Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu tri thức bản địa về khai thác và sử dụng cây thuốc của cộng đồng dân tộc Tày tại Lạng Sơn

• Tác giả: Bành Thúy Hường
• Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Tuấn Hùng
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Quản lý tài nguyên rừng
• Đề tài: Nghiên Cứu Tri Thức Bản Địa Về Khai Thác Và Sử Dụng Tài Nguyên Cây Thuốc Của Cộng Đồng Dân Tộc Tày Tại Xã Hữu Khánh, Huyện Lộc Bình, Tỉnh Lạng Sơn
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. PHẦN 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Mục đích nghiên cứu đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
• 1.3. Ý nghĩa của đề tài
• 1.3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
• 1.3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn
• 2. PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Cơ sở thực hiện đề tài
• 2.2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước
• 2.2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
• 2.2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước
• 3. PHẦN 3: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng và địa điểm nghiên cứu
• 3.2. Thời gian nghiên cứu
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Kế thừa các tài liệu cơ bản
• 3.4.2. Phương pháp chuyên gia
• 3.4.3. Phương pháp thu thập số liệu
• 3.4.4. Phương pháp nghiên cứu thực vật học
• 3.4.5. Phương pháp nội nghiệp
• 4. PHẦN 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Các loài cây thuốc phát hiện được ở cộng đồng dân tộc Tày tại khu vực nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm hình thái và sinh thái của một số cây tiêu biểu được cộng đồng dân tộc Tày sử dụng làm thuốc
• 4.3. Tri thức bản địa trong việc khai thác các loài cây thuốc
• 4.4. Tri thức bản địa trong việc sử dụng các loài cây thuốc
• 4.5. Các loài thực vật dùng để làm thuốc cần được bảo tồn, nhân rộng
• 5. PHẦN 5: KẾT LUẬN, TỒN TẠI VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về tri thức bản địa

Tri thức bản địa là một phần quan trọng trong việc khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là cây thuốc. Nó được hình thành qua nhiều thế hệ, phản ánh sự hiểu biết sâu sắc của cộng đồng về môi trường xung quanh. Đối với người Tày tại Lạng Sơn, tri thức này không chỉ là kinh nghiệm mà còn là một phần của văn hóa dân tộc. Việc ghi nhận và bảo tồn tri thức này là cần thiết để duy trì sự đa dạng sinh học và phát triển bền vững. Theo UNESCO, tri thức bản địa được truyền miệng và ít khi được ghi chép lại, điều này làm cho việc bảo tồn trở nên khó khăn hơn. Tuy nhiên, việc nghiên cứu và tư liệu hóa tri thức này sẽ giúp bảo tồn những giá trị văn hóa và y học quý báu của cộng đồng.

1.1. Định nghĩa tri thức bản địa

Tri thức bản địa là sự hiểu biết và kinh nghiệm của các cộng đồng về môi trường tự nhiên, được hình thành qua nhiều thế hệ. Nó bao gồm các phương pháp khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là cây thuốc. Tri thức này không chỉ có giá trị trong việc chữa bệnh mà còn trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Việc ghi nhận tri thức này sẽ giúp nâng cao nhận thức về giá trị của cây thuốc trong đời sống hàng ngày của người dân.

II. Khai thác và sử dụng cây thuốc của người Tày

Người Tày tại xã Hữu Khánh, huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn có nhiều kinh nghiệm trong việc khai thác và sử dụng cây thuốc. Họ sử dụng các loài thực vật xung quanh để chữa trị nhiều loại bệnh. Các bài thuốc dân gian được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác, thể hiện sự phong phú và đa dạng trong việc sử dụng tài nguyên thiên nhiên. Việc khai thác cây thuốc không chỉ giúp người dân cải thiện sức khỏe mà còn góp phần bảo tồn tri thức bản địa. Tuy nhiên, sự suy giảm tài nguyên rừng và sự thay đổi môi trường đang đe dọa đến nguồn tài nguyên này. Do đó, việc bảo tồn và phát huy tri thức bản địa là rất cần thiết.

2.1. Các loài cây thuốc tiêu biểu

Trong nghiên cứu, nhiều loài cây thuốc đã được phát hiện và ghi nhận. Những loài này không chỉ có giá trị trong việc chữa bệnh mà còn có ý nghĩa trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Các loài cây như Đinh lăng, Nghệ, và Gừng được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc dân gian. Việc bảo tồn những loài này không chỉ giúp duy trì sức khỏe cho cộng đồng mà còn góp phần bảo tồn tri thức bản địa. Các bài thuốc từ cây thuốc không chỉ đơn thuần là phương pháp chữa bệnh mà còn là một phần của văn hóa dân tộc.

III. Giá trị và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu tri thức bản địa về khai thác cây thuốc của người Tày tại Lạng Sơn không chỉ có giá trị trong việc bảo tồn văn hóa mà còn có ứng dụng thực tiễn trong y học hiện đại. Việc sử dụng cây thuốc trong điều trị bệnh đã được chứng minh là hiệu quả và an toàn. Hơn nữa, việc bảo tồn tri thức này sẽ giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của tài nguyên thiên nhiên. Các giải pháp bảo tồn và phát huy tri thức bản địa cần được thực hiện để đảm bảo sự bền vững cho nguồn tài nguyên này. Điều này không chỉ giúp cải thiện sức khỏe cho người dân mà còn góp phần vào sự phát triển kinh tế địa phương.

3.1. Đề xuất giải pháp bảo tồn

Để bảo tồn tri thức bản địa về cây thuốc, cần có các chương trình giáo dục và tuyên truyền cho cộng đồng. Việc tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về giá trị của cây thuốc và tri thức bản địa sẽ giúp nâng cao nhận thức của người dân. Bên cạnh đó, cần có sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương trong việc xây dựng các mô hình bảo tồn và phát triển bền vững. Việc kết hợp giữa tri thức bản địa và khoa học hiện đại sẽ tạo ra những sản phẩm có giá trị, góp phần nâng cao đời sống cho người dân.