chọn Microsoft SQL Server 2008 làm nền tảng xây dựng kho dữ liệu?
    Microsoft SQL Server 2008 cung cấp bộ công cụ tích hợp SSIS, SSAS và dịch vụ báo cáo mạnh mẽ, dễ sử dụng, tương thích tốt với hệ thống hiện có của VNPT Tiền Giang. Nền tảng này hỗ trợ lưu trữ dữ liệu đa chiều, xử lý OLAP hiệu quả, giúp giảm thời gian phát triển và triển khai.

  5. Hệ thống này giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào chuyên viên tin học như thế nào?
    Hệ thống cung cấp giao diện khai thác dữ liệu trực quan, cho phép người dùng tự tạo và tùy chỉnh báo cáo đa chiều mà không cần lập trình thủ công. Điều này giúp giảm thời gian chờ đợi, tăng tính chủ động và hiệu quả trong công tác phân tích và ra quyết định.

Kết luận

  • Đã xây dựng thành công kho dữ liệu quản lý kinh doanh viễn thông tại VNPT Tiền Giang với mô hình đa chiều, tích hợp dữ liệu từ nhiều nguồn.
  • Hệ thống OLAP trên nền tảng Microsoft SQL Server 2008 giúp tăng tốc độ truy vấn và báo cáo lên khoảng 70%, nâng cao tính linh hoạt và chính xác trong phân tích dữ liệu.
  • Giảm đáng kể sự phụ thuộc vào chuyên viên tin học trong việc tạo báo cáo, giúp lãnh đạo các cấp có cái nhìn tổng quan và đa chiều về hoạt động kinh doanh.
  • Các báo cáo và phân tích đa chiều hỗ trợ ra quyết định kịp thời, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả quản lý tại VNPT Tiền Giang.
  • Đề xuất mở rộng triển khai, đào tạo, phát triển báo cáo động và tích hợp dữ liệu mới nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả ứng dụng trong tương lai.

Hành động tiếp theo: VNPT và các đơn vị liên quan nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới để phát triển hệ thống hỗ trợ ra quyết định toàn diện hơn. Độc giả và các nhà quản lý được khuyến khích tham khảo và áp dụng các kết quả nghiên cứu này để nâng cao hiệu quả quản lý kinh doanh viễn thông.