Nghiên cứu hóa học và hoạt tính sinh học của cây râu mèo Orthosiphon stamineus tại Việt Nam

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

1.2. Đối tượng nghiên cứu

1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1.5. Những đóng góp mới của luận án

1.6. Cấu trúc của luận án

1.7. Giới thiệu về Chi Orthosiphon và cây Râu mèo (Orthosiphon stamineus)

1.8. Sơ lược về chi Orthosiphon

1.9. Sơ lược về cây Râu mèo (Orthosiphon stamineus Benth.)

1.10. Tình hình nghiên cứu về cây Râu mèo

1.10.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước

1.10.2. Tình hình nghiên cứu trong nước về cây Râu mèo

1.11. Tiểu kết chương I

2. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THỰC NGHIỆM

2.1. Đối tượng nghiên cứu

2.2. Phương pháp nghiên cứu

2.2.1. Điều tra, nghiên cứu sự phân bố, thu thập mẫu thực vật và bảo quản

2.2.2. Phương pháp xử lý và chiết mẫu

2.2.3. Phương pháp phân lập và tinh chế các hợp chất

2.2.4. Phương pháp xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất

2.2.5. Phương pháp nghiên cứu tác dụng sinh học

2.2.6. Hóa chất và thiết bị

2.2.7. Phân tích thống kê kết quả

2.3. Phân lập và tinh chế các hợp chất từ cây Râu mèo

2.3.1. Phân lập và tinh chế các hợp chất từ phân đoạn BuOH

2.3.2. Phân lập và tinh chế các hợp chất từ phân đoạn EtOAc

2.3.3. Phân lập và tinh chế các hợp chất từ phân đoạn CHCl3

3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. Kết quả thu thập và xác định tên khoa học mẫu thực vật

3.2. Kết quả phân lập và tinh chế các hợp chất

3.2.1. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được từ phân đoạn BuOH

3.2.1.1. Hợp chất B1 (OSB-7)

3.2.1.2. Hợp chất B2 (OSB-7.4): Hợp chất mới

3.2.1.3. Hợp chất B3 (OSB-7)

3.2.1.4. Hợp chất B4 (OSB-3)

3.2.1.5. Hợp chất B5 (OSB-3)

3.2.1.6. Hợp chất B6 (OSB-3)

3.2.1.7. Hợp chất B7 (OSB-7)

3.2.1.8. Hợp chất B8 (OSB-7)

3.2.1.9. Hợp chất B9 (OSB-7)

3.2.1.10. Hợp chất B10 (OSB-1)

3.2.1.11. Hợp chất B11 (OSB-1)

3.2.1.12. Hợp chất B12 (OSB-1)

3.2.1.13. Hợp chất B13 (OSB-1)

3.2.1.14. Hợp chất B14 (OSB-2)

3.2.1.15. Hợp chất B15 (OSB-2)

3.2.1.16. Hợp chất B16 (OSB-2)

3.2.1.17. Hợp chất B17 (OSB-2)

3.2.2. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được từ phân đoạn EtOAc

3.2.2.1. Hợp chất E18 (OSEA-12)

3.2.2.2. Hợp chất E19 (OSEA-11)

3.2.2.3. Hợp chất E20 (OSEA-11.3): 5,7,4'-trimethoxyflavone hay 5,7,4'- trimethylapigenin

3.2.2.4. Hợp chất E21 (OSEA-11)

3.2.2.5. Hợp chất E22 (OSEA-11)

3.2.2.6. Hợp chất E23 (OSEA-11)

3.2.2.7. Hợp chất E24 (OSEA-10)

3.2.2.8. Hợp chất E25 (OSEA-10)

3.2.2.9. Hợp chất E26 (OSEA-10)

3.2.2.10. Hợp chất E27 (OSEA-10)

3.2.2.11. Hợp chất E28 (OSEA-10)

3.2.2.12. Hợp chất E29 (OSEA-9)

3.2.2.13. Hợp chất E30 (OSEA-9)

3.2.2.14. Hợp chất E31 (OSEA-9)

3.2.2.15. Hợp chất E32 (OSEA-9)

3.2.2.16. Hợp chất E33 (OSEA-9)

3.2.3. Xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất phân lập được từ phân đoạn CHCl3

3.2.3.1. Hợp chất C34 (OSC-1)

3.2.3.2. Hợp chất C35 (OSC-1)

3.2.3.3. Hợp chất C36 (OSC-1)

3.2.3.4. Hợp chất C37 (OSC-1)

3.2.3.5. Hợp chất C38 (OSC-1)

3.2.3.6. Hợp chất C39 (OSC-1)

3.2.3.7. Hợp chất C40 (OSC-1)

3.3. Kết quả đánh giá hoạt tính sinh học của các hợp chất

3.3.1. Hoạt tính sinh học của các hợp chất phenylpropanoids (B1B17) phân lập được từ phân đoạn BuOH

3.3.2. Hoạt tính sinh học của các hợp chất flavonoids (E18E33) phân lập được từ phân đoạn EtOAc

3.3.3. Hoạt tính sinh học của các hợp chất pimarane-diterpenes (C34C40) phân lập được từ phân đoạn CHCl3

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Giới thiệu về cây Râu mèo Orthosiphon stamineus

Cây Râu mèo, hay còn gọi là Orthosiphon stamineus Benth., thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae). Loài cây này được biết đến với nhiều tác dụng dược lý, đặc biệt là trong y học cổ truyền. Tại Việt Nam, cây Râu mèo phân bố rộng rãi ở các vùng đồng bằng và miền núi, như Lào Cai, Cao Bằng, và Hà Nội. Theo Đông y, cây có vị ngọt nhạt, tính mát, và được sử dụng chủ yếu để lợi tiểu, thanh nhiệt, và điều trị các bệnh liên quan đến thận và mật. Nghiên cứu về thành phần hóa học của cây Râu mèo cho thấy sự hiện diện của nhiều hợp chất như flavonoids và caffeic acid, cùng với các hợp chất diterpenes, đóng vai trò quan trọng trong hoạt tính sinh học của cây. Tuy nhiên, nghiên cứu hiện đại về cây Râu mèo tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, cần có thêm các công trình nghiên cứu chuyên sâu để khai thác tiềm năng dược lý của loài cây này.

II. Tình hình nghiên cứu về cây Râu mèo

Trên thế giới, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các loài thuộc chi Orthosiphon có hoạt tính sinh học phong phú, bao gồm tác dụng chống viêm, hạ đường huyết, và chống ung thư. Các nghiên cứu này đã chứng minh rằng các hợp chất chiết xuất từ cây Râu mèo có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư và có tác dụng lợi tiểu hiệu quả. Tuy nhiên, tại Việt Nam, các nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của cây Râu mèo vẫn còn rất ít. Chưa có công trình nào thực hiện nghiên cứu một cách hệ thống về tác dụng sinh học của cây Râu mèo, đặc biệt là trong việc điều trị các bệnh như tiểu đường và béo phì. Điều này cho thấy sự cần thiết phải tiến hành các nghiên cứu sâu hơn để khai thác giá trị dược lý của cây Râu mèo tại Việt Nam.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu này sử dụng các phương pháp hiện đại để phân lập và xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất từ cây Râu mèo. Mẫu cây được thu hái từ Trung tâm nghiên cứu và chế biến cây thuốc Hà Nội, sau đó được xử lý và chiết xuất bằng các dung môi khác nhau. Các phương pháp sắc ký như sắc ký cột, sắc ký lớp mỏng, và sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) được áp dụng để tách và phân lập các hợp chất. Đặc biệt, phương pháp xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất được thực hiện thông qua các kỹ thuật phổ như NMR và MS. Các hợp chất phân lập được sẽ được khảo sát hoạt tính sinh học, bao gồm tác dụng ức chế enzyme PTP1B và khả năng tăng cường hấp thụ đường trên mô hình tế bào mô mỡ 3T3-L1.

IV. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy cây Râu mèo chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học đáng chú ý. Các hợp chất phenylpropanoids, flavonoids, và pimarane-diterpenes được phân lập từ các phân đoạn chiết xuất khác nhau đã cho thấy khả năng ức chế enzyme PTP1B và tác dụng lợi tiểu. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng hoạt tính sinh học của cây Râu mèo có thể được ứng dụng trong điều trị các bệnh như tiểu đường và viêm. Việc xác định cấu trúc hóa học của các hợp chất này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về cơ chế tác dụng mà còn mở ra hướng đi mới cho việc phát triển các sản phẩm dược phẩm từ cây Râu mèo. Điều này khẳng định giá trị thực tiễn của nghiên cứu trong việc phát triển các loại thuốc mới từ nguồn gốc thiên nhiên.

Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của cây râu mèo Orthosiphon stamineus tại Việt Nam