I. Tính cấp thiết của đề tài
Nghiên cứu về tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm trong tố tụng hình sự là một vấn đề có tính cấp thiết cao trong bối cảnh cải cách tư pháp hiện nay. Tranh tụng không chỉ là một nguyên tắc cơ bản trong tố tụng hình sự mà còn là yếu tố quyết định đến tính khách quan và công bằng của quá trình xét xử. Theo Nghị quyết số 49-NQ/TW, việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử là khâu đột phá trong hoạt động tư pháp. Điều này cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu, phân tích và hoàn thiện các quy định về tranh tụng nhằm đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia tố tụng, đồng thời bảo vệ tính minh bạch và công bằng trong quá trình xét xử. Nghiên cứu này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về vai trò của tranh tụng mà còn góp phần vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực hình sự.
II. Tình hình nghiên cứu
Tình hình nghiên cứu về tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm đã được nhiều tác giả quan tâm. Các công trình nghiên cứu chủ yếu tập trung vào việc phân tích nguyên tắc tranh tụng, quy định của pháp luật về tranh tụng trong tố tụng hình sự, và thực tiễn áp dụng. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra những bất cập trong việc thực hiện nguyên tắc tranh tụng, từ đó đề xuất các giải pháp cải cách. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các nghiên cứu hệ thống và toàn diện về tranh tụng trong khuôn khổ Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Nghiên cứu này sẽ bổ sung vào khung lý luận về tranh tụng, đồng thời chỉ ra những vấn đề cần khắc phục trong thực tiễn, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp.
III. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm trong tố tụng hình sự. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, so sánh với các quy định trước đó để làm rõ sự thay đổi trong cách tiếp cận và thực hiện nguyên tắc tranh tụng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét thực trạng tranh tụng tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm, từ đó phân tích những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tranh tụng.
IV. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu là làm rõ cơ sở lý luận về tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm, đánh giá thực trạng thực hiện nguyên tắc này trong tố tụng hình sự tại Việt Nam. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm phân tích các quy định của pháp luật hiện hành, đánh giá tính hiệu quả của tranh tụng trong thực tiễn xét xử, và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quy định về tranh tụng. Qua đó, nghiên cứu sẽ góp phần nâng cao chất lượng xét xử hình sự, bảo đảm quyền lợi hợp pháp cho các bên tham gia tố tụng.
V. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Luận văn không chỉ có giá trị lý luận mà còn mang tính ứng dụng cao trong thực tiễn. Về mặt lý luận, nghiên cứu sẽ làm rõ các khái niệm, đặc điểm và vai trò của tranh tụng trong tố tụng hình sự, tạo cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo. Về mặt thực tiễn, các kết quả nghiên cứu sẽ giúp các cơ quan tư pháp, luật sư và các bên liên quan nhận thức rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình trong quá trình tranh tụng, từ đó nâng cao chất lượng xét xử. Đồng thời, nghiên cứu cũng sẽ góp phần vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong hoạt động tư pháp.
VI. Kết cấu luận văn
Luận văn được chia thành ba chương chính. Chương 1 trình bày những vấn đề lý luận chung về tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm trong tố tụng hình sự, bao gồm khái niệm, nội dung và ý nghĩa của tranh tụng. Chương 2 phân tích các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 về tranh tụng tại phiên tòa hình sự sơ thẩm, từ đó chỉ ra những điểm mới và những hạn chế cần khắc phục. Chương 3 tập trung vào thực trạng tranh tụng tại các phiên tòa hình sự sơ thẩm và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tranh tụng trong thời gian tới.
