Nghiên Cứu Tính Dễ Bị Tổn Thương và Cách Thích Ứng của Người Dân Trước Áp Lực Nước Sạch trong Bối Cảnh Biến Đổi Khí Hậu

• Tác giả: Lê Thị Bích Thủy
• Người hướng dẫn: TS. Lê Thị Vân Huệ
• Trường học: Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Môi trường trong phát triển bền vững
• Đề tài: Nghiên Cứu Tính Dễ Bị Tổn Thương và Cách Thích Ứng của Người Dân Trước Áp Lực Nước Sạch trong Bối Cảnh Biến Đổi Khí Hậu
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT, CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Các khái niệm và mối liên hệ giữa các khái niệm trong đề tài
• 1.2. Biến đổi khí hậu
• 1.3. Biểu hiện của BĐKH
• 1.4. Tính dễ bị tổn thương, khả năng thích ứng
• 1.5. Áp lực về nước sạch trong bối cảnh biến đổi khí hậu
• 1.6. Tính dễ bị tổn thương đối với áp lực về nước sạch
• 1.7. Giới và tính dễ bị tổn thương
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Áp Lực Nước Sạch và Biến Đổi Khí Hậu

Nghiên cứu về áp lực nước sạch trong bối cảnh biến đổi khí hậu (BĐKH) ngày càng trở nên cấp thiết. Việt Nam, theo đánh giá của World Bank [2007], là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ BĐKH, đặc biệt là về số lượng người chịu tác động. BĐKH tác động đến mọi vùng miền, từ miền núi đến hải đảo, nông thôn đến đô thị. Các cộng đồng ven biển chịu tác động lớn từ mực nước biển dâng và thời tiết cực đoan, trong khi miền núi đối mặt với lũ quét và sạt lở đất. Các nghiên cứu về tính dễ bị tổn thương và thích ứng là rất quan trọng để xác định các tác động và khả năng ứng phó của cộng đồng. Cần có những giải pháp cụ thể cho các hộ gia đình, cộng đồng và chính quyền địa phương để ứng phó hiệu quả hơn với những thách thức này. Nghiên cứu này tập trung vào xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh, một khu vực ven đô đang trải qua quá trình đô thị hóa nhanh chóng.

1.1. Định Nghĩa Biến Đổi Khí Hậu và Áp Lực Nước Sạch

Theo IPCC [2007], biến đổi khí hậu là bất kỳ sự thay đổi khí hậu nào theo thời gian do tự nhiên hoặc do hoạt động của con người. Áp lực nước sạch xảy ra khi nhu cầu về nước vượt quá lượng nước sẵn có hoặc khi chất lượng nước kém hạn chế việc sử dụng, theo UNEP [2004]. Áp lực nước bao gồm cả sự khan hiếm nước và suy giảm chất lượng nước. Trong bối cảnh BĐKH, nhiệt độ tăng và thay đổi chế độ mưa gây ra áp lực lớn lên nguồn cung cấp nước. Các biểu hiện của BĐKH bao gồm sự nóng lên toàn cầu, thay đổi thành phần khí quyển, mực nước biển dâng, và các hiện tượng thời tiết cực đoan.

1.2. Mối Liên Hệ Giữa BĐKH và Áp Lực Nước Sạch

BĐKH làm thay đổi chu trình nước tự nhiên, dẫn đến sự thay đổi về ngưng tụ, bốc hơi, độ ẩm đất, nạp nước ngầm và chảy tràn [Lê Diên Dực và Hoàng Văn Thắng, 2012]. Sự thay đổi chế độ mưa có thể làm trầm trọng thêm tình trạng khan hiếm nước hoặc gây ra lũ lụt. Các khu vực khô hạn có thể bị sa mạc hóa, trong khi các khu vực mưa nhiều phải đối mặt với sạt lở đất và ngập lụt. Các đô thị hóa chịu áp lực về dân cư và nhu cầu dịch vụ xã hội cơ bản có thể gặp phải tình trạng khan hiếm nước và ô nhiễm nước gia tăng. Thích ứng với BĐKH cần được xem xét trong quản lý hệ thống nước đô thị ở Việt Nam.

II. Thách Thức Tính Dễ Bị Tổn Thương Trước Áp Lực Nước

Tính dễ bị tổn thương là mức độ mà một hệ thống dễ bị ảnh hưởng hoặc không thể đương đầu với các tác động bất lợi của BĐKH, bao gồm cả sự thay đổi khí hậu và các hiện tượng thời tiết cực đoan. Tính dễ bị tổn thương là hàm số của phơi nhiễm, độ nhạy cảm và khả năng thích ứng. Các áp lực về nước sạch như khan hiếm nước và ô nhiễm nước sẽ có tác động đến hệ thống nước tự nhiên và hệ thống xã hội. Nghiên cứu của Kelkar và cs [2008] cho thấy người dân đã chịu những thiệt hại về mùa màng khi lượng mưa thay đổi, vật nuôi không có nước uống, và tình trạng ô nhiễm nước dẫn đến sự gia tăng của muỗi và các bệnh liên quan khác. Cần xác định rõ các yếu tố làm tăng tính dễ bị tổn thương để có giải pháp ứng phó hiệu quả.

2.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Tính Dễ Bị Tổn Thương

Bất cứ nhóm người nào phải đối mặt với các áp lực nước sạch như khan hiếm nước và chất lượng nước bị suy giảm sẽ phải chịu những tác động tiêu cực. Thiếu nước có thể dẫn đến tình trạng thiếu vệ sinh và gây ra các bệnh liên quan đến nước. Thiếu nước không chỉ ảnh hưởng tới các hoạt động sinh kế nông nghiệp mà cả các hoạt động công nghiệp cũng có thể giảm sản xuất khi lượng nước trở nên khan hiếm. Tình trạng ô nhiễm môi trường có thể gia tăng khi thiếu nguồn nước bổ sung vào các lưu vực ô nhiễm để thúc đẩy khả năng tự làm sạch.

2.2. Vai Trò của Khả Năng Thích Ứng trong Giảm Tổn Thương

Ngoài sự phơi nhiễm và những thiệt hại, tính dễ bị tổn thương của hệ thống tự nhiên hay hệ thống xã hội đối với áp lực nước sạch còn phụ thuộc vào khả năng thích ứng của hệ thống đó. Đối với con người, có thể lập ra những cách thích ứng tạm thời hay các kế hoạch thích ứng lâu dài với vấn đề khan hiếm và ô nhiễm nước. Đối với các hệ thống tự nhiên, cần có các kế hoạch quản lý để ứng phó với những tác động của thay đổi môi trường và BĐKH. IPCC [2007] chỉ ra sự thay đổi về nguồn nước không chỉ tác động tới con người mà còn tác động tới các hệ sinh thái và những dịch vụ của chúng.

III. Phương Pháp Thích Ứng Giải Pháp Cho Áp Lực Nước Sạch

Nghiên cứu về tính dễ bị tổn thương đối với áp lực nước sạch và xây dựng các chương trình thích ứng là rất cần thiết để có thể đưa ra các giải pháp, chiến lược ứng phó với những tác động từ áp lực nước sạch và BĐKH. Các giải pháp thích ứng có thể bao gồm việc cải thiện quản lý nguồn nước, sử dụng các công nghệ tiết kiệm nước, và xây dựng các hệ thống xử lý nước thải hiệu quả. Cần có sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, cộng đồng và các tổ chức để triển khai các giải pháp này một cách hiệu quả. Việc nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước cũng là một yếu tố quan trọng để đảm bảo sự bền vững của các giải pháp thích ứng.

3.1. Quản Lý Nguồn Nước Bền Vững và Tiết Kiệm Nước

Quản lý nguồn nước bền vững bao gồm việc bảo vệ và phục hồi các nguồn nước tự nhiên, kiểm soát khai thác nước ngầm, và sử dụng nước một cách hiệu quả. Các công nghệ tiết kiệm nước như tưới tiêu nhỏ giọt, sử dụng thiết bị vệ sinh tiết kiệm nước, và tái sử dụng nước thải có thể giúp giảm áp lực lên nguồn cung cấp nước. Cần có các chính sách khuyến khích và hỗ trợ người dân và doanh nghiệp áp dụng các công nghệ này.

3.2. Xây Dựng Hệ Thống Xử Lý Nước Thải Hiệu Quả

Xây dựng các hệ thống xử lý nước thải hiệu quả là một giải pháp quan trọng để giảm ô nhiễm nguồn nước. Các hệ thống này có thể bao gồm các công trình xử lý nước thải tập trung, các hệ thống xử lý nước thải tại chỗ, và các giải pháp xử lý nước thải tự nhiên như hồ sinh học và đất ngập nước nhân tạo. Cần có các quy định và tiêu chuẩn về xử lý nước thải để đảm bảo chất lượng nước thải sau xử lý đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường.

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Nghiên Cứu Tại Xã Văn Môn Bắc Ninh

Nghiên cứu tại xã Văn Môn, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh sẽ đóng góp cho cơ sở lý luận về mối liên hệ giữa tính dễ bị tổn thương và áp lực về nước sạch trong bối cảnh BĐKH. Nghiên cứu sẽ xác định được các tác động, các yếu tố dẫn đến tính dễ bị tổn thương với áp lực nước và cách thích ứng của người dân. Kết quả của đề tài sẽ là cơ sở đầu vào cho việc xem xét ra quyết định của các nhà lập chính sách, chính quyền địa phương trong việc thích ứng với các thay đổi môi trường và BĐKH. Nghiên cứu này tập trung vào việc tìm hiểu cách người dân địa phương đối phó với các vấn đề về nước sạch và đề xuất các giải pháp cụ thể để cải thiện tình hình.

4.1. Xác Định Yếu Tố Dẫn Đến Tổn Thương Về Nước Sạch

Nghiên cứu sẽ xác định các yếu tố dẫn đến tính dễ bị tổn thương của người dân trước áp lực về nước sạch trong bối cảnh BĐKH tại xã Văn Môn. Các yếu tố này có thể bao gồm sự khan hiếm nước, ô nhiễm nguồn nước, thiếu cơ sở hạ tầng cung cấp nước, và các yếu tố kinh tế - xã hội. Nghiên cứu cũng sẽ xem xét sự khác biệt giữa nam và nữ giới trong việc tiếp cận và sử dụng nước sạch.

4.2. Tìm Hiểu Cách Thích Ứng Của Người Dân Địa Phương

Nghiên cứu sẽ tìm hiểu cách thích ứng của người dân tại xã Văn Môn với áp lực về nước sạch. Các biện pháp thích ứng có thể bao gồm việc sử dụng các nguồn nước thay thế, tiết kiệm nước, và tham gia vào các hoạt động bảo vệ nguồn nước. Nghiên cứu cũng sẽ xác định các yếu tố tăng cường hoặc hạn chế khả năng thích ứng của người dân.

V. Kết Luận Tương Lai Của Nghiên Cứu và Ứng Phó BĐKH

Nghiên cứu về tính dễ bị tổn thương và thích ứng với áp lực nước sạch trong bối cảnh BĐKH là một lĩnh vực quan trọng và cần được tiếp tục phát triển. Các kết quả nghiên cứu có thể cung cấp thông tin hữu ích cho việc xây dựng các chính sách và chiến lược ứng phó với BĐKH, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý nguồn nước. Cần có sự hợp tác giữa các nhà khoa học, các nhà hoạch định chính sách, và cộng đồng để đảm bảo rằng các giải pháp ứng phó với BĐKH là hiệu quả và bền vững. Việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới cũng là một yếu tố quan trọng để giải quyết các thách thức về nước sạch trong tương lai.

5.1. Hướng Nghiên Cứu Tiếp Theo Về Áp Lực Nước Sạch

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các giải pháp thích ứng với áp lực nước sạch, phát triển các mô hình dự báo về tác động của BĐKH đến nguồn nước, và nghiên cứu về các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến khả năng thích ứng của cộng đồng. Cần có sự đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các công nghệ mới để giải quyết các thách thức về nước sạch trong tương lai.

5.2. Chính Sách và Chiến Lược Ứng Phó BĐKH Hiệu Quả

Các chính sách và chiến lược ứng phó BĐKH cần được xây dựng dựa trên các kết quả nghiên cứu khoa học và phải được thực hiện một cách toàn diện và có sự tham gia của cộng đồng. Các chính sách này cần tập trung vào việc bảo vệ và phục hồi các nguồn nước tự nhiên, kiểm soát khai thác nước ngầm, sử dụng nước một cách hiệu quả, và xây dựng các hệ thống xử lý nước thải hiệu quả. Cần có sự hợp tác giữa các cấp chính quyền, cộng đồng và các tổ chức để triển khai các giải pháp này một cách hiệu quả.