Nghiên cứu về vấn đề biên giới trên biển giữa Việt Nam và Campuchia

Công ước Luật biển năm 1982 (UNCLOS) đóng vai trò then chốt trong việc xác định các quyền và nghĩa vụ của các quốc gia ven biển. Công ước quy định các vùng biển khác nhau như lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) và thềm lục địa, cũng như các quy tắc về phân định biên giới biển. Việc tuân thủ UNCLOS là yếu tố quan trọng để giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và công bằng. Các quốc gia có thể lựa chọn một hay nhiều biện pháp: Tòa án quốc tế về luật biển, Tòa án công lý quốc tế, Tòa án trọng tài.

Quan hệ Việt Nam Campuchia có lịch sử lâu dài và phức tạp. Việc giải quyết vấn đề biên giới biển là yếu tố quan trọng để củng cố quan hệ song phương, thúc đẩy hợp tác kinh tế, văn hóa và an ninh. Một biên giới biển được phân định rõ ràng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác trong các lĩnh vực như khai thác tài nguyên biển, bảo vệ môi trường và phòng chống tội phạm trên biển. Việt Nam bắt đầu tham gia Hội nghị lần thứ 3 của Liên hợp quốc về Luật Biển từ năm 1977, trước đây nếu theo các Công ước Luật Biển năm 1958, Việt Nam sẽ có biên giới lãnh hải chung với Trung Quốc và Campuchia, có thềm lục địa chung với Trung Quốc ở khu vực vịnh Bắc Bộ, với Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Campuchia.

Thư Brevie năm 1939, do Toàn quyền Đông Dương ban hành, là một văn bản quan trọng trong việc phân định biên giới biển giữa Việt Nam và Campuchia thời kỳ thuộc địa. Tuy nhiên, việc giải thích và áp dụng thư Brevie vẫn còn nhiều tranh cãi, đặc biệt là về vị trí của đường phân chia và chủ quyền đối với các đảo như đảo Phú Quốc, đảo Thổ Chu và các đảo khác trong vịnh Thái Lan.

Hiện nay, vẫn còn tồn tại các vùng biển chồng lấn Việt Nam Campuchia giữa hai quốc gia, gây khó khăn cho việc khai thác tài nguyên biển và quản lý an ninh. Việc đàm phán và tìm kiếm một giải pháp công bằng và thỏa đáng cho các vùng biển chồng lấn là một ưu tiên hàng đầu trong quan hệ song phương.

Chủ quyền đối với đảo Phú Quốc và đảo Thổ Chu luôn là một trong những vấn đề quan trọng và phức tạp trong quan hệ song phương. Dù đảo Phú Quốc được công nhận rộng rãi là thuộc Việt Nam, nhưng vẫn còn những tranh luận về vùng biển xung quanh đảo và các đảo nhỏ lân cận. Tương tự, đảo Thổ Chu cũng có ý nghĩa chiến lược quan trọng và việc bảo vệ chủ quyền đối với đảo này là một ưu tiên của Việt Nam. Bộ Tư lệnh Hải quân Sài Gòn của Việt Nam Cộng hòa khi công bố đường ranh giới tuần tiễu trên biển đã thể hiện đường Brevié chấm dứt ngay ở Đông Bắc của đảo Phú Quốc. Đây là cách thể hiện xa rời câu chữ của bức thư Brevié nhất, trong thư viết đường Brevié vòng qua Bắc đảo Phú Quốc, cách điểm nhô ra nhất của bờ Bắc đảo Phú Quốc 3 km.

Đàm phán biên giới biển song phương vẫn là phương pháp hiệu quả nhất để giải quyết tranh chấp và đạt được một thỏa thuận phân định biên giới. Quá trình đàm phán cần dựa trên tinh thần thiện chí, tôn trọng lẫn nhau và tuân thủ luật pháp quốc tế. Việc xây dựng lòng tin và tìm kiếm điểm chung là yếu tố then chốt để đạt được tiến triển trong đàm phán.

Việc xác định đường cơ sở để tính chiều rộng lãnh hải và các vùng biển khác cần tuân thủ các quy định của UNCLOS. Việc sử dụng đường cơ sở thẳng cần được chứng minh bằng các điều kiện địa lý đặc biệt và tuân thủ các nguyên tắc công bằng và hợp lý. Vùng biển Việt Nam - Campuchia nằm trong vịnh Thái Lan, là phần phía Tây của biển Đông, tạo thành một vùng lõm rộng trên bờ biển phía Nam của lục địa Đông Dương, trải dài từ vĩ tuyến 5° đến 14° Bắc và từ kinh tuyến 99° đến 105° Đông và kết thúc ở phía Bắc Đông Bắc ở mũi Cà Mau tại 8°36’ Bắc - 102°21’ Đông.

Trong trường hợp không thể đạt được một thỏa thuận phân định biên giới dứt khoát, giải pháp chia sẻ tài nguyên biển và hợp tác trong các lĩnh vực như khai thác dầu khí, đánh bắt cá và bảo vệ môi trường có thể là một lựa chọn khả thi. Giải pháp này cho phép hai bên hưởng lợi từ tài nguyên biển mà không ảnh hưởng đến các tuyên bố chủ quyền của mình.

Một biên giới biển được phân định rõ ràng sẽ giúp tăng cường an ninh biển và quản lý biên giới, ngăn chặn các hoạt động bất hợp pháp như buôn lậu, nhập cư trái phép và đánh bắt cá trái phép. Điều này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa lực lượng chức năng của hai nước trong việc tuần tra, kiểm soát và chia sẻ thông tin.

Nghiên cứu này có thể giúp xác định các lĩnh vực tiềm năng cho hợp tác biển, bao gồm khai thác tài nguyên biển bền vững, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, và phát triển du lịch biển. Hợp tác trong các lĩnh vực này có thể mang lại lợi ích kinh tế và xã hội cho cả hai nước.

Việc giải quyết vấn đề biên giới biển sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế biển bền vững, bao gồm khai thác dầu khí, nuôi trồng thủy sản, vận tải biển và du lịch biển. Việc quản lý và sử dụng tài nguyên biển một cách bền vững là yếu tố quan trọng để đảm bảo lợi ích lâu dài cho cả hai quốc gia.

Giải pháp hòa bình và hợp tác là con đường duy nhất để giải quyết vấn đề biên giới biển giữa Việt Nam và Campuchia. Việc sử dụng vũ lực hoặc các biện pháp cưỡng ép không mang lại kết quả tích cực và có thể gây tổn hại đến quan hệ song phương và ổn định khu vực.

Các tổ chức quốc tế và khu vực như Liên Hợp Quốc và ASEAN có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ quá trình giải quyết tranh chấp biên giới biển. Các tổ chức này có thể cung cấp các diễn đàn cho đối thoại, hỗ trợ kỹ thuật và pháp lý, và giám sát việc thực hiện các thỏa thuận.

Việc giải quyết vấn đề biên giới biển đòi hỏi cam kết chính trị mạnh mẽ từ cả hai phía. Các nhà lãnh đạo Việt Nam và Campuchia cần thể hiện quyết tâm chính trị cao để vượt qua các khó khăn và đạt được một thỏa thuận công bằng và bền vững.