I. Giới thiệu về truyện ngắn Việt Nam và Quảng Ninh giai đoạn 1955 1975
Truyện ngắn Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ từ giữa thế kỷ 20, đặc biệt trong bối cảnh lịch sử giai đoạn 1955-1975. Truyện ngắn Quảng Ninh cũng không ngoại lệ, đóng góp vào bức tranh văn học chung của đất nước. Giai đoạn này, văn học Quảng Ninh đã chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ, với sự xuất hiện của nhiều tác giả nổi bật như Võ Huy Tâm, Tô Ngọc Hiến và Lý Biên Cương. Những tác phẩm của họ không chỉ phản ánh đời sống của công nhân mỏ mà còn thể hiện tâm tư, tình cảm của con người trong bối cảnh kháng chiến và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Theo nhà nghiên cứu Vũ Nho, “Những truyện ngắn của Võ Huy Tâm phần nhiều cũng chỉ xoay quanh cuộc sống mỏ và thợ mỏ”, cho thấy sự gắn bó sâu sắc giữa tác giả và đề tài. Điều này cho phép văn học Quảng Ninh khẳng định vị trí của mình trong nền văn học Việt Nam.
1.1 Bối cảnh lịch sử và xã hội
Bối cảnh lịch sử từ 1955 đến 1975 chứng kiến nhiều biến động lớn trong xã hội Việt Nam, từ kháng chiến chống Pháp đến kháng chiến chống Mỹ. Văn học Quảng Ninh trong giai đoạn này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong tư duy sáng tác mà còn thể hiện những khát vọng, ước mơ của con người. Các tác giả đã khéo léo lồng ghép những yếu tố văn hóa, lịch sử địa phương vào tác phẩm của mình. Tình hình văn học Quảng Ninh trong giai đoạn này có sự phát triển đáng kể với sự xuất hiện của nhiều tác phẩm có giá trị, phản ánh chân thực đời sống của người dân nơi đây. Sự chuyển mình này không chỉ khẳng định vị thế của văn học Quảng Ninh mà còn góp phần làm phong phú thêm văn học Việt Nam nói chung.
II. Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Quảng Ninh
Không gian nghệ thuật trong truyện ngắn Quảng Ninh giai đoạn 1955-1975 được xây dựng rất phong phú, phản ánh rõ nét đời sống và con người nơi đây. Không gian Vùng mỏ không chỉ là nơi diễn ra các hoạt động sản xuất mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, lịch sử đặc sắc. Các tác phẩm thường miêu tả cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ của Quảng Ninh, từ vịnh Hạ Long đến những cánh đồng xanh mướt. Con người Quảng Ninh trong các tác phẩm này được khắc họa với những phẩm chất cao đẹp, như sự cần cù, sáng tạo và lòng yêu nước. Theo nhà văn Tô Ngọc Hiến, “Văn chứa đầy hơi thở của sự sống, như xẻ da thịt để viết”, cho thấy sự gắn bó mật thiết giữa tác giả và quê hương. Điều này tạo nên một bức tranh sống động, chân thực về cuộc sống của người dân nơi đây.
2.1 Cảnh sắc thiên nhiên và con người
Cảnh sắc thiên nhiên Quảng Ninh, với những danh lam thắng cảnh nổi tiếng, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các tác giả. Từ những ngọn núi hùng vĩ đến biển cả bao la, tất cả đều được miêu tả sinh động trong các tác phẩm. Nền văn học Quảng Ninh trong giai đoạn này đã xây dựng thành công hình ảnh con người lao động, những người thợ mỏ với sự hy sinh và cống hiến cho Tổ quốc. Như nhà văn Lý Biên Cương đã từng nói, “Văn là đời”, chính vì vậy, những tác phẩm của ông không chỉ đơn thuần là nghệ thuật mà còn là sự phản ánh chân thực về đời sống và tâm tư của người dân nơi đây.
III. Nghệ thuật thể hiện trong truyện ngắn Quảng Ninh
Nghệ thuật thể hiện trong truyện ngắn Quảng Ninh giai đoạn 1955-1975 rất đa dạng và phong phú. Các tác giả đã sử dụng nhiều phương pháp nghệ thuật để xây dựng cốt truyện, tình huống và nhân vật. Phong cách viết truyện ngắn của các tác giả như Võ Huy Tâm và Tô Ngọc Hiến đều mang những đặc trưng riêng, thể hiện sự sáng tạo và cái nhìn độc đáo về cuộc sống. Các tác phẩm thường sử dụng giọng điệu ngợi ca, tự hào về con người và vùng đất Quảng Ninh, đồng thời cũng phê phán những tiêu cực trong xã hội. Điều này cho thấy sự nhạy bén của các tác giả trước bối cảnh lịch sử và xã hội của đất nước. Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Thi, “Cách mạng và kháng chiến đã thay đổi hẳn những nhân vật của văn chương”, điều này khẳng định sự chuyển mình trong tư duy sáng tác của các tác giả thời kỳ này.
3.1 Cốt truyện và nhân vật
Cốt truyện trong truyện ngắn Quảng Ninh thường được xây dựng theo kiểu đơn tuyến hoặc đa tuyến, phản ánh những diễn biến tâm lý của nhân vật. Nhân vật trong các tác phẩm thường là những người lao động, những người thợ mỏ với những khát vọng và ước mơ. Nghệ thuật miêu tả nhân vật của Võ Huy Tâm được đánh giá cao bởi sự chân thực và sinh động. Ông đã khéo léo lồng ghép những đặc điểm văn hóa, phong tục tập quán của người Quảng Ninh vào trong từng nhân vật, tạo nên một bức tranh đa dạng về con người nơi đây. Như nhà văn Tô Ngọc Hiến đã từng nói, “Viết nhân vật là thợ thì phải thật thợ từ lời ăn tiếng nói”, cho thấy sự tỉ mỉ và cẩn trọng trong việc xây dựng nhân vật.
